اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
قرض گرفتن از کسی که خمس اموال خود را پرداخت نمی کند، چه حکمی دارد ؟
تصرف در عین جنس یا پولی که متعلق خمس است، جائز نیست ولی تا زمانی که یقین ندارید پرداختی های ایشان از عین مال خمس نداده است، استفاده شما مانعی ندارد.
تصرف در عین جنس یا پولی که متعلق خمس است، جائز نیست ولی تا زمانی که یقین ندارید پرداختی های ایشان از عین مال خمس نداده است، استفاده شما مانعی ندارد.
پاسخ:
تصرف در عین جنس یا پولی که متعلق خمس است، جائز نیست ولی تا زمانی که یقین ندارید پرداختی های ایشان از عین مال خمس نداده است، استفاده شما مانعی ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در مساله خمس منظوراز مورد نیاز و در معرض استفاده بودن اموال که از متعلق خمس بودن استثنا شده اند چیست؟
- مالی که به ارث رسیده و خمس ندارد اگر ترقّی قیمت کند، چه موقع پرداخت خمس آن ترقّی واجب است؟
- آیا مبلغی که به عنوان حق بیمه به شرکت بیمه پرداخت می شود، خمس دارد؟
- آیا اموالی که متعلق به کودکان نابالغ یا دیوانگان است و با هبه، ارث و طرق دیگر حاصل شده، مشمول خمس است؟ و اگر ولی آنها برایشان با اموال خود آنها چیزی بخرد، تکلیف خمس آنها به چه صورتی است؟
- دو نفر با یکدیگر قرار میگذارند، که هر سال برای فرار از خمس تمام اموال خود را به یکدیگر ببخشند، آیا این کار جایز است؟
- آیا به اجناسی که تاجر بهصورت نسیه خریداری نموده، و هنوز وجه آن را پرداخت ننموده، (و سال خمسی او رسیده) خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- آیا واجب است خمس مالی را که معلوم است تا پایان سال جزء مؤونه نمی شود، فوراً پرداخت کرد یا می توان تا سر سال خمسی صبر نمود؟
- آیا به اجناسی که تاجر به صورت نسیه خریداری نموده، و هنوز وجه آن را پرداخت ننموده، (و سال خمسی او رسیده) خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- در بین فامیل صندوق خانگی ایجاد شده که در آن افراد ماهیانه مبالغ ثابتی را پرداخت می نمایند و به صورت ماهیانه قرعه کشی انجام شده و مبلغ جمع شده به یکی از اعضا پرداخت می شود. آیا مبالغی که بیش از یکسال از پرداخت آن گذشته و به نوعی پس انداز شده تا نوبت شخص برسد، مشمول خمس می گردد؟
- بنده به یکی از دوستانم پول قرض دادهام. آیا اگر سر سال خمسیام پول را به من پس ندهد، باید خمس مالی که به او قرض دادهام را بدهم؟ اگر به آن پول نیازمند شوم ولی به من پس ندهد چطور؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] آیا پرداخت خمس اموال مجنون برعهده ولیّ اوست و آیا خمس را از اموال خود بپردازد یا اموال مجنون؟
- [آیت الله خامنه ای] تصرف در اموال میت قبل از پرداخت خمس
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی خمس اموال خود را پرداخت کرده است و اموال مخمّس تا سال بعد باقی بماند، آیا لازم است دوباره خمس آنها را بپردازد؟
- [آیت الله بهجت] کسی که فوت کرده و عمدا خمس نمی داده است. آیا ورثه نسبت به پرداخت خمس اموال وی وظیفه دارند؟
- [آیت الله سیستانی] آیا خمس فرزندان خود را که هنوز مکلّف نیستند از اموال آنها پرداخت کنند ؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پرداخت خمس اموال کسی که بالغ نشده، بر ولیّ او واجب است یا مستحب؟
- [آیت الله بهجت] خمس اموال را به چه کسی باید پرداخت کرد و در کجا باید مصرف شود؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی مبلغی را قرض بگیرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا کند، آیا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است یا قرض گیرنده؟
- [آیت الله خامنه ای] کسانی که قرض دارند آیا پرداخت خمس بر آنها واجب است؟
- [آیت الله بهجت] وظیفه زن و فرزند کسانی که خمس بدهکارند و پرداخت نمی کنند در مصرف اموال و غذاها چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند، نمیتواند از منافع کسب آن قرض را محاسبه کند، ولی میتواند قرض خود را بپردازد که در این صورت اگر مالی را که با قرض تهیّه کرده، شرایط وجوب خمس را داشته باشد، باید خمس آن را بدهد و اگر مالی را که قرض کرده یا چیزی را که با قرض تهیّه کرده، از بین برود، میتواند قرض خود را از منافع آن سال بپردازد.
- اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند نمیتواند از منافع سالهای بعد مقدار قرض خود را کسر نماید، بلکه اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، ظاهر این است که نمیتواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید، مگر این که قرض بعد از منفعت کردن باشد، ولی در هر صورت میتواند قرض خود را از منافع اثناء سال بپردازد و در صورت پرداخت به آن مقدار خمس تعلّق نمیگیرد.
- اگر در قرارداد قرض برای پرداخت آن مدّتی قرار دهند، طلبکار پیش از تمام شدن آن مدّت حقّ مطالبه قرض را ندارد، ولی اگر مدّت نداشته باشد، پس از گذشتن زمانی که عرفاً در قرض اجازه تأخیر داده میشود، طلبکار هر وقت بخواهد حقّ مطالبه قرض را دارد.
- کسی که خمس یا زکات بدهکار است و کفّاره و نذر و مانند اینها هم بر او واجب است و قرض هم دارد، چنانچه نتواند، همه آنها را بدهد، اگر مالی که خمس یا زکات آن واجب شده، از بین نرفته باشد، باید خمس و زکات را بدهد و اگر از بین رفته باشد، هر مقداری از اینها را که میتواند میدهد و در چگونگی ادا کردن، اختیار دارد میتواند تمامی توانایی خود را در پرداخت یکی از موارد فوق صرف کند و میتواند از هر یک از آنها، مقداری را ادا کند و بهتر است توانایی خود را در موارد فوق تقسیم کند.
- سرمایهای که مورد نیاز انسان است و با کمتر از آن زندگی او در حدّ آبرو و شؤونش اداره نمی‌شود خمس ندارد، یعنی میتواند از درآمد خود برداشته و جزء سرمایه کند، همچنین است اموالی که برای تأمین مخارج آتیه زندگی خود، پسانداز میکند ولی اگر با پرداختن خمس این اموال، مشکلی در اداره زندگی او پدید نمیآید باید خمس آن را بدهد.
- بدهکار را برای پرداخت قرض نمیتوان مجبور کرد که چیزهای مورد نیاز خود همچون منزل و اثاثیه آن را بفروشد یا آنها را به طلبکار بدهد، بلکه باید طلبکار صبر کند تا بدهکار بتواند بدهی خود را بدهد.
- مسافری که خرجی او تمام شده، یا اموال او به سرقت رفته یا مرکبش از کار افتاده، چنانچه سفر او سفر معصیت نباشد و نتواند با قرض کردن یا فروختن چیزی خود را به محلّی که باید برود برساند، اگر چه در وطن خود فقیر نباشد، میتواند زکات بگیرد، ولی اگر چنانچه به جای دیگر برود میتواند با قرض کردن یا فروختن چیزی مخارج سفر خود را فراهم کند، فقط به مقداری که به آنجا برسد میتواند زکات بگیرد.
- اگر مخارج سیّدی که زن انسان نیست بر انسان واجب باشد، نمیتواند از بابت خمس مخارج وی را پرداخت کند، ولی میتواند مخارج غیر واجب وی را از بابت خمس بدهد و بنا بر احتیاط واجب کسی که عرفاً به انسان پیوسته بوده و خرجی او را میدهد، همچون کسانی هستند که پرداخت مخارج آنها بر ایشان لازم است و نمیتوان از بابت خمس مخارج آنها را داد.
- اگر ناچار شود که برای تهیه آب قرض کند، باید قرض نماید؛ ولی کسی که نمیتواند قرض خود را بدهد واجب نیست قرض کند.
- به سیّد فقیری که مخارجش بر دیگری واجب است و او مخارج آن سیّد را نمیدهد و نمیتوان او را به پرداخت مخارج وادار کرد، میشود خمس داد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] به طور کلی قرض داشتن مانع تعلق خمس نمی شود. 1 مثلاً کسی که یک میلیون تومان قرض دارد اگر سر سال خمسی یک میلیون تومان درآمد مازاد داشته باشد باید خمس آن را بدهد و نمی تواند آن را بابت بدهی خود کسر کند. 2 اگر عین پولی که قرض کرده موجود باشد یا آن را تبدیل به چیز دیگری کرده باشد لازم نیست خمس آن را بدهد. 3 اگر عین پولی که قرض کرده موجود باشد یا آن را تبدیل به چیز دیگری کرده باشد که مؤونه او نیست چنانچه مقداری از قرض خود یا تمام آن را از درآمد خود باز پرداخت کرده باشد باید به میزان باز پرداخت خمس آن را بپردازد. 4 اگر مبلغی را که خرج کرده صرف مؤونه خود کرده باشد یا تلف شده باشد می تواند از درآمد سال بدون پرداخت خمس قرض خود ادا کند.
- [آیت الله بهجت] در مواردی که برای کم کردن اجاره منزل، پرداخت قرض شرط میشود، اگر بدون این پول نیاز مسکن او تأمین نمی‌شود، این قرض خمس ندارد حتی اگر چند سال در دست صاحب منزل باقی بماند.
- [آیت الله سیستانی] قرض گرفتن از بانکهای دولتی، به شرط پرداخت سود، جایز نیست؛ زیرا ربا است و در آن تفاوتی میان گذاشتن رهن و نگذاشتن آن نیست. و اگر کسی با این شرط از بانک دولتی قرض کند، قرض و شرط آن، هر دو باطل است؛ زیرا بانک مالک اموال خود نیست تا آنها را به تملیک قرض گیرنده درآورد. برای رهایی از این اشکال، قرض گیرنده میتواند با اذن حاکم شرع (مرجع تقلید) مبلغ مورد نظر را قرض کند به این لحاظ، که اموال بانک مجهولالمالک و اختیار تصرف در آنها با حاکم شرع است، و این اذن را ما به همه مؤمنین دادهایم و کافی است کسی که پول از بانک میگیرد هنگام گرفتن پول پیش خودش بگوید این پول را از طرف حاکم شرع به خودم قرض دادم، و در این صورت اشکال ندارد هرچند بداند قانون ملزم به پرداخت اصل و سود به بانک است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال منقولی که از میدان جنگ به عنوان غنیمت گرفته میشود, خمس دارد و اموال غیر منقول آن, خمس ندارد .
- [آیت الله مظاهری] کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه او بوده است ورثه پیش از ادای حجّ نمیتوانند در اموال میّت تصرّف کنند و همچنین است هر واجب مالی نظیر خمس و زکات و قرض، ولی اگر وصی میّت یا قیّم او واجب مالی را از اصل مال بیرون کند ورثه میتوانند در اموال میّت تصرّف کنند.
- [آیت الله اردبیلی] کسانی که تحت تکفّل افرادی هستند که خمس نمیپردازند مانند زن و فرزندان که تحت تکفّل همسر و پدر خویش میباشند و همچنین میهمانی که وارد خانه شخصی میشود که یقین دارد اموال وی متعلّق خمس است و مانند آنها، میتوانند در اموالی که تحت اختیار آنها قرار داده میشود، تصرّف کنند و از این جهت تکلیفی متوجّه آنان نیست و پرداخت خمس بر عهده صاحب اموال است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال کسانی که در برابر امام معصوم (ع)شمشیر کشیده اند و در جنگ با آن ها به دست می آید, حلال است و پس از پرداخت خمس، تصر?ف در آنها بنا بر اقوا جایز است.
- [آیت الله مظاهری] در قرض باید مقدار و مدّت و جنس روشن باشد و نیز قرض دهنده و گیرنده هر دو باید رشید باشند و ممنوع از تصرّف در اموال خود نباشند و این کار رااز روی اراده و قصد انجام دهند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند دادن آن قرض از مخارج زندگی که خمس به آن تعلق نمی گیرد حساب نمی شود، ولی اگر مالی را که قرض کرده و چیزی را که از قرض خریده از بین برود ادای قرض جزو مخارج سال حساب می شود و خمس ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] خمس مال حلال مخلوط به حرام را مانند خمس اموال دیگر میتواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خُمس که بدهکار است، پول بدهد.