جنبش نرم افزاری چیست؟ از چه موقع آغاز شده است؟ چه اهدافی را دنبال می کند؟ (لطفا توضیحات کامل و گویا بدهید.)

جنبش نرم افزاری چیست؟ از چه موقع آغاز شده است؟ چه اهدافی را دنبال می کند؟ (لطفا توضیحات کامل و گویا بدهید.)

الف. چیستی جنبش نرم افزاری:
این اصطلاح از دو کلید واژه مهم (جنبش) و (نرم افزاری) تشکیل شده است. اصطلاح جنبش و نهضت به معنای یک نوع حرکت فزاینده در جایی گفته می‌شود که آن جامعه گرفتار رکود، سکون و ثبات باشد. مقام معظم رهبری در تبیین این معنا، یک‌سری واژه‌های تبیینی دیگر مانند پاسخ به سؤالات، تولید اندیشه، نظریه پردازی و مانند اینها ذکر کرده است. اصطلاح نرم افزاری، به محتوای علوم و آن چیزی که به تولید اندیشه و نظریه پردازی مربوط می‌شود، اشاره دارد. این جنبش نرم افزاری صرفاً به معنای آموزشی، تدریس و تعلیم و تعلم نیست. زیرا این فرایند قرن‌ها در جوامع و کشور خودمان هم وجود داشته است. جنبش نرم افزاری یک حرکت علمی اجتماعی است که دو رکن (روحیه علمی) و (نظام سیستماتیک) را به فرآیند تعلیم و تعلّم ما تزریق می‌کند. روحیه علمی، آن روحیه‌ای است که همراه با ارادة فهمیدن، گشودن باب نقد عالمانه، منطقی و نوآوری است. نوآوری بدین معنا نیست که حتماً یک پایه و نظام معرفتی جدید ارائه شود و به تمام میراث گذشته، پشت پا بزنند. یک مرتبة نوآوری، پاسخ به سؤالات و شبهات جدیدی است که در جامعه وجود دارد برای مثال کار فقهای ما در حوزه‌ها، نوآوری است؛ چون در برابر پرسش‌ها، به پاسخ‌های جدیدی می‌پردازند.
اما نظام سیستماتیک دارای عناصر ذیل است:
1. تبیین و کشف مباحث زیرساختی و بنیادین علوم: هر ادعایی که مطرح می‌شود، یک سری پیش فرض‌های معرفت شناختی، هستی شناختی و جهان شناختی دارد که به عنوان مباحث زیرساختی و بنیادین همه علوم به شمار می‌آید.
2. نیاز شناسی فکری و نظری: با توجه به اینکه ما انسانیم و در جهانی متغیر زندگی می‌کنیم، (تغییر) جزء لاینفک حیات فردی و اجتماعی ما است. از طرف دیگر دین نیز یک سری متغیراتی دارد. بر این اساس باید نیازهای متغیری که روز به روز به وجود می‌آید شناخته و آنها را کشف کنیم.
3. بازپژوهی و بازپیرایی ذخایر علمی: وقتی به نیاز جدیدی برخورد می‌کنیم، نباید خودمان را از هویت علمی و فرهنگی گذشته مان جدا کنیم و به پاسخ بپردازیم، بلکه باید میراث گذشته را هم شناسایی کنیم.
4. مطالعه تطبیقی بین اندیشة برگزیده و سایر اندیشه‌ها‌ باید به مکاتب و نظریاتی که در کنارمان وجود دارد، توجه و اشتراکات و تمایزات را بررسی کنیم. مطالعه تطبیقی باعث رشد و بالندگی در اندیشه ما می‌شود. بعد از اینکه این فرایند را طی کردیم، به تمدن سازی و فرهنگ سازی می‌رسیم؛ یعنی، اگر بتوانیم جنبش نرم افزاری را بارور کرده و روحیة علمی را فزونی بخشیم، فرهنگ‌سازی کرده‌ایم. بعد از این مرحله، تمدن سازی تحقق پیدا می‌کند و در موضوعاتی نظیر تکنولوژی و صنعت، معماری و هنر و... ظهور می‌یابد.
چرایی جنبش نرم افزاری:
یکی از ویژگی‌های مهم جنبش، (همگانی) بودن آن است مفهوم جنبش، حرکت فزایندة همگانی است. پس اولاً حرکت است نه رکود و سکون و یک حرکت رو به رشد و تزاید است، نه یک حرکت آرام. از طرفی همگانی است؛ یعنی، جنبة عمومی دارد و شخصی و فردی نیست. با تحولات عمیقی در رشته‌های کلام، فلسفه، تاریخ، تفسیر، اقتصاد، روان شناسی و جامعه شناسی و... و صاحب نظران و فرهیختگان رخ داده و پیشرفت‌های خیلی خوبی حاصل شده است و همه اینها بعد از انقلاب اسلامی بوده است. مسلماً همة اینها نوآوری و نظریه پردازی است؛ اما جنبش نبوده است؛ بلکه حرکت‌های آرام و یا حرکت‌هایی شخصی و فردی است. و در مجموع جامعه، مجامع دانشگاهی و حوزوی ما دچار رکود است. ر.ک: تحلیل زیر ساخت‌های نظری جنبش نرم افزاری، گفت‌وگو با حجت الاسلام و المسلمین، دکتر عبدالحسین خسروپناه، روزنامه سیاست روز، 1382/5/13، ص 6 و 7 افزون بر این آنچه که در شکل گیری و اهمیت جنبش نرم افزاری بسیار مؤثر است، مواجهه ما با دنیای جدید، پیچیده شدن مناسبات اجتماعی و نوع تحولاتی است که در داخل جهان اسلام رخ داده و که نیازمندی‌ها و بایسته‌های جدیدی را مطرح کرده است.
به طور کلی دو ویژگی مشخص، دوران جدید را از گذشته متمایز کرده است:
ویژگی اول این است که در این دوران تاریخی، اسلام با رقیبان جدی ای در حوزه اندیشه و نظر مواجه بوده است و اندیشه‌ها و دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده که در گذشته وجود نداشته است. حضور این رقیبان جدید، برای حوزه‌های علمیه و اندیشمندان دینی، نیازهایی را مطرح کرده که باید پاسخ داده شود.
ویژگی دوم، نیاز به حضور دین در صحنة عمل اجتماعی است. در گذشته به دلایل و بهانه‌های مختلف، نفوذ و حاکمیت دین را بر نهادهای اجتماعی و حکومت‌ها کاسته یا به طور کلی قطع نموده و قلمرو دین را تنها در سطح اخلاق و اعتقادات فردی منحصر کردند. اما با ظهور انقلاب اسلامی در ایران و به دلایل مختلف چون وضعیت خاص جهان اسلام و احساس ضرورت همبستگی ملت‌های مسلمان و پیچیده شدن مناسبات اجتماعی گسترة نفوذ حکومت از حوزه اقتدار سیاسی فراتر رفت و به همة جنبه‌های حیات انسان نفوذ پیدا کرد.
آنچه امروز به عنوان تولید اندیشه دینی یا تولید علم دینی مطرح است، در واقع به دو نیاز بر می‌گردد:
1. بازاندیشی در میراث اسلامی و تنقیح افکار و معارف دینی از امور زاید و...
2. طراحی و مهندسی نظامهای اجتماعی بر اساس فرهنگ و آرمان‌های دینی. ساختار تولید علم و توسعه علوم دینی، گفت و گو با امینی و سبحانی، نشریه پژوهش و حوزه ش 12 به عبارت دیگر، اسلام مدعی جامعیت و کمال است و حضور اجتماعی دارد؛ پس باید برای مناسبات اجتماعی، ارتباطات فرهنگی و پرسش‌ها و مکاتب نوین پاسخی داشته باشد. اگر بخواهیم اسلام را در دنیای امروز نشان بدهیم، چاره ای نداریم جز اینکه تولید اندیشه و نوآوری داشته باشیم و این با نقد، مناظره، گفت و گو و جنبش نرم افزاری فراهم می‌شود. سه راه‌های تحقق جنبش نرم افزاری
برای رسیدن به تولید فکر و اندیشه دینی، به دو دسته نیازها باید توجه جدی کرد:
1. ظرفیت‌ها و امکانات درونی (درون حوزه پژوهش و آموزش و درون حوزه و دانشگاه،
2. شرایط بیرونی. در بخش اول، مسئولیت اصلی به عهده مدیران عالی مجموعه‌های علمی و دینی است. اینها باید حمایت کنند تا مدیریت‌های سالم و کارآمد، هدف دار در حوزه آموزش و پژوهش شکل بگیرد. بر اساس بخش دوم اگر همه ظرفیت‌ها ایجاد شود، باز هم برای تولید فکر کافی نیست. ممکن است رشته‌های تخصصی ایجاد و استعدادهای برتر جذب شود و... اما فضای لازم و نظام ارزشی مناسب برای نخبگان و تولید گران فکر و دانش موجود نباشد و یک نخبه احساس کند که طرح بحثی جدید در فقه، تفسیر، کلام و... همیشه با انگشت اتهام و تردید مواجه می‌شود. طبیعی است در این صورت، ظرفیت بسیاری از نخبگان متوجه تولید فکر نخواهد شد. صاحبان قدرت در حوزه علم و تفکر، چیزی را می‌پسندند که به قدرت آنها بیفزاید (یا حداقل قدرت آنها را تهدید نکند). حال آنکه یک نخبة فکری اولین دغدغه اش این است که معضل موجود را حل کند و به اصلاح و بهبود شرایط بپردازد. صاحبان ثروت هم در این زمینه نقش ایفا می‌کنند. وقتی امکانات و بودجه‌های پژوهشی گاهی در اختیار افرادی است که شرایط علم و دانش را ندارند و حداقل صاحبان علم و اندیشه نیستند، طبیعی است که توزیع ثروت در نهادهای فرهنگی و در بین عناصر فرهنگی، به گونه ای خواهد بود که انگیزه‌های نخبگان را دچار اختلال می‌کند.
منبع شناسی جنبش نرم افزاری و تولید علم
1. منشور آزاد اندیشی و تولید علم تهیه شده در دبیرخانه نهضت آزاد اندیشی و تولید علم
2 . در آمدی بر آزاداندیشی و نظریه پردازی در علوم دینی ؛ مجموعه گفت و گو و مجموعه سخنرانی ها (پنج جلد) تهیه وتنظیم دبیرخانه نهضت آزاد اندیشی. قم: حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت، 1383.
3 .حوزه و دانشگاه (کتاب اول و دوم) وحدت حوزه و دانشگاه و اسلامی کردن و بومی کردن علوم انسانی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، آذر 1378.
4 . حوزه و دانشگاه (کتاب سوم)، پژوهشکده ی حوزه و دانشگاه، 1379.
5. اندیشه های بنیادین اسلام،‌کمیته ی اسلامی کردن دانشگاه ها، تهران: ستاد انقلاب فرهنگی، مرکز نشر دانشگاهی، 1361.
6 . دانش اسلامی و دانشگاه اسلامی،‌محمد فنایی اشکوری، انتشارات موسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) چاپ اول، تابستان 1377،
7 . رابطه ی علم و دین، محمد جواد باهنر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1361
8 . علم و دین، ایان باربور، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی،‌چاپ دوم، 1374
9 . از آگوستن تا گالیله، 2 جلدی، آ. سی. کرومبی ترجمه ی احمد آرام، انتشارات سمت، 1371
10 . تاریخ علم،‌دامپی یر، ترجمه ی عبدالحسین آذرنگ، تهران: انتشارات سمت،‌1371
11 . تاریخ و فلسفه علم، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، انتشارات سروش
12. تکوین علم جدید، ریچارد و ستفال، ترجمه ی عبدالحسین آذرنگ، رضا رضایی،‌طرح نو،‌چاپ اول 1379
13. مبانی علم نوین، هربرت باتر فیلد، ترجمه ی یحیی نقاش صبحی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی چاپ اول 1379
14. شریعت در آینه ی معرفت، عبدالله جوادی آملی، مرکز نشر اسراء، چاپ اول،‌پاییز 1377
15. روش متفکرین اسلامی در علوم، میر جواد نعمتی،‌تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1362
16 .علم و تمدن در اسلام، سید حسین نصر، ترجمه ی احمد آرام،تهران: خوارزمی،‌
17 . نظر متفکران اسلامی درباره ی طبیعت، سید حسین نصر، انتشارات خوارزمی، چاپ سوم، بهمن 1359
18 . تحقیق در حقیقت علم (علم هوشیاری)، عبدالحسین مشکوه الدینی، انتشارات دانشگاه تهران، 1344
19 . شناخت شناسی در قرآن، عبدالله جوادی آملی، تهران،‌مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1372
20 . مقدمه ای بر علوم انسانی اسلامی، محی الدین حائری شیرازی، شیراز، دانشگاه شیراز، 1363
21 . علم حضوری، محمد فنایی اشکوری،انتشارات موسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول 1375
22 . علم و عالم و معلوم، عزیز الله فیاض صابری، مشهد: عروج اندیشه، 1380
23 .سنت، ایدئولوژی علم، حمید پارسانیا، تهران: مرکز آموزش و پژوهش چاپ اول 1380
24 . علم و فلسفه، حمید پارسانیا، تهران‌، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و اسلامی.
25 .گوهر قدسی معرفت، سید محمد بنی هاشمی، تهران: نشر منیر، چاپ اول 1378
26 . واقعی گری و هدف علم ؛ ک.ر.پوپر ؛ ترجمه احمد آرام، انتشارات سروش، چاپ اول، 1372
27 . علم شناسی فلسفی (گفتارهایی در فلسفه ی علوم تجربی ) ؛ انتخاب و ترجمه ی عبدالکریم سروش، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه) تهران 1372
28 . درآمدی تاریخی به فلسفه ی علم،‌جان لازی، ترجمه ی علی پایا، سمت‌، 1377
29 . فلسفه ی علم در قرن بیستم،‌دانالدگیلیس، ترجمه ی حسن میانداری، انتشارات سمت وطه، چاپ اول بهار 1381
30 . چیستی علم (درآمدی بر مکاتب علم شناسی فلسفی)، آلن اف، چالمرز، ترجمه ی سعید زیبا کلام، انتشارات سمت وعلمی فرهنگی، چاپ اول بهار 1378
31. تحقیقی در فلسفه ی علم، محمد تقی جعفری، موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، چاپ اول 1379
32 . مقدمه ای بر فلسفه ی علم،رودلف کارناپ، ترجمه ی یوسف عفیفی، تهران، انتشارات نیلوفر، چاپ سوم‌، 1378
33 . رابطه ی منطقی دین و علوم کاربردی،‌علیرضا پیروزمند،‌انتشارات امیر کبیر چاپ اول 1376
34 . درآمدی بر معرفت شناسی دینی و معاصر، محمد تقی فعالی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور دانشگاه ها، 1377
35 . جامعه شناسی معرفت، عبدالرضا علیزاده و دیگران، زیر نظر محمد توکل، موسسه پژوهش حوزه و دانشگاه،‌چاپ اول 1383
36 . سیری انتقادی در فلسفه ی کارل پوپر،رضا داوری اردکانی، نشرساقی،موسسه فرهنگی دانش واندیشه معاصر، چاپ اول،1379
37 . فرهنگ،خرد وآزادی،رضا داوری اردکانی ،نشرساقی،چاپ اول، 1378
38 . درباره علم، رضا داوری اردکانی، انتشارات هرمس
39 . رساله درباب سنت وتجدد، رضا داوری اردکانی ،نشرساقی،چاپ اول،1384
40 . ما و راه دشوار تجدد، رضا داوری اردکانی ،نشرساقی،چاپ اول،1384
41. تمدن و تفکر غربی، رضا داوری اردکانی ،نشرساقی،چاپ اول،1380
42.درباره غرب، رضا داوری اردکانی، انتشارات هرمس
43 . اوتوپی وعصر تجدد، رضا داوری اردکانی ،نشرساقی،چاپ اول،1379
44. تحلیلی از دیدگاه های فلسفی فیزیکدانان معاصر ، مهدی گلشنی،‌مرکز نشر فرهنگی مشرق چاپ دوم، 1374
45. از علم سکولار تا علم دینی، مهدی گلشنی تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1377
46 . فیزیکدانان غربی و مساله ی خداباوری، مهدی گلشنی، تهران: کانون نشر اندیشه های جوان، 1377
47 . توسعه و مبانی تمدن غرب، سید مرتضی آوینی، نشر ساقی، چاپ چهارم 1383
48 . بحران دنیای متجدد، رنه گنون، ترجمه ی ضیاء الدین دهشیری، تهران: امیر کبیر، 1378
49 . هویت علم دینی (نگاهی معرفت شناختی به نسبت دین با علوم انسانی)، خسرو باقری سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول 1382 50 . اسلام و تجدد، مهدی نصیری، تهران: کتاب صبح، 1380
51 . انتظار بشر از دین،عبدالله جوادی آملی،قم:مرکز نشر اسراء،چاپ اول اسفند 1380
52 . کلام جدید،عبدالحسین خسرو پناه،قم،مرکز مطالعات وپژوهش های فرهنگی حوزه علمیه،چاپ دوم پاییز 1381
53. انتظارات بشر از دین، عبدالحسین خسرو پناه.
54 . درآمدی برکلام جدید،هادی صادقی انتشارات طه.
55 . تاریخ معرفت شناسی،دیوید.و. هاملین،‌ترجمه شاپور اعتماد تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعاتی فرهنگی چاپ اول، زمستان 1374
56 . معرفت دینی، صادق لاریجانی، مرکز ترجمه و نشر کتاب،‌.
57 . معرفت شناسی، محمد حسین زاده، قم: انتشارات موسسه آموزش و پژوهش امام خمینی (ره)، چاپ سوم، بهار 1378.
58 . دین شناسی، محمد حسین زاده، قم: انتشارات موسسه آموزش و پژوهشهای امام خمینی (ره) چاپ اول، بهار 1378.
59 .تحول فهم دین، احمد واعظی،‌تهران: موسسه فرهنگی اندیشه ی معاصر، چاپ اول، اردیبهشت 1376.
60 . پاسخ رهبر معظم انقلاب به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه 1381/11/16.
62. ساختار تولید علم و توسعه علوم دینی، گفت و گو با امینی و سبحانی، نشریه پژوهش و حوزه ش 12 .
63. تحلیل زیر ساخت های نظری جنبش نرم افزاری، گفت و گو با حجت الاسلام و المسلمین، دکتر عبدالحسین خسروپناه، روزنامه سیاست روز، 1382/5/13، 64. فصلنامه تولید علم .
سایت ها
1. سایت دانایی ( اولین سایت تخصصی جنبش نرم افزاری ، آزاد اندیشی و تولید علم ) http://www.danaee.com/
2.سایت آیت الله خامنه ای http://www.khamenei.ir/FA/home.jsp
2 . نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها http://nahad.net/Jonbeshn/default.asp
( این سایت حاوی مقالات ، سخنرانی ها و منابع بسیار مفیدی در این زمینه می باشد)
3. باشگاه اندیشه ، http://www.bashgah.net/index.php
4 . سایت حوزه http://www.hawzah.net/
5. بسیج دانشجویی دانشکده فنی دانشگاه تهران http://bddf.ir
(لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 1/100100478)