سیاست‌های تعدیل اقتصادی چه مواردی است؟ از طرف چه نهادهایی پیشنهاد شد؟ وضعیت شاخص‌های اقتصادی در دوران اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی چگونه بود؟ چه پیامدهایی... - پرسش و پاسخ

دوران

دوران یکی از طرق کشف علت حکم شرعی در قیاس فقهی است.

تعدیل

جرح و تعدیل، شاخه‌ای از علوم حدیث و اصطلاحی در آن است که ناظر به ارزیابی وثاقت و عدم وثاقت راویان (و به تبع آن پذیرفتن یا نپذیرفتن احادیث آنان) و معیارهای آن است. فهم معانی کتاب و سنّت، که به کمک آثار و احادیث صحیح حاصل می‌شود، به جرح و تعدیل وابسته است، زیرا شناخت آثار و اخبار صحیح و سقیم منوط به شناخت میزان وثاقت راویان احادیث است.

اکبر هاشمی رفسنجانی

اکبر هاشمی بهرمانی، مشهور به اکبر هاشمی رفسنجانی (۱۳۱۳ - ۱۳۹۵ش)، روحانی سیاستمدار شیعی- ایرانی و از تاثیرگذار‌ترین شخصیت‌های جمهوری اسلامی ایران. وی از یاران شاخص امام خمینی در مبارزه علیه حکومت پهلوی بود و چند بار دستگیر و زندانی شد.از موسسان جامعه روحانیت مبارز تهران، عضویت در شورای انقلاب، سرپرستی وزارت کشور، عضویت در هیات موسس حزب جمهوری، ریاست مجلس شورای اسلامی، جانشین فرماندهی کل قوا و فرماندهی جنگ، دو دوره ریاست جمهوری، ریاست شورای عالی امنیت ملی، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام از تاسیس تا زمان درگذشت، امامت جمعه موقت تهران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۸ش، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان از ابتدا تاکنون و ریاست آن مجلس از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ش، و ریاست هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی از جمله فعالیت‌های وی پس از انقلاب بود.

مجلس شورای اسلامی

مجلس شورای اسلامی از لحاظ ساختاری، یکی از قوی‌ترین مجالس دنیاست.

هاشمی رفسنجانی

اکبر هاشمی بهرمانی، مشهور به اکبر هاشمی رفسنجانی (۱۳۱۳ - ۱۳۹۵ش)، روحانی سیاستمدار شیعی- ایرانی و از تاثیرگذار‌ترین شخصیت‌های جمهوری اسلامی ایران. وی از یاران شاخص امام خمینی در مبارزه علیه حکومت پهلوی بود و چند بار دستگیر و زندانی شد.از موسسان جامعه روحانیت مبارز تهران، عضویت در شورای انقلاب، سرپرستی وزارت کشور، عضویت در هیات موسس حزب جمهوری، ریاست مجلس شورای اسلامی، جانشین فرماندهی کل قوا و فرماندهی جنگ، دو دوره ریاست جمهوری، ریاست شورای عالی امنیت ملی، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام از تاسیس تا زمان درگذشت، امامت جمعه موقت تهران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۸ش، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان از ابتدا تاکنون و ریاست آن مجلس از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ش، و ریاست هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی از جمله فعالیت‌های وی پس از انقلاب بود.

جنگ تحمیلی

در جنگ بین ایران و عراق علی رغم پشتیبانی قدرت‌های بزرگ از عراق نه تنها یک وجب از خاک ایران در دست نیروهای عراقی باقی نماند، بلکه عراق به عنوان کشور متجاوز به نظام بین الملل معرفی شد.

مصرف‌گرایی

نظر به اینکه حیات بشری بر عرصه گیتی، وابسته به منابع موجود کره زمین بوده و با توجه به محدودیت دسترسی به این منابع، بحث مصرف و اصلاح الگوی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به ویژه آنکه با گسترش زندگی شهرنشینی و افزایش دامنه فعالیت‌های تبلیغاتی رسانه‌های مختلف و تشویق به مصرف بیشتر کالاهای مصرفی، شاهد روند لجام گسیخته‌ای در مصرف انسان‌های معاصر هستیم. نوشتار حاضر می‌کوشد ضمن بررسی اجمالی در معنا و مفهوم مصرف، مصرف‌گرایی و اصلاح الگوی مصرف به تبیین برخی عوامل مصرف‌زدگی جوامع و آفات اسراف و تبذیر منابع خدادادی پرداخته و اشاره‌ای به پاره‌ای از توصیه‌های مرتبط اصلاح الگوی مصرف داشته باشد.

نظام پولی

ظهور اسلام در زمان حاکمیت نظام پولی دو فلزی بود. دو پول فلزی رایج میان مسلمانان، سکه‌های طلا و نقره بود که به ترتیب دینار و درهم نام داشت (بعدها در مقاطعی از تاریخ اسلام سکه‌های نقره نیز دینار نام گرفتند). در گزارشهای تاریخی و احادیث منقول از پیشوایان دینی، مطالبی درباره پولهای فلزی آمده است. در فقه اسلامی‌، در مبحث «بیعِ صَرْف»، به مقررات خرید و فروش دینار و درهم پرداخته شده است. ===اولین سکه‌ها در نظام اسلام=== اولین اقدام فوری مسلمانان برای اسلامی کردن مسکوکات افزودن واژه «بسم الله» بر مسکوکات ساسانی (درهم یا دینار) بود. [۱] در عین حال مسلمانان فعّالیتهای پراکنده‌ای نیز برای ضرب سکه به عمل آوردند. سکه‌ای ضرب شده در طبریه شام به تاریخ ۱۵ هجری قدیمترین دینار شناخته‌ای است که به مسلمین نسبت می‌دهند. بر این سکه که مانند مسکوکات رومی حاوی نقوشی چون صلیب و تاج و چوگان است، کلمه خالد (بن ولید) نقش شده است. [۲] از سکه های دیگری نیز در دوره خلفای راشدین و امویان یاد شده است. [۳] اما این نوع سکه‌ها در ممالک اسلامی رسمیت نیافت و معاملات معمولاً با دینار و درهم رومی و ایرانی صورت می‌گرفت، تا این‌که عبدالملک مروان، به توصیه امام محمدباقر علیه السّلام سکه‌های رایج را جمع آوری و سکه های اسلامی ضرب کرد. [۴] [۵] === گسترش ضرب سکه‌های اسلامی=== بعدها با گسترش قلمرو مسلمانان و تشکیل حکومتهای مقتدر، سکه‌های اسلامی در شهرهای مهمِ خراسان، عراق، شام، افریقیه و اندلس ضرب می‌شد و به اقتضای زمان و مکان و سیاستهای مالی و افزایش طلا و نقره، حجم و شکل آن تغییر می‌یافت [۶] چنانکه در دوره ۲۰ ساله حکومت یوسف بن تاشفین (حک: ۴۸۰ـ۵۰۰) از امرای مرابطون، به طور متوسط سالی ۱۳ نمونه دینار ضرب شد و شمار ضرّابخانه‌ها نیز افزایش یافت. ===مشکل ضرب سکه توسط حکام محلی=== گاه پیش می‌آمد که برخی حکام محلی از عیار سکه‌ها می‌کاستند که این مسئله برای بازرگانان زیان آور بود، چنانکه در دوره ایلخانان مغول این مشکل گیخاتو (حک: ۶۹۰ـ۶۹۴) را واداشت تا اسکناس را رایج کند و در پی آن مردم موظف شدند تا تمام طلا و نقره ای را که داشتند، تحویل خزانه دولت دهند، هرچندکه مردم به این سیاست روی خوش نشان ندادند. چون غازان به حکومت رسید، اصلاحات وسیعی را در همه زمینه‌ها اعمال کرد، و از جمله سیاست پولی را نیز سامان داد؛ پیش از آن برخی حکام دست نشانده که حق ضرب سکه داشتند عیار سکه را تقلیل داده بودند. غازان برای اصلاح نظام پولی حق ضرب سکه را از این حکام سلب کرد و آن را به ضرابخانه های رسمی اختصاص داد. به فرمان وی واحد مسکوکات و واحد مقیاسات در سراسر قلمرو ایلخانان یکسان شد. [۷] === واحد جدیدی برای ضرب مسکوکات === وی واحد جدیدی از مسکوکات یعنی دینار نقره معروف به دینار رابح را رایج کرد که ۱۴/۲ گرم وزن داشت. [۸] [۹] در واقع در پرتو اصلاحات غازان از قرن ۸ تا ۱۲ نظام پولی یک فلزی (نقره) حاکم شد. از مشهورترین سکه های این دوره سکه نقره تَنْکه بود که امیرتیمور آن را ضرب کرد. [۱۰] [۱۱] === نظام پولی دو فلزی در عثمانی === در این قرنها، در عثمانی نیز نظام پولی دو فلزی حاکم نبود ــ هر چند که سکه های طلا و سکه های نقره در گردش بودند ــ زیرا دولت عثمانی هیچگاه بر رابطه میان سکه های طلا و نقره تأکید نکرد و نرخ قانونی ثابتی برای مبادله آن‌ها قرار نداد. دولت عثمانی کوشید میان پولهای خُرد که استفاده روزمره داشت مانند آقچه، و سکه های نقره بزرگتر که برای پرداختهای بین المللی استفاده می‌شد، رابطه قانونی برقرار کند. ==== آقچه مهمترین سکه==== آقچه (سکه نقره) مهمترین سکه در سراسر قرون اولیّه حکومت عثمانی بود. در اینجا نیز کاهش عیار سکه تأثیرات مهمی بر نظام پولی نهاد. در واقع پست شدن ارزش سکه مهمترین ویژگی نظام پولی عثمانی بود. پست شدن ارزش آقچه تا آن‌جا ادامه یافت که سرانجام آقچه فاقد محتوای نقره شد. [۱۲] ==== قروش بجای آقچه==== با کمتر شدن ارزش آقچه، قروش به سرعت جای آن را گرفت. دولت عثمانی حقوق نظامیان را با سکه‌هایی می‌داد که ارزش آن‌ها تنزل یافته بود و بدین ترتیب سکه‌ها را توزیع می‌کرد. در پی کاستن ارزش سکه، عناصر دیگری، مانند جَعل سکه، نیز به نظام پولی عثمانی ضربه زد. [۱۳] ==== دلایل تنزل ارزش پول در دوره عثمانی==== مهمترین دلایل تنزل ارزش پول در دوره عثمانی عبارت بودند از: ۱) افزایش تقاضای پول در نتیجه رشد جمعیت، رشد درآمد و افزایش «پولی شدن» اقتصاد عثمانی. ۲) رشد مخارج و کسری بودجه دولت؛ نامتعادل بودنِ موازنه پرداختها. ۳) فرسایش سکه‌های در گردش. ۴) نوسانِ نرخِ بازاریِ مبادله بین طلا و نقره. ۵) کارآمد نبودن دستگاه جمع آوری مالیات دولت عثمانی و نتیجتاً فرارهای مالیاتی بسیار. [۱۴] در واقع نظام پولی دو فلزی، عمدتاً با حاکمیت استاندارد طلا از صدر اسلام تا اوایل سده چهاردهم، نظام پولی رایج در جهان اسلام بوده است. در عین حال گزارشهایی از ضرب سکه مسین توسط بنوارتق، بنوزنگی، ترکان آسیای صغیر و تیموریان در دست است. همچنین در کنار یگانه پول رایج در دوره صفویان یعنی دینارِ عراق و تبریز، سکه های مسی با نام قاز یا قازبکی نیز ضرب می‌شده است. [۱۵] ===نظام پولی جهان اسلام در این عصر=== امروزه نظام پولی در جهان اسلام تابع نظام پولی دنیاست و مسائل فقهی نیز با توجه به این نظام مطرح می‌شود. در این میان، برخی محققان و اقتصاددانان مسلمان معاصر دیدگاههایی خاص درباره انتخاب نظام پولی ارائه کرده‌اند که به اهم آن‌ها اشاره می‌شود ====بازگشت به نظام پولی دو فلزی==== عمر ابراهیم وادیلو در کتاب (بازگشت دینار طلا) به دفاع از بازگشت از پول کاغذی موجود به نظام پولی دوفلزی دینار و درهم در صدراسلام، پرداخته است. به نوشته وی، بازگشت دینار طلا منجر به حذف بانکهای مرکزی می‌شود. تعداد بسیاری مؤسسه مالی خصوصی ایجاد می‌شود که فعالیتهای مالی آنهابا۱۰۰% ذخیره انجام می‌گیرد. به عقیده وی، ایجاد بانکهای اسلامی در کشورهای مسلمان بدون تغییر پول اساساً نادرست است و در فقه اسلامی جایی برای بانک اسلامی وجود ندارد زیرا پول اعتباری رایج، در واقع، بدهی است و، برخلاف طلا و نقره، ثروت واقعی نیست و بدهی در فقه اسلامی، نمی‌تواند وسیله مبادله باشد. وی می‌افزاید: پول فلزی طلا و نقره ثروت واقعی است. یک جوجه مرغ در زمان پیامبر اکرم ــ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ــ یک درهم بود و امروزه در اروپا هم یک جوجه مرغ تقریباً معادل یک درهم است؛ یعنی طی ۱۴۰۰ سال «اثرتورمی» نقره عملاً صفر بوده است، اما در ۲۵ سال گذشته در اروپای غربی قیمتها دست کم ده برابر، و در مکزیک و برزیل و ترکیه بمراتب بیش‌تر شده است. ====روشهای پیشنهادی وادیلو==== روشهای پیشنهادی وادیلو برای انتقال از نظام پول اعتباری موجود به نظام پولی دوفلزی درهم و دینار عبارت‌اند از: ضرب و نشر دینار و درهم بر طبق وزنها و اندازه های مشخص و معیار سنّتی؛ آزادی کامل در خرید و فروش و مالکیت هر مقدار از درهم و دینار در چارچوب فقه اسلامی که شامل چهار مرحله است. ؛ تسهیل در حمل ونقل طلا برای تجارت بین المللی به وسیله شبکه ای از مؤسسات معیّن در سراسر جهان که شبیه به «تسویه در بانکداری» عمل می‌کند؛ برگزیدن دینارها و درهمهای ضرب شده جدید به جای تمام پولهای کاغذی و مُلغی کردن تمام امتیازات پول کاغذی. ==== بازگشت به استاندارد طلا==== نظام پولی فلزی با حاکمیت استاندارد طلا، یکی دیگر از روشهای پیشنهادی برخی پژوهشگران مسلمان است، زیرا از صدراسلام تا اوایل سده چهاردهم، پول جهان اسلام بوده است انتخاب این نظام باعث ثبات پایدار اقتصاد کلان در درازمدت می‌شود، برای مبارزه با بهره برتری دارد، و افزون بر اینها در محاسبه نصاب زکات نقدین از پول طلا استفاده می‌شود. ==== ایجاد نسبت ذخیره صددرصد برای پول حکمی==== در اقتصاد پولی بدون بهره، کارایی نسبی پول حکمی را می‌توان با برقراری نسبت ذخیره‌ای برابر صد درصد در بانکها، افزایش داد.

خوش‌بینی

حُسنِ ظَنّ، از صفات نیک و پسندیده اخلاقی، به معنای خوش‌بینی و گمان‌نیک در حق دیگران، در برابرِ سوءظن به معنای بدبینی و بدگمانی به دیگران.

اردیبهشت

محتوا یافت نشد

استقراض

اقتراض یعنی وام گرفتن و از آن به «استقراض» نیز تعبیر می‏شود که در باب قرض و به مناسبت در بابهایی مانند طهارت و حج آمده است.

امادگی

آمادگى به آماده شدن و آماده بودن برای انجام کار یا روی دادن حالتی اطلاق می شود.

افزایش

زیاده معنای اعمی دارد که هم به معنی نما در فقه وهم غیر آن استعمال شده است.

اقتصاد

تنظیم و ساماندهی اموال‏ خصوصی و عمومی و عملیّات مرتبط با آن را اقتصاد می‌گویند.

بالقوه

قوه که در لغت به معنای نیرو و توان است در علوم مختلف اصطلاحات متعددی دارد.

انقلاب

انقلاب اسلامی ایران، حرکت بزرگ مردمی به رهبری امام خمینی، از مراجع تقلید شیعه در ایران که در سال ۱۳۵۷ش./۱۹۷۹ م. موجب سقوط نظام پادشاهی و ایجاد نظام جمهوری اسلامی شد.

بیکاری

بی‌شغلی و نداشتن کار را بیکاری گویند. از آن به مناسبت در باب زکات و تجارت سخن رفته است.

برهان

واژه برهان ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • برهان (واژه)، حجت قاطع و آشكار• برهان (قرآن)، یکی از اوصاف قرآن• برهان (کلمات قرآن)، دلیل قطعی و همواره صادق• برهان (منطق)، مهارتی (صناعتی) در استدلال

تجارت

تجارت به معانی خرید و فروش، مطلق کسب و داد و ستد، داد و ستد به قصد سود بردن است.

تجربه

تجرِبه، اصطلاحی در منطق و فلسفه و از مبادی معرفت است.

تشویق

تشویق (ترغیب؛ تحریض‌) به ایجاد شوق و رغبت به کارى در انسان گفته می شود.از آن به مناسبت در بابهاى طهارت، صلات، جهاد، قضاء و شهادت یاد شده است.

تصویب

ـــ تصویب، اصطلاحی در کلام و اصول فقه است.در اصول فقه به دیدگاه درستى همیشگى فتاواى مجتهد تصویب گفته می‌شود که در برابر تخطئه است و معنای دیگر آن بالا آوردن پشت و پایین گرفتن سر همانند کمان است. ـــ تصویب به مطابقت دائمی آرای مجتهدان با حکم شرعی واقعی می‌شود.

تغییر

تبدیل یعنی تغییر دادن و عوض کردن یک چیز با چیز دیگر.

بهبود

بهبود به معنای بازیافت سلامت، پس از بیماری است. از آن به مناسبت در باب‌های طهارت، صوم، ارث، حدود، قصاص و دیات سخن گفته شده است.

جمعیت

گروهى از افراد گرد آمده در جایى را جمعیت می گویند.

توسعه

وسعت و گشایش دادن را توسعه گویند که در اصطلاح به توسعه بر خانواده در مسکن و هزینه‌ها و غیره اطلاق می‌شود. از آن به مناسبت در بابهای صلات، زکات، تجارت و نکاح سخن گفته شده است.

دلالت

دلالت ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • دلالت (اصول)، ویژگی موجب انتقال ذهن از یک مفهوم به مفهوم دیگر و دارای کاربرد در اصول فقه• دلالت (منطق)، ویژگی موجب انتقال ذهن از یک مفهوم به مفهوم دیگر و دارای کاربرد در منطق

دوران

دوران یکی از طرق کشف علت حکم شرعی در قیاس فقهی است.

سیاست

اصلاح و تدبیر (اداره امور) کشور در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی را سیاست گویند.

شرایط

شرط امری محتمل الوقوع در آینده که طرفین حدوث اثر حقوقی را متوقف بر حدوث آن امر محتمل الوقوع می‌نمایند. شرط در علم اصول به معنای هر امری که وجود آن برای تحقق امر دیگری لازم است و در اصطلاح حقوق و فقه به معنی مطلق تعهد است اعم از اینکه در ضمن عقد باشد یا مستقل از عقد. به طور کلی در تعریف شرط به معنای حقوقی و نه معنای منطقی و اصولی در فقه چنین آمده است " الشرط امر زاید علی الثمن و المثمن علی وجه التزام دون التعلیق.... " [۱]

صندوق

صندوق جعبه بزرگ چوبی یا فلزی معمولا دارای قفل و بست برای نگهداری اشیا و اموال می‌باشد.

ضرورت

واژه ضرورت در لغت ،منطق و فلسفه کاربرد دارد.

ضروری

ضروری به دو معنای بدیهی، لازم و هر آنچه چاره‌ای از آن نیست. ضروری به معنای نخست، مقابل نظری در کلمات فقها با اضافه به دین و مذهب به کار رفته است. [۱] [۲] [۳]

تحریم

حرام، در فقه اسلامی، به عملی گفته می‌شود که ترک آن از مردم خواسته شده و انجام آن مستوجب عقاب است. حرمت، از احکام پنجگانه فقهی، و به معنای ممنوعیت انجام کار حرام است.

تعدیل

جرح و تعدیل، شاخه‌ای از علوم حدیث و اصطلاحی در آن است که ناظر به ارزیابی وثاقت و عدم وثاقت راویان (و به تبع آن پذیرفتن یا نپذیرفتن احادیث آنان) و معیارهای آن است. فهم معانی کتاب و سنّت، که به کمک آثار و احادیث صحیح حاصل می‌شود، به جرح و تعدیل وابسته است، زیرا شناخت آثار و اخبار صحیح و سقیم منوط به شناخت میزان وثاقت راویان احادیث است.

ایران

نام حکومت

ترتیب

ترتیب به معنای قرار دادن چیزهایی که بین آنها نسبت تقدیم و تأخیر وجود دارد در جای خود است. در فقه اسلامی، رعایت ترتیب در اجزای اعمالی مثل وضو، غسل، نماز و حج واجب است. درباره ترتیب در کتاب‌های فقهی در باب‌های طهارت، نماز، حج، کفّارات، ارث و دیات سخن رفته است.

ادامه

تقلید، اصطلاحی فقهی در اسلام به معنای پیروی شخص مکلَّف از مجتهد در احکام عملی دین است. تقلید در اصول دین جایز نیست و باید خود شخص با تحقیق و بررسی، به اصول دین ایمان آورد؛ ولی در احکام یا باید خودِ شخص مجتهد باشد، یا به احتیاط عمل کند و یا از شخص متخصص در فقه که به او مجتهد جامع الشرایط یا مرجع تقلید می‌گویند، تقلید نماید. به کسی که از مجتهد تقلید می‌کند، «مُقَلِّد» می‌گویند.

تولید

تولید؛ اصطلاحی کلامی به معنای پدیدآوردن کاری به وسیله کاری دیگر است.

جامعه

جامعه، عنوان برخی از زیارت‌نامه‌های مأثور است. این زیارت‌نامه‌ها را به این سبب «‌جامعه‌» می‌نامند که مخصوص امام خاصی نیستند، بلکه به گونه‌ای انشا و تعلیم شده‌اند که با خواندن آنها می‌توان هر یک از ائمه(ع) را از دور یا نزدیک زیارت کرد.[۱]

اجماع

اجماع اصطلاحی فقهی به معنای اتّفاق نظر فقیهان و عالمان دینی بر حکمی شرعی. اجماع نزد اهل سنت، اهمیت بسیاری دارد و یکی از منابع استنباط احکام است. در مسائل سیاسی نیز، اجماع اهل حل و عقد، از سوی آنان به عنوان دلیلی بر صحت و مشروعیت انتخاب خلیفه اول شمرده شده است.

اطلاق

واژه اطلاق ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • اطلاق (اصول)، صدور کلام از گوینده بدون قید یا شرطی• اطلاق (منطق)، مذكور نداشتن جهت در قضيه، عدم ذكر جهت در قضيه‌

اقدام

اِقْدام‌، قاعده‌ای در فقه‌ امامیه‌ که‌ در ابواب‌ گوناگون‌ معاملات‌ جاری است‌ و بر پایه آن‌، اقدام‌ به‌ معامله فاسد، موجب‌ ضمان‌ می‌گردد.

امکان

امکان ، در یکی از کاربردهایش از مواد ثلاث، قسیم وجوب و امتناع ذاتی و به معنای سلب ضرورت وجود و عدم از ماهیت من حیث هی می‌باشد.

بازار

بازار یا همان سوق مکان داد و ستد کالا است. از آن در بابهای طهارت، صلات و تجارت سخن رفته است.

اصلاح

برطرف کردن فساد و تباهی از شیء و ایجاد سلامت و بهبودی در آن را اصلاح گویند. از اصلاح در باب‏هاى زکات، نکاح و قضاء سخن گفته شده است.

ابتدا

اِبْتِداء، مصدرِ باب افتعال از ریشۀ بدأ می باشد.

ابزار

آلات جمع آلت، به ابزار و مصالحى گویند که در انجام دادن کارى یا ساختن چیزى بدان نیاز است، مانند آب در تطهیر اشیاى نجس و مصالح ساختمان، از قبیل آجر، گچ و خاک در ساختن آن به کار می‌رود و از این عنوان در باب‌هاى بسیارى، همچون طهارت، صلات، زکات، حج، جهاد، تجارت، اجاره، سبق و رمایه، نکاح، صید و ذباحه، ارث، شهادات، حدود و تعزیرات و قصاص، سخن رفته است.

اتفاق

اتفاق ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • بخت، مبحثی در فلسفه اسلامی، به معنای اتفاق• توافق، وحدت نظر دو یا چند نفر بر امری، همچنین هم‌وِفق بودن دو یا چند عدد با یکدیگر• اجماع، اصطلاحی اصولی و یکی از ادلّه اربعه• اتفاق (منطق)، مصاحبت مقدم و تالى بدون بودن از روى لزوم و ضرورت‌

هاشمی

بنی‌هاشم، تیره‌ای از قبیله قریش منسوب به هاشم بن عبدمناف بن قُصَیّ بن کِلاب، نیای دوم پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) هستند.

عوامل

عوامل، گاوها یا شتران به کار‌ گرفته در کارهایی چون شخم زدن، خرمن کوبیدن و آب کشیدن از چاه را گويند. [۱] [۲]

فشار

فشار:نیروی وارد شده بر چیزی یا کسی با شدت است.

قدرت

قدرت یکی از صفات الهی است.

کشور

آبادی و شهر که محل سکنی و زندگی انسانها می‌باشد را بلد و بلدة گویند. از این عنوان در بیشتر ابواب فقهی همچون طهارت، صلات، زکات، خمس، صوم، حج، جهاد، تجارت، ضمان، وکالت، نکاح، اطعمه و اشربه، غصب و قضاء به مناسبت سخن رفته است.

حرکت

حرکت در دو معنی و در دو علم، در معانی مختلف به کار رفته است.۱. حرکت (فقه): حرکت به این معنی در فقه در دو معنا استعمال شده است.‌۲. حرکت (فلسفه): حرکت به این معنی در فلسفه و به معنای خروج تدریجی شیء از قوه به فعل می ‌باشد.

ظاهر

ظاهر، مقابل باطن؛ بخش آشکار یا بیرونی از هر چیز یا هر شخص؛ از الفاظ فتوا آنچه بر حسب لغت از لفظ فهمیده می‌شود؛ و همچنین در مقابل نصّ است.

گروه

واژه حزب ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • حزب (فقه)، به معنای گروه و دارای کاربرد در فقه اسلامی• حزب (سیاست)، به معنای گروه، گردآورده برای اهداف سیاسی

مقدم

شرط ( جمله شرطیه )، بخشی از جمله شرطیه، دارای ادات شرط است.

نیاز

حاجت‌ در نیاز و احتیاج استعمال شده است.از اين عنوان در بسياری ابواب فقهی از قبيل طهارت، صلات، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تجارت، دین و نکاح سخن رفته است.

ملغی

لغو شده، بی‌اعتبار

ناظر

كسی كه مراقب كارهای وصی است و اعمال وصی در ارتباط با وصيت، با نظر او بايد باشد.

اصلی

اصلی مقابل تبعی و عارضی است.

باعث

الباعِث، از نام‌های خداوند است.

بافت

بافت ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • شهرستان بافت، شهرستانی در جنوب استان کرمان• شهر بافت، مرکز شهرستان بافت در ۱۵۶ کیلومتری جنوب شهر کرمان، و در ارتفاع ۲۵۰، ۲ متری

بانک

بانک همان نهاد عهده‌دار عملیات پولى، مالی و اعتباری است و بانکدارى عبارت است از ارائۀ خدمات و عملیات بانکى در زمینه‌هاى پولى، مالی و اعتباری. موضوع بانک و بانکدارى پیش از زمان معاصر در دورۀ اسلامى سابقه‌اى ندارد و فقهاى معاصر مسائل مربوط به آن را تحت عنوان مسائل مستحدثه طرح کرده‌اند. بانکها در یک تقسیم‌بندى کلّى به اسلامى و غیر اسلامى و هرکدام به خصوصى (شخصى)، دولتى و مشترک تقسیم مى‌گردند.

مالی

جمهوری مالی کشوری است در آفریقای غربی. مسلمانان بیش از ۷۵ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. اغلب مسلمانان سنی مذهب و پیرو مذهب مالکی هستند. نخستین شیعیان ساکن در این کشور مهاجرانی از لبنان بودند.

اغاز

آغاز به حالتی در مقابل پایان گفته می شود.

حاکم

حاکم، اصطلاحی با معانی مختلف در فقه، حقوق و اصول فقه. این کلمه در لغت به معانی قاضی، داور، فرمانروا، اجراکننده حکم و متصدی اداره یک ایالت یا بخش از جانب حکومت است. کاربرد «حاکم» در منابع فقهی و متون حقوقی به معنای لغوی و غیراصطلاحی رایج است. با وجود این، به سبب قیود و شروطی که برای برخی مصادیق آن، به ویژه در فقه امامی، ذکر شده، به یک اصطلاح تبدیل شده است، همچنان که در اصول فقه نیز معانی اصطلاحی خاصی دارد.

کافی

الکافی از منابع حدیثی شیعه و مهم‌ترین و معتبرترین منبع از کتب اربعه است. این کتاب نوشته محمد بن یعقوب بن اسحاق مشهور به ثقة الاسلام کُلینی است که عالمان اسلام، وی را با عبارت‌های محکم توثیق کرد‌ه‌اند. الکافی که در سه بخش اصول، فروع و روضه تألیف شده، محل رجوع عالمان شیعه است. اصول کافی مشهور‌ترین بخش الکافی محسوب می‌شود. کلینی بر آن بوده تا احادیث الکافی را بر اساس عدم مخالفت با قرآن و موافقت با اجماع جمع‌آوری کند.

صنعت

صنعت عبارت است از حرفه و فن ، مانند بافندگی ، خیاطی ، بنایی ، رنگرزی و نجاری .

شروع

آغاز به حالتی در مقابل پایان گفته می شود.

شاهد

در لغت به معنی حاضر باشد. در فقه، گواه را گویند که در موقع حدوث و وقوع جنایت یا سرقت یا قتل و مانند آن ها حاضر باشد و واقعه را مشاهده نماید. [۱]

سرعت

تندى و شتاب در حرکت یا کار را سرعت گویند. از احکام مرتبط با آن در بابهایى نظیر طهارت، صلات، حج، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‌اند.

توقف

توقف به ترک فتوا یا ترک عمل به دلیل فقهی اطلاق می‌شود.

ثابت

ثابِت، اصطلاحی است در کلام معتزله که بحث‌های مختلفی را در فلسفه و کلام به همراه داشته، و در شکل‌گیری نظریات عرفانی مؤثر بوده است.

تورم

بالا بودن نرخ خرید کالا و عدم توازن بین دو جریان کالا و پول را تورّم گویند. فقها در مسئلۀ ضمان کاهش ارزش پول در دیون، مانند قرض، مهر و غیر آن به بحث و بررسی این موضوع پرداخته‌اند.

بهار

بهار ممکن است در معانی ذیل به کار رود:۱. فصل بهار، یکی از فصل‌های چهارگانه سال، پس از زمستان و قبل از تابستان۲. شهر بهار، شهرستان و شهری در غرب استان همدان۳. ماهنامه بهار، نخستین ماهنامۀ ادبی به زبان فارسی به مدیریت و نویسندگی یوسف اعتصامی۴. ایالت بهار، نام شهر و ایالتی در شمال شرقی هند

پول

واحد ارزش و رایج‌ترین واسطۀ داد و ستد و وسیلۀ پرداخت است در جوامع ابتدایی به جای استفاده از پول در معاملات، داد و ستد به صورت پایاپای (تهاتری) انجام می‌گرفت اما به تدریج پول کالایی و پول کالایی فلزی، بویژه طلا و نقره، رایج شد در نهایت پول کاغذی یا سکه‌هایی جز طلا و نقره و پول اعتباری به وجود آمد سخن در این مقاله دربارۀ پول اعتباری است اینکه پول اعتباری از نظر فقهی چه ماهیّتی دارد؟ مثلی یا قیمی بودن آن و همچنین احکام کاهش ارزش پول (تورم) مورد بحث قرار میگیرد.

ثبت

ثبت اسناد و املاک چنان‌که از نام آن برمی‌آید، مربوط به ثبت‌ نوشته‌هایی است که باید رسماً توسط مأموران ثبت صورت گیرد و هدف از آن، مستند کردن اسناد مربوط است و ثبت احوال یعنی ثبت وقایع چهارگانۀ تولد، وفات، ازدواج و طلاق (جعفری، مبسوط، ذیل ثبت احوال).بدین اعتبار ادارات ثبت اسناد و املاک، امر اول، و ادارات ثبت احوال، امر دوم را عهده‌دار هستند.

جنگ

جنگ به ضّم جیم، در اصل کلمه‌ی چینی است و به معنای کشتی‌های بادبان‌دار است.

جدی

جدی ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • جدی (بزغاله نر)، به فتح جیم و سکون دال؛ اطلاق شده به بزغاله نر• جدی (مقابل شوخی)، به کسر جیم و تشدید دال؛ حالت انسان در مقابل شوخی• جدی (ستاره قطبی)، به ضم جیم و فتح دال؛ به معنای ستاره قطبی

سهم

واژه سهم ممکن است در معانی ذیل به کار رفته و یا اسم برای اشخاص ذیل باشد: معانی• سهم (فقه)، بخشی از چیزى نامعین و به کار رفته در باب وصیت اعلام و اشخاص• سهم بن غالب، از خوارج و از دشمنان بنی‌امیه

حجم

حجم‏ در دو معنا استعمال شده است.و به مناسبت در بابهای طهارت، صلات و حج به کار رفته است.

رشد

رُشد در دو معنای توانایی حفظ مال و مصرف آن در راه درست و نمو به کار رفته است.از این عنوان در باب حج و به مناسبت در بابهایی نظیر نکاح، وصیت و قضاء سخن گفته‌اند.

سال

سال به سال قمری و شمسی تقسیم می‌شود و سال شرعی که احکام مرتبط با زمان بر اساس آن تنظیم شده، سال قمری است که دوازده ماه می‌باشد. از عنوان سال در بابهاى طهارت، صلات، زکات، خمس، حجر، وصیت، نکاح و طلاق سخن گفته‌اند.

طول

طَوْل به معنای توانایی مالی می‌باشد.

افت

آفت به آسیب و تباهی گفته می شود.

امر

آمر به معنای طلب کننده چیزی از کسی به صورت الزامی است.

ارز

واحد ارزش و رایج‌ترین واسطۀ داد و ستد و وسیلۀ پرداخت است در جوامع ابتدایی به جای استفاده از پول در معاملات، داد و ستد به صورت پایاپای (تهاتری) انجام می‌گرفت اما به تدریج پول کالایی و پول کالایی فلزی، بویژه طلا و نقره، رایج شد در نهایت پول کاغذی یا سکه‌هایی جز طلا و نقره و پول اعتباری به وجود آمد سخن در این مقاله دربارۀ پول اعتباری است اینکه پول اعتباری از نظر فقهی چه ماهیّتی دارد؟ مثلی یا قیمی بودن آن و همچنین احکام کاهش ارزش پول (تورم) مورد بحث قرار میگیرد.

وام

چنانچه بانک اسلامى باشد، وام گرفتن و قرض دادن به شرط سود حرام است (ربا). اما اگر بانک غیر اسلامى باشد قرض دادن به شرط سود بنابر نظر مشهور جايز است بدين معنا كه اموال كافران حربی به عنوان غنیمت به مسلمانان تعلّق دارد؛ ازاين‌رو در صورتى كه به دست مسلمانى بيفتد مى‌تواند آن را به عنوان غنیمت تملّک كند. ولی قرض گرفتن به شرط سود از این بانک ها حرام است چرا که دیگر عنوان غنیمت بر مقدار زائد (سود) صدق نمیکند؛ در غیر از این موارد وام گرفتن از بانک ها- هر نوع بانكى- و نيز قرض دادن به آن، جایز و مشروع است.

وقت

آن (دم- وقت)، یکی از مباحث فلسفه می‌باشد.

نقد

نقد در معانی متفاوتی استعمال شده: • نَقد به معنی انتقاد • نَقد به معنی بیع نقد

اخر

آخِر، واژه‌ای عربی به معنی انجام، سرانجام، بازپسین، پسین، واپسین، فرجام و کران است.

عین

 مالی كه وجود خارجی دارد.

کلی

عام، غير معين

لغو

از جمله رذایل اخلاقی که در قرآن کریم بدان پرداخته شده است سخن یا عمل «لغو» است.

کمک

یاری کردن را اعانت گویند. از این عنوان به مناسبت در باب‌های صلات، حج، تجارت، ضمان، اجاره، اطعمه و اشربه، غصب و دیات سخن رفته و احکام و آثاری بر آن مترتّب گشته است.

حد

حدّ یکی از اقسام احکام، در اسلام است.

جو

جو دو معنا دارد. از جو به معنای‌ اوّل در بابهای طهارت،صلات،زکات، تجارت و اطعمه و اشربه سخن گفته‌اند.