شطرنج
شطرنج به یکی از آلات قمار گفته می شود که در فقه بر حلیت و حرمت بازی با آن بحث شده است .
آیا بازی شطرنج حرام است؟
در میان علمای ما معروف است که بازی کردن با آلات قمار بطور کلّی - اگر چه بدون شرط بندی باشد - حرام است و ممکن است فلسفه این موضوع آن باشد که سروکار داشتن با این آلات - خواه و ناخواه - انسان را به قمار می کشاند ولی اگر شطرنج از عنوان آلات قمار خارج شود و به عنوان یک ورزش فکری در دنیا معرفی گردد و در مسابقات ورزشی محلّی یا جهانی مسابقه شطرنج گنجانده شود بی آن که برد و باخت مالی در آن باشد در این صورت حلال است و روایاتی که درباره نکوهش آن وارد شده مربوط به زمانی است که جزء آلات قمار بوده است. در واقع این از قبیل تغییر موضوع است نه تغییر حکم مثل شراب حرام و نجس است امّا اگر تبدیل به سرکه شود پاک و حلال می شود.[1] [1]. بخش معارف اسلامی، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
در میان علمای ما معروف است که بازی کردن با آلات قمار بطور کلّی - اگر چه بدون شرط بندی باشد - حرام است و ممکن است فلسفه این موضوع آن باشد که سروکار داشتن با این آلات - خواه و ناخواه - انسان را به قمار می کشاند ولی اگر شطرنج از عنوان آلات قمار خارج شود و به عنوان یک ورزش فکری در دنیا معرفی گردد و در مسابقات ورزشی محلّی یا جهانی مسابقه شطرنج گنجانده شود بی آن که برد و باخت مالی در آن باشد در این صورت حلال است و روایاتی که درباره نکوهش آن وارد شده مربوط به زمانی است که جزء آلات قمار بوده است. در واقع این از قبیل تغییر موضوع است نه تغییر حکم مثل شراب حرام و نجس است امّا اگر تبدیل به سرکه شود پاک و حلال می شود.[1] [1]. بخش معارف اسلامی، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
پاسخ:
در میان علمای ما معروف است که بازی کردن با آلات قمار بطور کلّی - اگر چه بدون شرط بندی باشد - حرام است و ممکن است فلسفه این موضوع آن باشد که سروکار داشتن با این آلات - خواه و ناخواه - انسان را به قمار می کشاند ولی اگر شطرنج از عنوان آلات قمار خارج شود و به عنوان یک ورزش فکری در دنیا معرفی گردد و در مسابقات ورزشی محلّی یا جهانی مسابقه شطرنج گنجانده شود بی آن که برد و باخت مالی در آن باشد در این صورت حلال است و روایاتی که درباره نکوهش آن وارد شده مربوط به زمانی است که جزء آلات قمار بوده است. در واقع این از قبیل تغییر موضوع است نه تغییر حکم مثل شراب حرام و نجس است امّا اگر تبدیل به سرکه شود پاک و حلال می شود.[1]
[1]. بخش معارف اسلامی، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا بازی کردن با شطرنج حرام است؟
- [آیت الله اردبیلی] بازی شطرنج چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] بازی شطرنج چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا بازی هایی که حرام است مانند: ورق و شطرنج اگر با کامپیوتر انجام شود، چه صورتی پیدا می کند؟
- [سایر] حکم بازی با شطرنج چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] بازی با شطرنج و پاسور چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] حکم بازی با شطرنج و پاسور چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] حکم بازی پاسور بدون شرطبندی و نیز شطرنج چیست؟ بازی کامپیوتری آنها چطور؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا بازی با شطرنج در عصر حاضر اشکال دارد؟
- [آیت الله سیستانی] حکم بازی کردن شطرنج فقط برای هوش و حافظه چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] بازی و مسابقه با آلات و وسایلی که وضع آنها برای قمار است، مانند شطرنج، ورق و نرد، به قصد برد و باخت و با شرطبندی حرام است، بلکه چنانچه به قصد سرگرمی و بدون شرطبندی باشد نیز بنابر احتیاط جایز نیست؛ ولی بازی و مسابقه با آلاتی که در نظر عرف مردم مخصوص قمار نیستند و قبلاً هم نبودهاند و یا قبلاً مخصوص قمار بودهاند، ولی اکنون از آلت قمار بودن به طور کلّی خارج شدهاند، بدون شرطبندی، اشکال ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بازی کردن با همسر در حال حیض، حرام نیست و کفاره هم ندارد.
- [آیت الله مظاهری] قمار بر پنج قسم است: اوّل: بازی کردن با آلات قمار از قبیل شطرنج و نرد و پاسور و مانند اینها با قصد برد و باخت. دوّم: بازی کردن با آن آلات بدون قصد برد و باخت. سوّم: بازی کردن با چیزی که از آلات قمار نیست نظیر منچ و گردو و توپ و مانند اینها با قصد برد و باخت. چهارم: بازی کردن با آنها بدون قصد برد و باخت. پنجم: رزمایشها و مسابقات که در این زمان متداول است که به آن آمادگی رزمی می‌گویند نظیر تیر اندازی، مین گذاری، قایقرانی، طرز حمله به دشمن یا فرار از او و مانند اینها، گرچه با برد و باخت باشد. قسم اوّل و دوّم و سوّم حرام است ولی قسم چهارم و پنجم مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] چنانکه قمار بازی کار حرامی است، ساختن آلات قمار و خرید و فروش و نگاهداری آن نیز حرام و معامله آن باطل است.
- [آیت الله مظاهری] توبه همجنس بازی فقط پشیمانی از گذشته و ترک آن عمل زشت است، و حرام است که نزد کسی، حتّی حاکم شرع خود را رسوا کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 4 اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود، مانعی ندارد.
- [آیت الله بهجت] خرید و فروش آلات لهو، مثل تار و حتی سازهای کوچک و همچنین آلات قمار از قبیل نرد و شطرنج حرام است، مگر اینکه منفعت مشروع و حلالی از آن برده شود، و معامله برای آن منفعتِ حلال واقع شود، که بنابر اظهر در این صورت معامله صحیح است، و اگر معامله برای مواد تشکیل دهنده آنها صورت گیرد، باید یا شکسته شود و یا مطمئن باشد که خریدار خود میشکند.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهانی که قرآن شریف آن را پلید و نظیر شرابخواری میداند، قمار است: (انَّما الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوه)[1] (همانا شراب و قمار، پلیدی و از عمل شیطان است پس از آن بپرهیزید.) لذا علاوه بر حرمت، موجب تباهی روح و ضعف اعصاب و افسردگی دل نیز می‌شود، و بدتر از همه اینها موجب تباهی دین و دنیای انسان است، و چنانکه در احکام قمار نیز گفته شد، قمار بر پنج قسم است: اوّل: بازی کردن با آلات مُعِدِّه، یعنی آلاتی که برای قمار کردن ساخته شده است، همراه با قصد برد و باخت. دوّم: بازی کردن با آلات معدّه، بدون قصد برد و باخت. سوّم: بازی کردن با آلات غیر معدّه، یعنی چیزی که از آلات قمار نیست، همراه با قصد برد و باخت. چهارم: بازی کردن با آلات غیر معدّه، بدون قصد برد و باخت. پنجم: مسابقاتی که در این زمان متداول است نظیر تیراندازی، قایقرانی، طریقه حمله به دشمن یا فرار از او، گرچه با قصد برد و باخت باشد. قسم اوّل و دوّم و سوّم حرام است و قسم چهارم گرچه حرام نیست، ولی بسیاری از مفاسد آن اقسام سهگانه را دارد و یک مسلمان واقعی عمر خود را صرف اینگونه کارها نمیکند و قسم پنجم، اشکالی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر روزهدار بدون قصد بیرون آمدن منی با کسی بازی و شوخی کند در صورتی که عادت نداشته باشد که بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود گرچه اتفاقاً منی بیرون آید روزه او صحیح است. 6 - باقی ماندن بر جنابت تا اذان صبح:
- [آیت الله سبحانی] اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منی با کسی بازی و شوخی کند اگر مطمئن باشد که بعد از بازی و شوخی منی از او خارج نمی شود اگرچه اتفاقاً منی بیرون آید روزه او صحیح است و در غیر این صورت روزه او باطل است. 4. دروغ بستن به خدا و پیغمبر