پرسش :آخرین توقیع امام عصر به چه کسی بوده است؟
در کتابهای لغت توقیع به این معانی آمده: نشان گذاشتن و امضا کردن حاکم برنامه و فرمان، جواب مختصر که کاتب در نوشته به پرسشها می دهد، دستخط فرمانروا، نوشتن عبارتی در ذیل مراسله.(1)
در اصطلاح علم حدیث پاسخ پرسشها یا اطلاعیه هایی است که به صورت کتبی از طرف امام برای آگاهی شیعیان فرستاده می شده چنان که توقیعاتی از حضرت امام علی نقی و امام حسن عسکری علیهما - السلام نقل شده.(2)
آخرین توقیع شریف خطاب به آخرین نایب خاص خود، یعنی علی بن محمد سمری می باشد.
هنگامی که زمان رحلت ابوالحسن سمری فرا رسید و مرگ وی نزدیک گردید، به وی گفتند: چه کسی را جانشین خودتان قرار می‌دهید؟ او در جواب، توقیعی درآورد و به مردم نشان داد، که متن آن بدین گونه است:(3)
بسم الله الرحمن الرحیم
(یا علی بن محمد السمری اعظم الله اجرا خوانک فیک، فانک میت ما بینک و بین ستة ایام، فاجمع امرک و لاتوص الی احد فیقوم مقامک بعد وفاتک، فقد وقعت الغیبة التامة(4)فلا ظهور الا بعد اذن الله تعالی ذکره، و ذلک بعد طول الامد و قسوة القلوب و امتلاء الارض جوراً.
و سیأتی الی شیعتی (5) من یدعی المشاهدة، الا فمن ادعی المشاهده قبل خروج السفیانی و الصیحة فهو کذاب مفتر، ولاحول و لاقول الا بالله العلی العلی العظیم. فنسخوا هذا التوقیع و خرجوا، فلما کان الیوم السادس عادوا الیه و هو یجود بنفسه فقال له بعض الناس: من وصیک من بعدک؟
فقال: لله امر هو بالعه، و قضی فهذا آخر کلام سمع منه (ره). )(6)
پی نوشت :
1- منتهی الارب فی لغه العرب، لغت نامه دهخدا، فرهنگ فارسی، لسان العرب. در کتاب اخیر می خوانیم: التوقیع فی الکتاب: الحاق شی‌ء فیه بعد الفراغ منه... قال الازهری: توقیع الکاتب فی الکتاب المکتوب ان یجمل بین تضاعیف سطوره مقاصد الحاجه و یحذف الفضول... (الطبعه الاولی، ج 10، ص 288، فصل الواو، حرف العین).
2- مانند این توقیع که شیخ صدوق از امام عسکری علیه السلام نقل کرده: پنداریست باطل که مخالفان می خواهند با کشتن ما این نسل پاک را منقطع گردانند که خدای عز و جل گفتارشان را تکذیب کرده است، و سپاس خدای را بر این نعمت (کمال الدین، 407)، نیز رجوع شود به: سفینه البحار، ج 2، ص 676، که توقیعاتی از امام دهم و یازدهم (ع) نقل کرده .
3- مرحوم شیخ صدوق در (کمال الدین) سند این توقیع را چنین بیان می‌کند: (حدثنا ابومحمد الحسن بن احمد المکتب قال: کنت بمدینة السلام فی السنةالتی توفی فیها الشیخ علی بن محمد السمری قدس الله روحه فحضرته قبل و فاته بایامم فاخرج الی الناس توقیعاً نسخته...): شیخ صدوق روایت می‌کند که احمد بن حسن مکتب می‌گفت: (در همان سالی که شیخ ابوالحسن علی بن محمد سمری قدس سره وفات یافت، من در بغداد بودم، چند روز پیش از رحلتش به خدمت وی رسیدم، آن بزرگوار توقیعی که از ناحیه مقدسه صادر شده بود، به این عبارت برای مردم خواند...(کمال الدین ، ج 2، ص 516، حدیث 44)
4- در کمال الدین، (الغیبة الثانیه) آمده است. (کمال الدین ، ج 2، ص 516، حدیث 44)
5- در الغیبة و کمال الدین (و سیأتی شیعتی) آمده است (الغیبة، ص ش395، کمال الدین، ص 516)
6- الاحتجاج، ج 2، ص .478 کمال الدین، ح 2، ص 516، حدیث .44 الغیبة، ص 395، حدیث .365 بحارالانوار، ج 51، ص 360، حدیث 7 و ج 2، ص 151، حدیث 1، و ج 53، ص .318 اعلام الوری، ص .417 الخرایج، ص .1129 عقیدة الشیعه، ص .48 و...
