مرزهایی که کشورها را از یکدیگر جدا می کنند، خطوطی فرضی هستند که تنها بر روی کاغذهایی که ترسیم می کنیم، وجود دارند. و امر ثابتی نیز نیستند. بلکه در طی تاریخ بارها و بارها تغییر کرده اند. و نباید به این خطوط اصالت داد. بلکه باید با معیارهای انسانی به دیگران نگریست. که فقدان این نوع نگاه، سبب ایجاد رنج ها و مرارت های بسیاری برای بشر شده است. به عنوان مثال در حالی که برخی کشورها، حجم انبوهی از غذا را به زباله تبدیل می کنند، در مناطقی برخی انسان ها از گرسنگی می میرند. حال آنکه تنها بخشی از غذایی که بیرون ریخته می شود، برای سیر کردن تمام گرسنگان کافیست. و واقعا ممکن نیست کسی ادعای انسان بودن داشته باشد و بتواند چشم خود را بر روی این مسائل ببندد. و به صرف آنکه فاصله مکانی او را از دیگری جدا کرده، نسبت به حال و اوضاع او بی تفاوت باشد. و قطعا دین به این نوع اخلاقیات توجه نموده و آن را تقویت می نماید. و کما که در حدیث مشهور از پیامبر (ص) آمده است: کسی که صدای شخصی را بشنود که فریاد دادرسی برآورده مسلمانان را به یاری می طلبد و جواب او را ندهد مسلمان نیست( الکافی ج2، ص( 164 و روشن است که در این حدیث، شرط مسلمان بودن طالب کمک وجود ندارد. و قرآن نیز نیکی به غیر مسلمانان (در صورت عدم دشمنی) را محبوب خدای متعال می خواند: لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ (8 ممتحنه) خدا شما را از نیکی کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهی نمیکند چرا که خداوند عدالتپیشگان را دوست دارد. و حتی اگر نگاه دینی و اخلاقی نیز نداشته باشیم، روشن است که سرنوشت افراد موجود در کشورهای مختلف، با یکدیگر ارتباط دارد. خصوصا در زمانه ای که در آن سخن از دهکده جهانی مطرح می شود. و به همین دلیل می بینیم که کشورهایی که جهان بینی آنها مبتنی بر اصالت لذت است، و جز بهره مندی در دنیا به هیچ چیز دیگر نمی اندیشند، مبالغ هنگفتی را در کشورهایی غیر از کشور خودشان خرج می کنند. البته بخشی از این گونه خرج ها، مثل علف دادن به گوسفند، به امید پروار شدن او و بهره مندی از گوشت آن است. که همین گونه سیاست ها، به استعمار معروف شد که با آوردن برخی امکانات نظیر راه آهن و ... در دیگر کشورها، زمینه منافع بیشتر خود را فراهم کردند، اگر چه به ضرر مردم آن کشور باشد. اما همه کمک ها نیز برای سوء استفاده نیست. مثلا امروزه می بینیم که اگر کشور مجاور ما، نتواند در بیابان زدایی موفق باشد، ما را دچار معضل ریزگردها می کند. یا اگر کشورهای اطراف ما نتوانند، برخی گروههای تکفیری و خشونت طلب را مهار کنند، این دشمن روزی به خانه ما خواهد آمد و آن هنگام هزینه های مقابله با آن افزایش خواهد یافت. یا اگر کشور همسایه ما در فقر شدید و غیر قابل تحملی گرفتار شده باشد، طبیعتا انگیزه مهاجرت غیر قانونی در مردم آن کشور رشد می یابد و این گونه هزینه بیشتری بر ما تحمیل می کنند. پس برخی هزینه ها، اگر چه در نگاه محدود، برای دیگری است، اما با نگاه وسیع تر به خود ما نیز باز می گردد. حال یا به نوعی برای ما منفعت می آورد یا به نوعی مانع یک زیان می گردد. مثلا ایجاد یک مکان آموزشی در کشوری ضعیف، می تواند به آن کشور کمک کند که به خود اتکایی برسد. و این گونه هزینه هایش برای ما نیز کم می شود. مثل آنکه از قاچاق مواد مخدر، از مهاجرین غیر قانونی و ... جلوگیری کند. یا ایجاد راه در کشوری دیگر، ضمن آنکه مورد استفاده مردم آن کشور قرار می گیرد، می تواند مسیر تجارت را برای ما نیز مهیا کند. بنابراین چه با نگاه انسانی و چه با نگاه منفعت طلبانه دنیوی، کمک به دیگران، امری منطقی است. و از منظر دینی نیز مساله واضح تر است. کسی که تمام دنیا را ملک خدای متعال می بیند و همه انسان ها را بنده خدا می شناسد، نمی تواند در حالی به تجمل گرایی و پرخوری بیفتد که انسانی دیگر از گرسنگی در حال مرگ است. البته می توان در جایی که شدت نیازها یکسان است، و منابع محدود است، با توجه به نزدیکی و دوری، اولویت بندی هایی نمود. کما اینکه در بعضی از وجوه شرعی، گفته شده که اولویت مصرف آن ها برای مردم همان شهر است.
مرزهایی که کشورها را از یکدیگر جدا می کنند، خطوطی فرضی هستند که تنها بر روی کاغذهایی که ترسیم می کنیم، وجود دارند. و امر ثابتی نیز نیستند. بلکه در طی تاریخ بارها و بارها تغییر کرده اند. و نباید به این خطوط اصالت داد. بلکه باید با معیارهای انسانی به دیگران نگریست. که فقدان این نوع نگاه، سبب ایجاد رنج ها و مرارت های بسیاری برای بشر شده است. به عنوان مثال در حالی که برخی کشورها، حجم انبوهی از غذا را به زباله تبدیل می کنند، در مناطقی برخی انسان ها از گرسنگی می میرند. حال آنکه تنها بخشی از غذایی که بیرون ریخته می شود، برای سیر کردن تمام گرسنگان کافیست. و واقعا ممکن نیست کسی ادعای انسان بودن داشته باشد و بتواند چشم خود را بر روی این مسائل ببندد. و به صرف آنکه فاصله مکانی او را از دیگری جدا کرده، نسبت به حال و اوضاع او بی تفاوت باشد.
و قطعا دین به این نوع اخلاقیات توجه نموده و آن را تقویت می نماید. و کما که در حدیث مشهور از پیامبر (ص) آمده است:
کسی که صدای شخصی را بشنود که فریاد دادرسی برآورده مسلمانان را به یاری می طلبد و جواب او را ندهد مسلمان نیست( الکافی ج2، ص( 164
و روشن است که در این حدیث، شرط مسلمان بودن طالب کمک وجود ندارد. و قرآن نیز نیکی به غیر مسلمانان (در صورت عدم دشمنی) را محبوب خدای متعال می خواند:
لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ (8 ممتحنه) خدا شما را از نیکی کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانی که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهی نمیکند چرا که خداوند عدالتپیشگان را دوست دارد.
و حتی اگر نگاه دینی و اخلاقی نیز نداشته باشیم، روشن است که سرنوشت افراد موجود در کشورهای مختلف، با یکدیگر ارتباط دارد. خصوصا در زمانه ای که در آن سخن از دهکده جهانی مطرح می شود. و به همین دلیل می بینیم که کشورهایی که جهان بینی آنها مبتنی بر اصالت لذت است، و جز بهره مندی در دنیا به هیچ چیز دیگر نمی اندیشند، مبالغ هنگفتی را در کشورهایی غیر از کشور خودشان خرج می کنند.
البته بخشی از این گونه خرج ها، مثل علف دادن به گوسفند، به امید پروار شدن او و بهره مندی از گوشت آن است. که همین گونه سیاست ها، به استعمار معروف شد که با آوردن برخی امکانات نظیر راه آهن و ... در دیگر کشورها، زمینه منافع بیشتر خود را فراهم کردند، اگر چه به ضرر مردم آن کشور باشد.
اما همه کمک ها نیز برای سوء استفاده نیست. مثلا
امروزه می بینیم که اگر کشور مجاور ما، نتواند در بیابان زدایی موفق باشد، ما را دچار معضل ریزگردها می کند.
یا اگر کشورهای اطراف ما نتوانند، برخی گروههای تکفیری و خشونت طلب را مهار کنند، این دشمن روزی به خانه ما خواهد آمد و آن هنگام هزینه های مقابله با آن افزایش خواهد یافت.
یا اگر کشور همسایه ما در فقر شدید و غیر قابل تحملی گرفتار شده باشد، طبیعتا انگیزه مهاجرت غیر قانونی در مردم آن کشور رشد می یابد و این گونه هزینه بیشتری بر ما تحمیل می کنند.
پس برخی هزینه ها، اگر چه در نگاه محدود، برای دیگری است، اما با نگاه وسیع تر به خود ما نیز باز می گردد. حال یا به نوعی برای ما منفعت می آورد یا به نوعی مانع یک زیان می گردد.
مثلا ایجاد یک مکان آموزشی در کشوری ضعیف، می تواند به آن کشور کمک کند که به خود اتکایی برسد. و این گونه هزینه هایش برای ما نیز کم می شود. مثل آنکه از قاچاق مواد مخدر، از مهاجرین غیر قانونی و ... جلوگیری کند.
یا ایجاد راه در کشوری دیگر، ضمن آنکه مورد استفاده مردم آن کشور قرار می گیرد، می تواند مسیر تجارت را برای ما نیز مهیا کند.
بنابراین چه با نگاه انسانی و چه با نگاه منفعت طلبانه دنیوی، کمک به دیگران، امری منطقی است. و از منظر دینی نیز مساله واضح تر است. کسی که تمام دنیا را ملک خدای متعال می بیند و همه انسان ها را بنده خدا می شناسد، نمی تواند در حالی به تجمل گرایی و پرخوری بیفتد که انسانی دیگر از گرسنگی در حال مرگ است.
البته می توان در جایی که شدت نیازها یکسان است، و منابع محدود است، با توجه به نزدیکی و دوری، اولویت بندی هایی نمود. کما اینکه در بعضی از وجوه شرعی، گفته شده که اولویت مصرف آن ها برای مردم همان شهر است.
- [آیت الله اردبیلی] خوردن افطاری در مدرسه، با پول بیت المال (پول مدرسه) چگونه است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] متأسفانه برخی متصدّیان فرهنگی کشور بعضی از نویسندگان طاغوتی را تشویق کرده و با برپائی جشنوارههای موسیقی هدایایی را به عنوان تشویق به موسیقی دانان میپردازند آیا صرف بیت المال مسلمین در این راستا و اهدای هدایا از بیت المال به اینگونه افراد و اساسااین حرکت در نظام جمهوری اسلامی چه صورت دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] صرف بیت المال و هدیه از آن به نویسندگان طاغوتی و موسیقدانان در جشنوارههای موسیقی چگونه است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا پول از قبیل اسکناس جز بیت المال محسوب میشود و سوزاندنش چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجّه به روایات معتبر که می فرماید: (بر امام است که دین بدهکارانی که قادر به ادای آن نیستند، را بپردازد.) لطفاً بفرمایید: الف) آیا حکومت اسلامی وظیفه دارد دیون بدهکاران معسر را بپردازد؟ ب) در فرض تکلیف حکومت اسلامی، منبع پرداخت این دیون صرفاً صدقات و زکات است، یا در فرض کمبود صدقات، باید از بیت المال پرداخت شود؟ ج) آیا باید احراز شود که دین به واسطه انفاق بر عائله و در راه طاعت خدا بوده، نه بر اثر اسراف و صرف در معصیت؟ یا همین که معلوم نشود در چه راهی صرف نموده، و بتوان حمل بر صحّت کرد کفایت می کند؟
- [آیت الله سبحانی] راه جبران مصرف غیرصحیح بیت المال و توبه کم کاری در اداره و یا مصرف بیت المال چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر شخصی حدود50 میلیون دارائی داشته باشد و مقداری پول حرام شامل پول بیت المال و افراد در آن باشد باید چکار کند تا مالش حلال شود.
- [آیت الله سبحانی] در معامله ی بین اشخاص و ارگان های دولتی به صرف این که یک طرف معامله، بیت المال است، آیا می توان حقوق شخصی را نادیده گرفت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی مالی از بیت المال طلب داشته باشد و آن را ندهند، آیا می تواند معادل طلبش از امکانات بیت المال، استفاده کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ورزشکاری با پول بیت المال قهرمان شده، و اکنون تیمهای خارجی با دادن پولهای کلان او را استخدام می کنند. آیا این کار جایز هست؟
- [آیت الله مظاهری] اگر محتکر رفع ید از کار زشت خود نکرد، حکومت اسلامی اوّلًا اخطار و امر به فروش آن جنس میکند، و اگر به کارش ادامه داد، حکومت اسلامی آن جنس را به قیمت متعارف میفروشد و پول آن را به محتکر میدهد.
- [آیت الله مظاهری] معادن گرچه در ملک شخصی کسی پیدا شود ملک حکومت اسلامی است و در صورت ممانعت حکومت اسلامی، کسی حقّ تصرّف در آنها را ندارد.
- [آیت الله مظاهری] زمینهایی که در اصل آباد بوده مانند جنگلها و نیزارها ملک حکومت اسلامی است و هر کس در آن تصرّف و اصلاح نماید مالک میشود مگر آنکه حکومت اسلامی منع نماید.
- [آیت الله مظاهری] علفها و بوتههای بیابان و ماهیهای دریاها و رودخانهها و پرندگان هوا و حیوانات صحرا و مانند اینها ملک حکومت اسلامی است ولی اگر کسی آنها را تصرّف کند مالک میشود مگر اینکه حکومت اسلامی جلوگیری نماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .بنا بر احتیاط واجب برای یاد دادن احکام واجبِ نماز مزد نگیرند و مسئول اموال بیت المال باید نیاز یاد دهنده احکام واجب نماز را برطرف نماید. دریافت مزد برای یاد دادن احکام مستحبِ نماز, جایز است.
- [آیت الله بهجت] مؤذّن در مقابل اذان گفتن بنابر احتیاط واجب نباید مزد بگیرد و امّا چیزی که عنوان مزد ندارد، جایز است، مثل اِرتزاق از بیتالمال و یا موقوفهای که از درآمد آن برای مؤذّن سهمی در نظر گرفته شده است.
- [آیت الله مظاهری] آنچه که در زمینهای موات باشد مانند بوته و درخت و سنگ و معدن و غیره، مانند خود زمین ملک حکومت اسلامی است ولی اگر کسی در آنها تصرّف کند مالک میشود مگر آنکه حکومت اسلامی ممانعت نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقدار واجب کفن و هزینه واجبات دیگر مانند غسل و حنوط و دفن را از اصل مال برمی دارند، و احتیاجی به وصیت ندارد و اگر میت مالی نداشته باشد، از بیت المال می دهند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند خمس به آن تعلق نمی گیرد.
- [آیت الله سبحانی] اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند، خمس به آن تعلق نمی گیرد. 3 گنج