مجتهد میت
مجتهد میت به مجتهدِ از دنیا رفته گفته می‌شود.
در فرض اعلمیّت مجتهد میّت نسبت به مجتهدین حیّ و وجوب تقلید از وی آیا می‌توان در بعضی از مسائل از مجتهد حیّ تقلید کرد؟
چون قائل به جواز بقاء بر میت هستیم، لذا رجوع به حیّ غیر اعلم در بعضی از مسائل هم جایز است.
چون قائل به جواز بقاء بر میت هستیم، لذا رجوع به حیّ غیر اعلم در بعضی از مسائل هم جایز است.
عنوان سوال:
در فرض اعلمیّت مجتهد میّت نسبت به مجتهدین حیّ و وجوب تقلید از وی آیا می‌توان در بعضی از مسائل از مجتهد حیّ تقلید کرد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در فرض اعلمیّت مجتهد میّت نسبت به مجتهدین حیّ تقلید از میّت واجب است، در فرض تساوی میّت و حیّ وظیفه چیست؟
- آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت نظیر امام جایز است؟ در صورت اعلمیّت مجتهد میّت نسبت به مجتهدین حیّ وظیفه کسانی کهتازه به تکلیف رسیدهاند چیست؟
- شخصی بدون تقلید و اجازه از مجتهد حیّ تاکنون بر امام راحل6 یا یکی از مراجع میّت باقی مانده است آیا در حال حاضر میتواند با فتوای مراجع حیّ به تقلید خود از مجتهد میّت ادامه دهد و وضعیت اعمال سابقش که بدون اجازه مجتهد حیّ از مجتهد میّت تقلید کرده چگونه است؟
- وضعیت جوانان مسلمانی که بواسطه گرایش به مسائل روشنفکری، تقلید از مجتهدین را قبول ندارند چگونه است در حالی که اعمال آنها بدون تقلید از مجتهد میباشد؟
- آیا تقلید از مجتهد اعلم واجب است یا از غیر اعلم نیز می‌توان تقلید کرد؟
- آیا در مسئله بقاء بر تقلید مجتهد میّت می‌توان در مسائلی که انسان به آنها عمل ننموده از میّت تقلید کرد؟
- شخصی پس از رسیدن به سنّ تکلیف، در میان دو مرجع تقلید (زید و عمرو) زید را اعلم تشخیص داده و از وی تقلید نموده ولی پس از فوت هر دو مرجع تقلید به این نتیجه رسیده که تشخیص وی در آن زمان صحیح نبوده و عمرو اعلم بوده مستدعی است بفرمائید با فرض وجوب تقلید از مجتهد میّت اعلم تقلید از زید واجب است یا تقلید از عمرو در صورتی که مقلّد در زمان حیات عمرو از او تقلید ننموده است؟
- آیا جایز است قسمتی از مسائل خود را از یک مجتهد و قسمت دیگر را از مجتهد دیگر تقلید کرد؟
- آیا می‌شود در باب نماز و روزه و مسائل دیگر از دو مجتهد تقلید کرد؟
- آیا جایز است برای کسی که بر تقلید از میّت باقی مانده است در مسائل مستحدثه به فتوای مجتهدش عمل کند در حالیکه نمیتواند نظر مجتهد میّت را بدست بیاورد و آیا در اینگونه مسائل هم باید از اعلم تقلید کند و اگر امکان شناخت اعلم نباشد وظیفه چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت، نظیر امام خمینی رحمهالله جایز است؟ در صورت اعلمیت مجتهد میّت نسبت به مجتهدین حی، برای کسانی که تازه به تکلیف رسیدهاند، وظیفه چیست؟
- [آیت الله جوادی آملی] اگر کسی در اعلمیت مجتهد حی نسبت به مجتهد مِیت شک کند، و یا اینکه هر دو [مجتهد حی و میت] را در اعلمیت مساوی بداند، وظیفه اش چیست؟
- [آیت الله بهجت] اگر انسان از میّت به زنده رجوع کرد و بعد از احراز اعلمیّت مجتهد زنده دیگری در تمام مسایل به وی رجوع نمود، حال اگر فتوای این مجتهد سوم، وجوب بقای بر تقلید اعلم میّت باشد و فرض کنیم مجتهد میّت اعلم بوده، آیا باید به مجتهد میّت اعلم برگردد یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] هرگاه تمامی مسائل را از یکی از مجتهدین اعلم تقلید نمایم، آیا می توانم در برخی مسائل از مجتهد مساوی دیگر تقلید کنم؟
- [آیت الله بهجت] آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت در صورتی که مجتهد میّت اعلم از مجتهدین زنده باشد جایز است؟
- [سایر] آیا تقلید از مجتهد اعلم واجب است، یا می‌توان از مجتهد غیر اعلم هم تقلید کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا در بقا بر تقلید میّت نیز رجوع به مجتهد حیِّ اعلم لازم است؟
- [سایر] اگر مرجع تقلید حیّ (آیت الله وحید) بقا بر تقلید از میّت اعلم(آیت الله بهجت) در تمام مسائل عمل کرده و نکرده و یا یاد گرفته و نگرفته را واجب می داند، در صورتی که مرجع تقلید میّت(آیت الله بهجت) فقط بقا بر مسائل عمل کرده به فتوا را جایز بداند وظیفۀ مقلّد در این صورت چیست؟ در مسائل عمل کرده بر تقلید میّت باقی بماند یا در تمام مسائل؟
- [آیت الله بهجت] پس از رجوع به مجتهد حیّ آیا می توان در برخی مسایل که مجتهد میّت آسان گرفته به وی رجوع نمود و در برخی که مجتهد زنده آسان گرفته از او تقلید کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر مجتهد اعلم، تقلید از اعلم را واجب نداند، آیا می‌توان از غیر اعلم تقلید کرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است، و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد وبالغ وعاقل وشیعه دوازده امامی وحلال زاده و زنده وعادل باشد، وعادل کسی است که دارای ملکه عدالت باشد، وکارهائی که بر او واجب است بجا آورد، وکارهائی را که بر او حرام است ترک کند، که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبی اور ا تصدیق نمایند، و نیز مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند بهتر آن است که اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهای زمان خود استادتر باشد و در صورتی که اعلمیّت مجتهدی احراز شود واجب است از او تقلید کند; گرچه احراز اعلمیّت مشکل است و اما در صورتی که بین اعلم و غیر اعلم اختلاف فتوائینباشد در مسائلی که با هم اتفاق دارند می‌توان از غیر اعلم تقلید نمود.
- کسی که برای نماز قضای میّت اجیر شده، باید یا مجتهد باشد یا نماز را بر طبق تقلید صحیح انجام دهد.
- عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد، و نمیتواند در اصول دین تقلید نماید، یعنی بدون دلیل گفته کسی را قبول کند، ولی در احکام دینی که علم به حکم آن از جهت ضروری بودن آن پیدا نکرده است باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند یعنی به دستور او رفتار نماید، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید، که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است، مثلاً اگر عدهای از مجتهدین عملی را حرام میدانند و عدّه دیگر می‌گویند حرام نیست، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملی را بعضی واجب و بعضی مستحب میدانند، آن را بجا آورد، پس کسانی که مجتهد نیستند و نمیتوانند به احتیاط عمل کنند، واجب است از مجتهد تقلید نمایند.
- مجتهد واعلم را از سه راه می‌توان شناخت: اوّل آن که خود انسان یقین کند، مثل آن که از اهل علم باشد وبتواند مجتهد واعلم را بشناسد، دوم آن که دو نفر عالم عادل، که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند، سوم آن که عدهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، و از گفته آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، بلکه مطلق شیاعی که مفید علم باشد نیز کافی است.
- اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند در مسألهای فتوی دهد مقلّد آن مجتهد یعنی کسیکه از او تقلید می‌کند نمیتواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوی ندهد وبفرماید احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مثلاً بفرماید احتیاط آن است که در رکعت سوم وچهارم نماز سه مرتبه تسبیحات اربعه یعنی: )سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکْبَر( بگویند، مقلّد باید یا به این احتیاط، که احتیاط واجبش می‌گویند عمل کند وسه مرتبه بگوید، و یا آن که به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر است عمل نماید، پس اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند، میتواند یک مرتبه بگوید و همچنین است اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند بفرماید مسأله محل تأمل یا محل اشکال است.
- خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سیّد فقیر، یا سیّد یتیم، یا به سیّدی که در سفر درمانده بدهند ونصف دیگر آن سهم امام7 است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرائط بدهند، یا به مصرفیکه او اجازه میدهد برسانند ولی اگر انسان بخواهد سهم امام را به مجتهدیکه از او تقلید نمیکند بدهد، در صورتی که بداند آن مجتهد ومجتهدی که از او تقلید می‌کند، سهم امام را به یک طور مصرف میکنند، می‌شود به او پرداخت کرد.
- کسی که میّت را غسل میدهد، باید مسلمان دوازده امامی و عاقل باشد و مسائل غسل را هم بداند اگرچه بیاد دادن دیگری او را در بین غسل دادن باشد و بنابر احتیاط واجب غسل غیر بالغ کفایت نمیکند.
- اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند بعد از آن که در مسألهای فتوی داده احتیاط کند، مثلاً بفرماید ظرف نجس را که یک مرتبه در آب بشویند پاک می‌شود، اگر چه احتیاط آن است که سه مرتبه بشویند، مقلّد او نمیتواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر رفتار کند، بلکه باید به فتوی یا به احتیاط بعد از فتوی که آن را احتیاط مستحب می‌گویند عمل نماید.
- اگر میّت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او یا زیادتر باشد، باید چهار چیزی هم که مال پسر بزرگتر است و در مسأله پیش گفته شد به قرض او بدهند و اگر قرضش کمتر از مال او باشد، بنابر احتیاط واجب باید از آن چهار چیزی هم که به پسر بزرگتر میرسد به نسبت به قرض او بدهند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باقی ماندن بر تقلید میت جایز است در صورتیکه مجتهد میت و مجتهد حیّ مساوی در علم باشند. و چنانچه یکی از آن دو اعلم باشد تقلید از اعلم لازم است. و در باقی ماندن بر تقلید میت فرقی بین مسائلی که عمل نموده و مسائلی که عمل ننموده، وجود ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مجتهدی که وظیفه انسان تقلید از او بوده از دنیا برود در صورتی که اعلم بودن مجتهد زنده از میت برایش ثابت شود در مسایل مورد ابتلایی که علم اگر چه اجمالا به اختلاف بین میت و حی دارد واجب است به حی رجوع کند و در صورتی که اعلمیت مجتهد میت برایش ثابت بوده مادامی که اعلم بودن مجتهد زنده برایش ثابت نشود باید به فتوای مجتهد میت عمل کند چه در زمان حیات او التزام به عمل به فتوای او داشته یا نداشته باشد و چه عمل به فتوای او کرده یا نکرده باشد و چه فتوای او را یاد گرفته یا یاد نگرفته باشد
- [امام خمینی] تقلید میّت ابتداءً جایز نیست، ولی بقاء بر تقلید میّت اشکال ندارد و باید بقاء بر تقلید میّت به فتوای مجتهد زنده باشد و کسی که در بعضی از مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده، بعد از مردن آن مجتهد میتواند در همه مسائل از او تقلید کند.
- [آیت الله مظاهری] در زمانی که در اعلمیّتِ مجتهدین اختلاف باشد یا مجتهدِ اعلم وجود نداشته باشد، مکلّف میتواند از هر مجتهدِ جامع الشرایطی تقلید کند. همچنین در چنین شرایطی از دو مرجع و یا بیشتر می‌شود تقلید کرد و رجوع از مرجعی به مرجع دیگر نیز جایز است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند، از دنیا برود باید از مجتهد زنده تقلید کند، ولی کسی که در مسأله ای به فتوای مجتهدی عمل کرده یا آن را یاد گرفته و ملتزم به عمل به آن شده باشد، اگر بعد از مردن آن مجتهد در آن مسأله به فتوای مجتهد زنده رفتار نکرده باشد، می تواند در آن مسأله به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته باقی باشد، بلکه جواز بقا بر تقلید او در سایر مسائل نیز بعید نیست. ولی اگر مجتهد میتی که از او تقلید می کرده اعلم از حی باشد بقا بر تقلید او بنابر احتیاط واجب است چنان که اگر مجتهد حی از میت اعلم باشد عدول به حی واجب است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] واجب است بر مکلف که در مسأله لزوم (تقلید از اعلم) یا (عدم لزوم) آن از یک مجتهد اعلم تقلید نماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .تقلید مجتهد متوفّا در ابتدا جایز نیست؛ ولی بقای بر تقلید میت, اشکال ندارد و بقای بر تقلید مجتهد میت باید به فتوای مجتهد مطلق زنده باشد; خواه فرد به آن عمل کرده باشد یا نه. اگر مجتهد متوفّا اعلم باشد، بقای بر تقلید او احتیاطاً واجب است و اگر مجتهد زنده اعلم باشد، عدول از مجتهد متوفا به مرجع زنده, واجب است.
- [آیت الله اردبیلی] تقلید از میّت ابتداءً جایز نیست ولی باقی ماندن بر تقلید میّت چنانچه مجتهد میّت اعلم از مجتهد زنده باشد، واجب است. و در صورت تساوی مجتهد زنده و میت در علم، بین بقاء بر تقلید میت و رجوع به زنده مخیر است؛ گرچه رجوع به مجتهد زنده بهتر و مطابق با احتیاط است. و چنانچه مجتهد زنده اعلم از مجتهد میّت باشد، رجوع به مجتهد زنده واجب است و بقاء بر تقلید میّت جایز نیست. و باید بقاء بر تقلید میّت به فتوای مجتهد زنده باشد. و اگر کسی در هنگام عمل التزام و تصمیم به عمل به فتوای مجتهد داشته است، برای بقاء در آن مسأله کافی است.
- [آیت الله مظاهری] انسان باید از مجتهد زنده تقلید کند و اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند از دنیا برود، می‌توان در همه مسائل بر تقلید او باقی بود، گرچه به هیچ یک از فتواهای او عمل نکرده باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان نمیتواند برخی از مسائل را از یک مجتهد و برخی دیگر را از مجتهد دیگر تقلید کند، ولی اگر یکی از مجتهدین در یک باب از احکام - مثلاً در باب نماز - از دیگران اعلم باشد و مجتهد دیگر در باب دیگر - مثلاً روزه - اعلم باشد، باید در احکام نماز از مجتهد اول و در احکام روزه از مجتهد دوم تقلید کند.