چرا برای تشکر از خدا باید نوع خاصی از اعمال را انجام دهیم، و تشکر با یک کلمه و ... کافی نیست؟

خدای متعال موجودی بدون نقص و نیاز است که هیچ احتیاجی به عبادات ما ندارد. و چگونگی عبادات و تشکر از خدای متعال، مربوط به جهات انسانی است.

خدای متعال انسان را شرافت بخشیده و با خلقت او، آن را از بی ارزشی بیرون آورده:

(أَتی‌ عَلَی الْإِنْسانِ حینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُور[انسان/1] زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود.)

و خلقت او را ترکیبی از فرشته خویی و حیوانیت قرار داد که انسان به دست خویش می تواند یکی از این دو جهت را برگزیده و حقیقت خویش را شکل دهد:

امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام فرمودند: خداوند عزّ و جلّ در فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهار پایان شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد، حال کسی که عقلش بر شهوتش غالب گردد به یقین از فرشتگان بهتر بوده و آن که شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهار پایان بدتر می‌ باشد.[1]

که خدای متعال دوست دارد، انسان به شرافت رسیده و جهت عالی خویش را انتخاب کند و این امر با ترک شهوات حیوانی و تعلق به خدای متعال که مبدا همه کمالات است، محقق می شود. و از همین رو خدای متعال، هدف خویش از خلقت را، عبادت انسان شمرده است:

(وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ[ذاریات/56]  جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!)

بنابراین عبادات، وسیله ای جهت رشد و تعالی و رسیدن به کمال می باشد. و با توجه به این واقعیت در می یابیم که چگونگی وسیله، مساله ای بسیار مهم است. وسیله باید به گونه ای انتخاب شود که با توانایی ها و استعدادهای انسان سازگاری داشته و دارای بهترین و بیشترین اثر در حصول کمال داشته باشد.  از همین رو چگونگی عبادات باید توسط خدای متعال تعیین شود که عالم به عوالم دیگر و استعدادهای انسان و حقیقت کمال اوست.

اگر این واقعیت را در نظر نگیریم و تاثیر عبادات در رشد و تعالی خودمان را مورد غفلت قرار دهیم، گمان می کنیم که خدای بخشنده، توقع جبران ! از ما داشته و از همین رو عبادات را خواسته و شاید بتوانیم تشکر را با چند کلمه نیز بیان کنیم!! هر چند که نعمت های او بی شمار است و انسان هرگز از عهده شکر آن برنخواهد آمد:

(وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ[ابراهیم/34] و اگر نعمتهای خدا را بشمارید، هرگز آنها را شماره نتوانید کرد! انسان، ستمگر و ناسپاس است!)

چگونگی عبادات حتی با در نظر گرفتن این واقعیات نیز از توان ما بیرون بوده و هرگز نمی توانیم عبادتی را انجام دهیم که به دور از هر گونه افراط و تفریط باشد. چون بسیاری از حقایق وجودی خویش و عوالم دیگر را را نمی دانیم.

و حتی اگر می توانستیم دقیق ترین نوع عبادات را بفهمیم، باز هم عبادت، عبادت نخواهد بود، مگر اینکه در آن روحیه انجام دستورات الهی وجود داشته باشد بنابراین عبادت باید با انجام همان مناسکی باشد که خدای متعال تعیین کرده است.

[1]. علل الشرائع، ج‌1، ص: 4.