زمین
زمین جایی است که همه موجودات زنده روی آن زندگی می کنند.
اگر کسی در زمان اصلاحات اراضی زمینی را از ارباب خرید و بعد وصیّت کرد که چون این زمین ارباب رعیتی است زن من هم از آن ارث ببرد آیا این نحوه وصیّت نافذ است یا خیر و بفرمائید که راه حلّ شرعی چیست؟
اگر اصل زمین را خریده و ارباب هم اعلام رضایت نموده، زن از اصل زمین ارث نمی‌برد و اگر واقعااصل زمین را نخریده بلکه دست دارمی و حقّ استفاده از زمین را خریداری نموده در این صورت زن به نسبت حقّش ارث می‌برد بنابراین وصیّت موصی برای ارث بردن زن از زمین نافذ نیست مگر آنکه از ثلث به زن بدهند آن هم نه به عنوان سهم الارث و یا آنکه به عنوان تبدیل ارث به قیمت که جهت قیمت، زمین را به زن آن هم با اجازه ورثه بدهد.
اگر اصل زمین را خریده و ارباب هم اعلام رضایت نموده، زن از اصل زمین ارث نمی‌برد و اگر واقعااصل زمین را نخریده بلکه دست دارمی و حقّ استفاده از زمین را خریداری نموده در این صورت زن به نسبت حقّش ارث می‌برد بنابراین وصیّت موصی برای ارث بردن زن از زمین نافذ نیست مگر آنکه از ثلث به زن بدهند آن هم نه به عنوان سهم الارث و یا آنکه به عنوان تبدیل ارث به قیمت که جهت قیمت، زمین را به زن آن هم با اجازه ورثه بدهد.
عنوان سوال:
اگر کسی در زمان اصلاحات اراضی زمینی را از ارباب خرید و بعد وصیّت کرد که چون این زمین ارباب رعیتی است زن من هم از آن ارث ببرد آیا این نحوه وصیّت نافذ است یا خیر و بفرمائید که راه حلّ شرعی چیست؟
پاسخ:
اگر اصل زمین را خریده و ارباب هم اعلام رضایت نموده، زن از اصل زمین ارث نمی‌برد و اگر واقعااصل زمین را نخریده بلکه دست دارمی و حقّ استفاده از زمین را خریداری نموده در این صورت زن به نسبت حقّش ارث می‌برد بنابراین وصیّت موصی برای ارث بردن زن از زمین نافذ نیست مگر آنکه از ثلث به زن بدهند آن هم نه به عنوان سهم الارث و یا آنکه به عنوان تبدیل ارث به قیمت که جهت قیمت، زمین را به زن آن هم با اجازه ورثه بدهد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی دو هکتار زمین مزروعی را در سال 42 زمان اصلاحات اراضی از مالک گرفته بعد از چند سال به شخصی فروخت حال خریدار نگران است که صاحب اصلی زمین میگوید من راضی نیستم حال راه حلّ شرعی چیست؟
- به کدامیک از صور زیر خمس تعلّق میگیرد: الف - شخصی زمینی خریده و اصلاحساب سال ندارد و یا حساب دارد ولی نمیداند پولی که بابت زمین داده، خمس به او تعلّق گرفته یا خیر؟ ب - زمینی که آباد کرده و حساب سال ندارد و یا اگر دارد مثل بند الف؟ ج - زمینی که زمان اصلاحات اراضی به افراد دادهاند، با توضیحات بند الف و ب؟ د - زمینی که به ارث رسیده، از پدر و مادری که خمس آن را ندادهاند، با احتمالات بند الف؟ م - زمینی که هبه شده و نمیداند، واهب خمس آن را داده یا نه؟
- فردی وصیّت کرده که منافع یک هکتار از زمینش را هر سال برای مسجد روستا خرج کنند بفرمائید: الف - آیا چنین وصیّتی صحیح است؟ ب - این وصیّت تا کی نافذ است؟ ج - آیا میشود زمین را یکجا فروخت و صرف مسجد کرد؟ د - اگر بشود یکجا فروخت آیا میتوان پول آن را در بانک گذاشت و سود آن را صرف مسجد نمود؟ م - سود را باید چه کسی صرف مسجد نماید؟
- اگر زمینی را به عنوان تجارت بخرد به این نیّت که آن را بفروشد و از آن سود ببرد اگر بعد از گذشت سال خمسی بفروشد: الف - آیا به محض خرید این زمین باید خمسش را بدهد یا سر سال خمسش را بدهد؟ ب - اگر بعد از گذشت سال و بعد از حساب اصل زمین سودی ببرد آیا باید خمس آن سود را نیز در وسط سال بدهد و یا اینکه اگر آن سود تا سال بعدی خمس باقی ماند باید خمسش را بدهد؟
- پدری فوت میکند که چهار فرزند اعمّ از سه پسر که هر سه صغیرند و یک دختر دارد و زن متوفّی هم ارثبر اوست منزل مسکونیای دارد که بعد از چند سال بوسیله برادران تخریب میشود و برادران و مادر جهت ساختمان منزل کمکهای متفاوتی میکنند و مقداری هم پدر پول نقد دارد که توسط قیّم شرعی و قانونی بچّهها خرج جهیزیّه خواهر میگردد و حال آن که پسرها در آن زمان صغیر بودهاند بفرمائید وضعیت ارث و نحوه مالکیّت ساختمان جدید البناء چگونه است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] زنی قبل از پدر خود فوت می کند. پدر در زمان حیات خود وصیت می کند که به دخترش همچون سایر ورثه ارث برسد. لطفا بفرمایید نحوه تقسیم ارث بین ورثه آن زن چگونه است؟
- [آیت الله خامنه ای] زمینی را از کسی که در آن تصرّف کرده و زراعت می کند و آن را به موجب قانون اصلاحات اراضی نظام سابق بدست آورده است، خریداری کرده ام، ولی نمی دانم فروشنده، همان مالک شرعی آن است یا خیر؟ و مدّت زمان طولانی است که فوت کرده و ورثه او الآن پول آن را از من مطالبه می کنند، حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجه به تصویب قانون در مجلس مبنی بر اینکه زن از زمین ارث ببرد، تکلیف مقلدین معظم له در این رابطه چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی قبل از رفتن به جبهه برای مبارزه حق علیه باطل و قبل از اینکه نهایتاً به شهادت برسد، وصیت نموده است یک قطعه زمینی که دارم برای همسرم باشد، از او ورثهای که باقیمانده: زن و یک دختر و پدر و مادر و دو برادر و چهار خواهر میباشد، مرقوم فرمایید وصیت آن شهید در بیشتر از ثلث نافذ است یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] در زمان تقسیم اراضی در سراسر مملکت، زمین های زراعی مورد نسق، به خود کشاورزان واگذار گردید. مالک یکی از زمین ها یک بیستم از تمام زمین را برای خود و بقیّه ی زمین ها را به دو فرزند متوفّی (که در زمان حیات در زمین مالک کار و رعیتی می کرده) با نظارت هیأت اعزمی واگذار نموده و سند رسمی نیز از اداره ی ثبت صادر گردید. اکنون پس از گذشت سی سال دختران متوفّی مطالبه ی ماترک پدر می نمایند، حتّی از زمینی که در زمان حیات پدر به عنوان مزارعه در دست فرزندان پسر بود، در صورتی که زمین ها در دست و تصرّف فرزندان پسر بوده است و مال مالک؛ و دولت آن زمان نسق زمین های زراعی را به کشاورزان عمل کننده انتقال داده است نه این که ماترک پدری باشد، تقاضامندیم حکم مسأله را بیان فرمایید؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی نسبتاً ثروتمند و دارای اراضی کشاورزی بسیار و با داشتن همسران و تعداد زیادی فرزند، تمام اراضی کشاورزی و اشجار و باغات خود را کلاًّ به یکی از پسرانش واگذار کرده (بدون دلیل بلکه نشئت گرفته از عناد) و بقیه فرزندان و همسران را از ارث محروم مینماید و مسئله را به صورت خرید و فروش (در واقع کلاه شرعی) در یکی از دفاتر ثبت، بصورت ثبتی به نام همان یک فرزند نموده است، مرقوم فرمایید از نظر شرعی تکلیف چیست؟ و آیا سایر ورثه در این اموال حقّی دارند یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی در ماه فروردین خریداری کردم، پس از مدتی، شخص دیگر مدعی است که این زمین را از فروشنده در ماه اردیبهشت خریداری نموده ام و فروشنده هر دو قولنامه را تأیید می کند ولی خریدار دوم مدعی است که قولنامه اول جعلی می باشد لطفاً حکم مسئله را بیان نمایید؟ و در صورت مفقود شدن قولنامه راه حل شرعی چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان مالکین قبل از تقسیم اراضی مقداری زمین به مساحت 50 متر عرض و در حدود 3 کیلومتر طول جهت (معبر حیوانات به چراگاه) منظور شده بود، تدریجاً یک نفر از کشاورزان آن زمین را کم کم ضمیمه زمین خود کرده است، الحال عدهای از اهالی روستا اعتراض کرده‌اند، حالا شخص غاصب حاضر شده قیمت زمین غصب کرده را به قیمت نرخ روز پرداخت نماید تا امنای مسجد به مصرف مسجد برسانند، مستدعیست در این باره بفرمایید از نظر شرع غصب این زمین و مصرف قیمت آن به مسجد چه صورت شرعی دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان شاه مزرعههایی را به عنوان اصلاحات ارضی از مالیکن عمده گرفتند و بین همان کشاورزان قریهای که در آن قریه زارع بودند تقسیم کردند و از طرف شاه به هر یک از کشاورزان قبالهای دادند و در آن قباله میزان مالکیت هر یک از کشاورزان را معین کرده‌اند بفرمایید که: آیا آن کشاورزان به میزان همان قبالهای که در زمان شاه در دست دارند مالکند و بقیه زمین آن قریه مال همان مالک قبلی است و یا اینکه تمام اراضی آن قریه مال آن زارعین است و آن مالک عمده قبلی هیچ حق تصرفی در آن قریه ندارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی قطعه زمینی واقع در روستایی جهت احداث درمانگاه به صورت عادی و مکتوب و ثبت در وصیت نامه وقف نموده حال از حضرتعالی استدعا میشود نظر مبارک شرعی خود را در مورد وقف بودن زمین مذکور علیرغم اینکه به صورت رسمی نبوده اعلام فرمایید.
مسائل مرتبط از این مرجع
- شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اوّل آن که میّت در زمین غصبی دفن شده باشد ومالک زمین راضی نشود که در آنجا بماند. دوم آن که کفن یا چیز دیگری که با میّت دفن شده غصبی باشد وصاحب آن راضینشود که در قبر بماند و همچنین است اگر چیزی از مال خود میّت که بورثه او رسیده با او دفن شده باشد وورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند، ولی اگر وصیّت کرده در مواردی که وصیّت او هم نافذ باشد دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند، برای بیرون آوردن اینها نمیتوانند قبر را بشکافند. سوم آن که میّت بیغسل یا بیکفن دفن شده باشد، یا بفهمند غسلش باطل بوده یا بغیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند. چهارم آن که برای ثابت شدن حقّی بخواهند بدن میّت را ببینند. پنجم آن که میّت را در جایی که بیاحترامی به اوست مثل قبرستان کفّار یا جایی که کثافت وخاکرو به میریزند، دفن کرده باشند. ششم آن که برای یک مطلب شرعی که اهمیّت آن از شکافتن قبر بیشتر است، قبر را بشکافند، مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حاملهای که دفنش کرده‌اند، بیرون آورند. هفتم آن که بترسند درندهای بدن میّت را پاره کند، یا سیل او را ببرد، یا دشمن بیرون آورد. هشتم آن که قسمتی از بدن میّت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، ولی احتیاط مستحبّ آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میّت دیده نشود.
- مساجدی که در مسیر خیابانها قرار میگیرد و جزو خیابان میشود، ظاهر این است که بعد از خیابان شدن از عنوان مسجد بودن خارج میشود بنابراین باید در اینگونه موارد ما بین احکام مربوط به عنوان مسجدیّت واحکامی که تابع صدق عنوان مسجد بودن وصدق نکردن آن است وبین احکام وقف تفصیل قائل شد از جمله احکام مسجد این است که حرام است نجس کردن مسجد وواجب است برطرف کردن نجس از مسجد و جائز نیست شخص جنب و یا زن حائض مکث در مسجد کند و دیگر احکامی که تابع عنوان مسجد بودن است، این قبیل احکام با برطرف شدن عنوان مسجدیّت برداشته میشود، گرچه احتیاط مستحبّ آن است که با رفتن عنوان مسجدی، آن احکام باز رعایت شود. و از احکام وقف بودن این است که جائز نیست تصرّف کردن در مواد موجود در محل وقف از سنگ وچوب وخود زمین وغیره وجائز نیست خرید وفروش آن‌ها مگر این که با اجازه حاکم شرع یا وکیل او که آنچه پس از خراب شدن قابل فروش بوده باشد، بفروشند ومبلغ آن را در نزدیکترین مسجد دیگری مصرف نمایند و یا خود مواد باقیمانده بنا را در مسجد دیگر نزدیک آن مصرف نمایند و از این بیان حکم مدارس وحسینیههایی که در مسیر خیابانها قرار میگیرند وخراب میشوند، معلوم گردید در صورتی که وقف بوده باشند با خراب کردن آن‌ها زمین ومواد بنا از وقفیّت خارج نمیشود وتصرّف در آن‌ها وخرید وفروش آن‌ها جائز نیست مگر با اجازه حاکم شرع یا وکیل اوکه پس از فروش پول آن‌ها را در نزدیکترین مدرسه یا حسینیّه دیگریمصرف کنند و یا خود مواد باقیمانده را در اینگونه محلها با رعایت نزدیکترین آن‌ها بکار ببرند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر کافر ذِمّی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری نیز بفروشد، خمسی که به خاطر خرید زمین بر او واجب شده بود، ساقط نمیشود و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، باید خُمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] در مذهب عامه زن میت از تمام انچه از میت مانده از نقود و متاع و اراضی و بساتین و غیر اینها ارث می برد ولی در مذهب امامیه زن از زمین نه از عین ان و نه از قیمت ان ارث نمی برد بنابراین اگر میت از عامه وزن او شیعه باشد بنا به قاعده الزام زن شیعه از زمین ارث می برد انچه گذشت قسمتی از مسایلی است که بر مبنای قاعده الزام ذکر شده است موارد دیگری مانند وصیت برای وارث و عقد در حال احرام و شفعه به جوار و خیار شرط و خیار تصریه و غیر اینها مورد جریان قاعده الزام است
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کافر ذمی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری بفروشد خمس از کافر ساقط نمی شود و همچنین است اگر بمیرد و مسلمانی ان زمین را از او ارث ببرد
- [آیت الله مظاهری] اگر کافر ذمّی زمینی را از مسلمان بخرد باید خمس آن را به حکومت اسلامی بدهد و همچنین اگر خانه یا مغازه و مانند اینها را بخرد باید خمس زمین آن را بدهد و اگر خمسش را ندهد و به مسلمان دیگری بفروشد و یا مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، بر مسلمان واجب است که خمس آن زمین را بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کافر ذمّی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری هم بفروشد ، باید خمس آن را بدهد و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد ، باید خمس آن را از همان زمین یا از مال دیگرش بدهند .
- [آیت الله بروجردی] اگر کافر ذمّی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری هم بفروشد، باید خمس آن را بدهد و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، باید خمس آن را از همان زمین، یا از مال دیگرش بدهند.
- [امام خمینی] اگر کافر ذمی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری هم بفروشد، باید خمس آن را بدهد، و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، باید خمس آن را از همان زمین، یا از مال دیگرش بدهند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کافر ذمی، زمینی را که از مسلمان خریده و خمسش را نداده به مسلمان دیگری بفروشد، باید خریدار، خمس آن را بدهد، و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، باید وارث او خمس آن زمین را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کافر ذمی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری هم بفروشد، باید کافر ذمی خمس آن را بدهد و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، باید خمس آن را از همان زمین، یا از مال دیگرش بدهد.
- [آیت الله بهجت] اگر کافر ذمی زمینی را که از مسلمان خریده به مسلمان دیگری هم بفروشد، باید خمس آن را بدهد و نیز اگر بمیرد و مسلمانی آن زمین را از او ارث ببرد، باید خمس آن را از همان زمین، یا از مال دیگرش بدهند.