خانه
به محل سکونت خانه می‌گویند و از احکام مرتبط با عنوان خانه در باب‌هاى طهارت، صلات، زکات، خمس، حج، جهاد، تجارت، دین، صلح، اجاره، نکاح، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‌اند.
کسی خانه شخصی مسکونی دارد و برای مدتی سرایدار مدرسه یا کارخانه یا مؤسسه‌ای میشود و در آن جا منزلی برای سکونت به او میدهند. آیا لازم است خمس خانه خودش را بدهد یا خیر؟
اگر خانه‌ای را که در مدرسه و امثال آن به او میدهند، موقّتی باشد، لازم نیست خمس خانه خودش را بدهد؛ ولی اگر مدت آن طولانی است، به طوری که اطمینان پیدا میکند که دیگر به خانه خودش برای سکونت احتیاج ندارد، در این صورت، خانه خودش از مؤونه بودن خارج میشود؛ ولی تا آن را نفروخته است، لازم نیست خمس آن را بدهد، مگر آن که غرض او از نگه داشتن خانه، تجارت با آن باشد که در این صورت، خمس به آن تعلّق میگیرد.
اگر خانه‌ای را که در مدرسه و امثال آن به او میدهند، موقّتی باشد، لازم نیست خمس خانه خودش را بدهد؛ ولی اگر مدت آن طولانی است، به طوری که اطمینان پیدا میکند که دیگر به خانه خودش برای سکونت احتیاج ندارد، در این صورت، خانه خودش از مؤونه بودن خارج میشود؛ ولی تا آن را نفروخته است، لازم نیست خمس آن را بدهد، مگر آن که غرض او از نگه داشتن خانه، تجارت با آن باشد که در این صورت، خمس به آن تعلّق میگیرد.
عنوان سوال:
کسی خانه شخصی مسکونی دارد و برای مدتی سرایدار مدرسه یا کارخانه یا مؤسسه‌ای میشود و در آن جا منزلی برای سکونت به او میدهند. آیا لازم است خمس خانه خودش را بدهد یا خیر؟
پاسخ:
اگر خانه‌ای را که در مدرسه و امثال آن به او میدهند، موقّتی باشد، لازم نیست خمس خانه خودش را بدهد؛ ولی اگر مدت آن طولانی است، به طوری که اطمینان پیدا میکند که دیگر به خانه خودش برای سکونت احتیاج ندارد، در این صورت، خانه خودش از مؤونه بودن خارج میشود؛ ولی تا آن را نفروخته است، لازم نیست خمس آن را بدهد، مگر آن که غرض او از نگه داشتن خانه، تجارت با آن باشد که در این صورت، خمس به آن تعلّق میگیرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی که با پول خمس داده خانه‌ای خریده و بعد به قیمت بالاتری فروخته و به جهت این که منزل مسکونی ندارد، خانه دیگری برای سکونت خریده، آیا لازم است خمسی پرداخت کند یا خیر؟
- شخصی خانه نیمه سازی داشته و در اثنای ساخت، منزلی از طرف مؤسسه محلّ خدمت در اختیار وی قرار میگیرد (جهت استفاده در طول خدمت). اکنون که ساخت خانه به پایان رسیده است، آیا لازم است خمس خانه را بپردازد؟
- کسی خانه‌ای ساخته و در آن چند مغازه هم احداث کرده است تا علاوه بر سکونت خود، از راه اجاره مغازهها گذران زندگی نماید. آیا مغازهها مانند خود خانه مسکونی جزء مؤونه حساب میشود و خمس ندارد یا حساب جداگانه دارد؟
- چنانچه خانه مسکونی وسیعی به علت کثرت عائله در شأن کسی باشد، آیا ازدواج کردن اولاد و عدم نیاز به چنین خانه‌ای باعث میشود که خانه مشمول خمس گردد؟
- شخصی دو باب منزل مسکونی دارد و یکی از آنها مورد نیاز خودش است. اگر منزلی را که به آن احتیاج ندارد، به همسرش هدیه کند، خمس آن واجب است یا خیر؟
- فردی در وسط سال خمسی خود، مشغول ساختن خانه‌ای برای سکونت خود میشود و تا آخر سال فقط مقداری از خانه ساخته میشود که قابل سکونت نیست و مقدار زیادی هم مصالح ساختمانی (مانند گچ و سیمان و آجر و تیرآهن) باقی میماند که هنوز در ساختمان به کار نرفته است. لطفا طریقه محاسبه خمس را در مورد مذکور بیان کنید.
- شخصی منزل مسکونی مورد نیاز خود را میفروشد و پول آن را به عنوان تضمین قرار داد خرید خانه میگذارد و یا نزد خود نگه میدارد تا در موقع مناسب خانه مناسب با شأن خود بخرد. آیا این پول متعلّق خمس میشود؟
- شخصی خانه مسکونی خود را با پول مخمّس خریداری کرده است و یا این که خمس خانه را پس از خرید خانه پرداخته است و پس از چند سال، آن را به قیمت بالاتری فروخته است. آیا به مازاد قیمت، خمس تعلّق میگیرد؟ در صورت تعلّق خمس، بلافاصله پس از فروش یا پس از رسیدن سال خمسی؟
- شخصی که پولهای خود را پس انداز میکند تا منزل مسکونی خود را به منزلی بزرگتر تبدیل کند تا بتواند راحتتر زندگی کند، چنانچه قبل از تبدیل خانه بتواند با آن پولها به حج مشرّف شود، کدام یک از رفتن به حج یا تبدیل منزل را مقدّم نماید؟
- مالی در دست شخصی است و خمس به آن تعلّق گرفته و بنا دارد که خمس آن را بدهد؛ ولی قبل از پرداخت خمس، مال تلف میشود. آیا باز هم دادن خمس واجب است؟ اگر خمس مالش را جدا کند و قبل از پرداخت، مقدار خمس جدا شده تلف شود، چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] در طبقه بالای خانه مسکونی مان دو واحد آپارتمان جهت سکونت فرزندانمان بنا نهاده ایم. اما اکنون در دست مستأجر است. محاسبه خمس این واحدها چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی، گنجی پیدا می کند. اما بدون این که خمس آن را بدهد از آن، برای ساختن خانه و مسجد استفاده می کند، حکم سکونت در آن خانه و نماز خواندن در مسجد و خانه ای که احداث نموده چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بعد از فوت شخصی یکی از فرزندان او در خانه مسکونی او ساکن شده است. آیا سایر ورثه از این خانه ارث می برند؟ و آیا می توانند اجاره چند ماه سکونت او را از وی بگیرند؟
- [آیت الله نوری همدانی] بعد از فوت شخصی، یکی از فرزندان او در خانه مسکونی او ساکن شده است. آیا سایر ورثه از این خانه ارث میبرند؟ و آیا میتوانند اجاره چند ماه سکونت او را از وی بگیرند؟
- [آیت الله بهجت] کسی تدریجا خانه مسکونی از پول غیر مخمّس ساخته است. حال می خواهد خمس بدهد، همان پول خرج شده را باید خمس بدهد یا قیمت امروز را؟
- [آیت الله سبحانی] شوهر منزلی دارد و همسرش در آن سکونت دارد ولی همسر مبلغی را برای خرید خانه دیگر برای خود پس انداز می کند آیا بر پس انداز خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله سبحانی] شوهر منزلی دارد و همسرش در آن سکونت دارد ولی همسر مبلغی را برای خرید خانه دیگر برای خود پس انداز می کند آیا بر پس انداز خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی خانه ای برای سکونت ندارد و برای خرید مسکن یا تهیه مایحتاج زندگی، مالی را پس انداز کرده است، آیا این مبلغ خمس دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی دارای خانه مسکونی است و در بین سال از درآمد خود زمینی خریداری کرده و خانه جدیدی بنا می کند، آیا به این خانه خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] شخصی دارای منزلی دو طبقه است که طبقه ی پایین آن مازاد بر احتیاج است. می خواهد خمس آن را بدهد. زمین آن چگونه حساب می شود؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد. و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد، لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کافر ذمی، زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد، و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد، و در دادن این خمس، قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد، لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر کافر ذمّی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد ، باید خمس آراازهمان زمین بدهد. و اگر پول آن را هم بدهد اشکال ندارد ، ولی اگر غیر از پول چیز دیگر بدهد باید به اذن حاکم شرع باشد ، و نیز اگر خانه و دکّان و مانند اینها را از مسلمان بخرد ، باید خمس زمین آن را بدهد ، و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او می گیرد ، لازم نیست قصد قربت نماید .
- [امام خمینی] اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین بدهد. و اگر پول آن را هم بدهد اشکال ندارد، ولی اگر غیر از پول چیز دیگر بدهد باید به اذن حاکم شرع باشد، و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد، چنانچه زمین آن را جداگانه قیمت کنند و بفروشند باید خمس زمین آن را بدهد. و اگر خانه و دکان را روی هم بفروشند و زمین به تبع آن منتقل شود خمس زمین واجب نیست. و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کافر ذمّی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین بدهد. و اگر پول آن را هم بدهد اشکال ندارد، و نیز اگر خانه و دکان و مانند اینها را از مسلمان بخرد چنانچه زمین آن را جداگانه بفروشند باید خمس زمین آن را بدهد و اگر خانه و دکان را رویهم بفروشند و زمین به تبع آن منتقل شود در وجوب خمس زمین اشکال است، و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه مجتهد جامع الشرائط هم که خمس را از او می گیرد لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی خانه یا دیگر لوازم زندگی ندارد و ناچار است از درآمد چند سال جمع کند تا خانه بخرد، خمس آنچه را که از سالهای قبل از خرید خانه پس انداز کرده لازم است بدهد و همچنین است اگر آن را به نسیه بخرد و هر سال قسمتی از پول آن را بدهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کافر ذمّی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد و نیز اگر خانه و دکّان ومانند اینها را از مسلمان بخرد، باید خمس زمین آن را بدهد اگر هر آینه معامله بر زمین آنها مستقلاً واقع شده باشد، و امّا اگر معامله بر عنوان خانه و دکّان باشد، خمس آنها بر او واجب نیست و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست، بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او میگیرد، لازم نیست قصد قربت نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کافر ذمی زمینی را از مسلمان بخرد باید خمس ان را از همان زمین یا از مال دیگرش به طوری که در مساله گذشت بدهد اگر چه ان زمین مشغول به عمارت و ساختمان باشد مانند زمین خانه و دکان و همچنین اگر مورد خرید و فروش خانه و دکان و مانند اینها باشد و در دادن این خمس قصد قربت لازم نیست بلکه حاکم شرع هم که خمس را از او می گیرد لازم نیست قصد قربت نماید
- [آیت الله جوادی آملی] .در واجب شدن خمس بر معدن، لازم نیست خود شخص مباشر در استخراج باشد , بلکه اگر کسی مباشرتاً یا تسبیباً معدنی را استخراج کند, یا مواد معدنی به علل طبیعی یا غیر طبیعی روی زمین ریخته باشد و شخصی آن را به قصد تملّک جمع کند، در تمام این موارد , خمس بر او واجب میشود. دیون مالی کافر در معدن و غیر آن