تعابیری که درباره صحیح بودن یا نبودن عبادات به کار برده می شود، دو معنا می تواند داشته باشد. یک معنای آن بطلان و بی اثر بودن عبادت است و یک معنای آن عدم وجود اثر مطلوب است هر چند آثار دیگر بر آن مترتب باشد.
به عنوان مثال در روایات بیان شده است که هر کس شراب بنوشد، تا چهل روز نماز او قبول نمی شود.[1] چنین تعابیری معنای دوم را دارند. یعنی کسی که شراب خورده، هر چند باید نماز بخواند و نمازی که او می خواند از نظر فقهی نیز صحیح است و نیازی نیست بعدا آن را قضاء نماید، اما چنین نمازی نمی توان آن عروج به آسمان ها را به همراه داشته باشد.
حال وضعیت کسی که نماز نمی خواند و روزه می گیرد نیز چنین است. نماز نخواندن روزه را باطل نمی کند. همان گونه که دروغ و غیبت و ... روزه را باطل نمی کند. مبطلات روزه تنها مواردی چون خوردن و آشامیدن و ... است که در قالب 9 مورد در رساله ها بیان شده اند. اما طبیعتا کسی که نماز نمی خواند، بندگی خدای متعال را به نحو شایسته انجام نمی دهد. و از این جهت و به این معنا می توان گفت روزه او باطل است یعنی اثر مطلوب را ندارد.
و روزه گرفتن این چنین قطعا بهتر از ترک کردن آن است. در واقع نباید نگاه صفر و صد داشت و گمان نمود حال که فرامین الهی را در بعضی موارد انجام نمی دهیم، پس بهتر است یک مرتبه کافر شویم! انسان هر مقدار که فرامین الهی را انجام دهد، امید نجات برای او بیشتر می شود و اینکه خدای متعال او را ببخشد، تقویت خواهد شد. وعده ای که خدای متعال آن را بیان نموده و فرموده:
(وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلاً صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً عَسَی اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ[توبه/102] و گروهی دیگر، به گناهان خود اعتراف کردند و کار خوب و بد را به هم آمیختند امید می رود که خداوند توبه آنها را بپذیرد به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است!)
و باید در نظر داشت که هر بندگی سبب نورانیت قلب می شود و هر گناه سبب تاریکی آن می گردد. و برای اینکه قلب به وضعیت مطلوب برسد، باید بر حجم بندگی ها افزود و از گناهان کم کرد. و ناامیدی از رسیدن به وضعیت مطلوب نیز خود از وسوسه های شیطان، و از گناهان بزرگ است که انسان همیشه باید به خدای متعال و عنایات او امید داشته باشد و بداند تا زمانی که در این دنیا حضور دارد، فرصت جبران و بازگشت از خطاها برای او وجود دارد.
[1]. تحف العقول ص: 203.
