اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
آیا پرداخت خمس اموال مجنون برعهده ولیّ اوست و آیا خمس را از اموال خود بپردازد یا اموال مجنون؟
اموال مجنون مشمول خمس نیست. اگر پس از خوب شدن، اموالی داشته باشد، با وجود سایر شرایط، لازم است خودش خمس آنها را پرداخت کند.
اموال مجنون مشمول خمس نیست. اگر پس از خوب شدن، اموالی داشته باشد، با وجود سایر شرایط، لازم است خودش خمس آنها را پرداخت کند.
عنوان سوال:
آیا پرداخت خمس اموال مجنون برعهده ولیّ اوست و آیا خمس را از اموال خود بپردازد یا اموال مجنون؟
پاسخ:
اموال مجنون مشمول خمس نیست. اگر پس از خوب شدن، اموالی داشته باشد، با وجود سایر شرایط، لازم است خودش خمس آنها را پرداخت کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زنی طلای مشمول خمس دارد و درآمدی هم ندارد. آیا پرداخت خمس برعهده شوهر اوست؟
- کسی که میخواهد مهریه همسرش را بپردازد و تاکنون خمس نداده است، آیا باید بعد از محاسبه خمس، مهریه را بدهد، یا قبل از خمس هم میتواند مهریه را پرداخت کند و سپس خمس بقیه اموال را بدهد؟
- میّتی خمس اموال خود را نداده است. خمس این اموال، چگونه پرداخت میشود؟
- شخصی فوت کرده است و مقداری دَین برعهده اوست و خمس هم بدهکار است و ترکه او برای ادای هر دو کافی نیست. وظیفه ورّاث چیست؟
- شخصی که خمس اموال خود را نمیدهد، آیا مسئول امور مالی او میتواند بدون اجازه او به طوری که او متوجه نشود، خمس اموال را بپردازد؟
- شخصی برای انجام کاری اجیر شده و طبق قرار داد، پس از چند سال که کار تمام شد، اجرتش را دریافت میکند. آیا اجرت همه سالهای قرار داد، متعلّق خمس است یا فقط خمس اجرت سال آخر برعهده اوست؟
- آیا پرداخت خمس اموال کسی که بالغ نشده، بر ولیّ او واجب است یا مستحب؟
- کسی که آخر سال اول، خمس خود را می‌پردازد و در بین سال دوم، تمام اموال خمس داده را به مصرف میرساند، آیا در پایان سال دوم، باید فقط خمس مقداری را که بیشتر از مال خمس داده سال اول بوده، پرداخت کند یا خمس تمام اموال را؟
- کسی که سال خمسی او فرا رسیده و برای پرداخت خمس اموال خود، پول نقد در دست ندارد و تهیه پول در زمان کوتاه برایش مشکل است، چه باید بکند؟ آیا در این موارد میتواند پرداخت خمس اموال را تا تبدیل مقداری از آن به پول به تأخیر انداخت؟
- اگر شخصی که روزه نذری یا استیجاری برعهده اوست، این روزهها را در اعتکاف به جا آورد، آیا کفایت از روزه نذری و استیجاری میکند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] مردی مرده است و پسر بزرگ او مجنون است. آیا نمازهای قضای پدر برعهده ی پسر کوچکتر می باشد؟
- [آیت الله سیستانی] اگر اموال شخصی مشمول خمس باشد، آیا تنها پرداخت خمس مالی که می خواهد با آن حج کند با این شرط که خمس باقی اموالش را پس از حج بپردازد، برای صحت حج او مُجزی است؟
- [سایر] اگر سفیه یا مجنون مالک اموالی باشند، آیا خمس و سایر وجوهات شرعی به آنها تعلق میگیرد؟ و ولیّ آنها باید پرداخت خمس داشته باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] تصرف در اموال میت قبل از پرداخت خمس
- [آیت الله بهجت] کسی که فوت کرده و عمدا خمس نمی داده است. آیا ورثه نسبت به پرداخت خمس اموال وی وظیفه دارند؟
- [آیت الله سیستانی] آیا خمس فرزندان خود را که هنوز مکلّف نیستند از اموال آنها پرداخت کنند ؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] قرض گرفتن از کسی که خمس اموال خود را پرداخت نمی کند، چه حکمی دارد ؟
- [آیت الله بهجت] خمس اموال را به چه کسی باید پرداخت کرد و در کجا باید مصرف شود؟
- [آیت الله بهجت] وظیفه زن و فرزند کسانی که خمس بدهکارند و پرداخت نمی کنند در مصرف اموال و غذاها چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر مرد مهریه زنش را از پول و مالی که خمس به آن تعلّق گرفته است و خمس آن پرداخت نشده، بپردازد تکلیف زن چیست؟ اگر از درآمد سالش بپردازد چه طور؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- جهیزیّهای که زن به خانه شوهر میبرد، جزء اموال زن است و هنگام طلاق میتواند همه آن را با خود ببرد، بلکه در هر صورت اختیار با اوست.
- خمس مال حلال مخلوط به حرام را مانند خمس اموال دیگر میتواند از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خُمس که بدهکار است، پول بدهد.
- زن در مالکیّت اموال خویش استقلال دارد، یعنی آنچه شرعا به دست میآورد، مال خود اوست و شوهر بدون رضایت وی حقّ تصرّف در اموال او را ندارد، اگرچه در بسیاری از مصارف احتیاج به اجازه شوهر دارد، بلکه خوب است زن در مقام تصرّف در اموال خویش رضایت شوهر خود را تحصیل نموده و از او اجازه بگیرد.
- اگر بچّهای معدنی را استخراج کند یا گنجی پیدا کند یا به واسطه فرو رفتن در دریا جواهری بیرون آورد، لازم نیست خمس آن پرداخت شود؛ ولی چنانچه مال حلال او با حرام مخلوط شود، بنابر احتیاط واجب باید پس از بلوغ خودش خمس را بپردازد.
- اگر کافر ذِمّی صغیر باشد و ولیّ او زمینی را برای او بخرد، لازم نیست خمس آن را بپردازد.
- شخص بدهکار با چهار شرط ورشکسته محسوب میشود: اوّل: بدهیهای او نزد حاکم شرع ثابت شده باشد. دوم: اموال او به جز خانه مسکونی ولوازم ضروری زندگی از بدهیهای او کمتر باشد. سوم:وقت پرداخت بدهیهای او رسیده باشد. چهارم: طلبکار یا طلبکاران از حاکم شرع بخواهند اموال او را ضبط نماید و حاکم شرع نیز به ضبط اموال او حکم کند.
- چنانچه خود بچّه دارای اموالی باشد، پدر میتواند اجرت کسی را که به بچّه شیر میدهد، از اموال او بردارد و اگر بچّه اموالی نداشته باشد، بر پدر واجب است که اجرت او را از مال خود بپردازد و اگر پدر نیز نتواند اجرت را بپردازد، چنانچه پدر بزرگ پدری داشته باشد و وی بتواند اجرت را بدهد، بنابر احتیاط واجب باید بپردازد وگرنه بر مادر واجب است که بدون اجرت به بچّه شیر بدهد.
- کسی که خُمس بدهکار است، میتواند آن را به ذمّه بگیرد و در تمام مال تصرّف کند و به ذمّه گرفتن یعنی این که خود را بدهکار اهل خُمس بداند و تصمیم جدی داشته باشد که خمس را پرداخت نماید؛ ولی برای تأخیر در پرداخت خمس، باید از حاکم شرع اجازه بگیرد.
- اگر شک داشته باشد که زکات بر او واجب شده یا نه، لازم نیست آن را بپردازد و اگر شک کند زکاتی را که بر او واجب بوده داده یا نه، در صورتی که عین مال زکوی موجود باشد، باید زکات را بدهد، وگرنه وجوب پرداخت آن خالی از اشکال نیست، چه مربوط به همان سال باشد یا سالهای گذشته؛ البته چنانچه مربوط به سالهای گذشته باشد و عادت وی این باشد که در هر سال در وقت معیّنی زکات اموال خود را بپردازد، بعید نیست که بتواند بنا را بر دادن زکات بگذارد و لازم نباشد که دوباره زکات بدهد.
- انسان نمیتواند (زکات) و (خمس) و (کفّارات) خود را برای مخارجی که تأمین آن بر او واجب است، به افراد واجبالنّفقه خود بپردازد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .تعلّق خمس به مال، مشروط به بلوغ سن و عقل نیست، بنابراین به درآمد و سود افراد نابالغ و مجنون نیز خمس تعلق می گیرد که ولیّ آنان باید خمس را از مالشان بپردازد، اگر ولیّ ندارند، خودشان پس از بلوغ, یا پس از خوب شدن از جنون، باید بپردازند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بردن خمس از شهری به شهر دیگر مانعی ندارد، خواه در شهر خودش مستحقی باشد یا نه، ولی در هر صورت اگر تلف شود احتیاط واجب آن است که از اموال دیگرش بپردازد مخارج حمل و نقل نیز بر عهده اوست، اما اگر به نماینده حاکم شرع دهد و او از شهری به شهری دیگر ببرد و تلف شود چیزی بر او نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر ذمّی هنگام خریدن زمین از مسلمان، شرط کند که خمس به او تعلّق نگیرد یا اصل تعلّق خمس به عهده فروشنده باشد، چنین شرطی, به جهت خلاف شرع بودن , نافذ نیست , اگر ذمّی پذیرفته که خمس زمین خریداری شده به عهده اوست؛ ولی شرط کند که فروشند ه مسلمان از طرف او بپردازد، چنانچه فروشنده مسلمان قبول کند که دّیّن و بدهکاری ذمّی را بپردازد، چنین شرطی نافذ است؛ ولی تا زمانی که مسلمان به شرط وفا نکرده، ذمّی ضامن خمس است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سهم سادات را بدون اجازه مجتهد نمی توان به ساداتی که در بالا گفته شد پرداخت (بنابر احتیاط واجب)، و سهم امام(علیه السلام) را نیز اگر بدون اجازه مجتهد بپردازد قبول نیست، مگر این که مجتهد بعداً بپذیرد و اجازه دهد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال منقولی که از میدان جنگ به عنوان غنیمت گرفته میشود, خمس دارد و اموال غیر منقول آن, خمس ندارد .
- [آیت الله جوادی آملی] .اموال کسانی که در برابر امام معصوم (ع)شمشیر کشیده اند و در جنگ با آن ها به دست می آید, حلال است و پس از پرداخت خمس، تصر?ف در آنها بنا بر اقوا جایز است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر وارث میّت شک دارد که آیا عین مالِ مورّث یا عوض آن، یا ذمّه او متعلق خمس است یا نه , در هیچ کدام از سه فرض , بر وارث لازم نیست که خمس اموال به جا مانده از میّت را بپردازد.
- [آیت الله سیستانی] کسی که خمس بدهکار است ، اگر با حاکم شرع دستگردان کند و خمس را به ذمّه بگیرد ، میتواند در تمام مال تصرف نماید ، و بعد از دستگردان ، منافعی که از آن بدست میآید مال خود اوست ، و باید به تدریج بدهی خود را بپردازد به نحوی که مسامحه نباشد .
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی درآمد چند سال را برای سفر حج فراهم کرد و به مکه رفت، همه آن اموال جزء هزینه سال های او شمرده می شود و هیچ کدام خمس ندارد , هرچند احتیاط مستحب آن است که خمس سال های قبل از حج را بپردازد. استثنای اقساط وام و خسارتها
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی پولی را غصب کند یا ربا بگیرد یا دزدی کند یا خمس بدهکار بوده و نداده است، باید در وقت پرداخت، ارزش خرید آن زمان را بپردازد، مثلاً اگر ده سال قبل هزار تومان از کسی دزدی کرده است باید حساب کند که در آن زمان با هزار تومان چقدر طلا میتوانست تهیه کند و همان را بپردازد.