پرسش: چرا امام خمینی در مصاحبه با روزنامه السفیر لبنان فرمودندحجاب را اجباری نمی کنیم وفقط پوشیدن لباس های جلف راممنوع میکنیم اما بعد از انقلاب حجاب را اجباری کرد؟

پرسش: چرا امام خمینی در مصاحبه با روزنامه السفیر لبنان فرمودندحجاب را اجباری نمی کنیم وفقط پوشیدن لباس های جلف راممنوع میکنیم اما بعد از انقلاب حجاب را اجباری کرد؟

حضرت امام خمینی از ابتدای شکل گیری مبارزات خویش به صورت صریح و قاطع بر لزوم رعایت صحیح آموزه ها،ارزشها و موازین اسلامی تاکید داشتند و در بیانات و مصاحبه های متعدد آزادی و ترقی جامعه را در چارچوب رعایت ارزش های مترقی اسلامی می داستند و در مورد حجاب نیز تصریح می نمایند اسلام با آنچه خلاف عفت است مخالفت دارد.و ما آنان را دعوت می‌کنیم که به حجاب اسلامی روآورند.
پاسخ تفصیلی:
با سلام و احترام خدمت شما، امام خمینی همواره و از ابتدای شکل گیری مبارزات خویش به صورت صریح و قاطع بر لزوم رعایت صحیح آموزه ها، ارزشها و موازین اسلامی تاکید داشتند. به عنوان نمونه در مورد حجاب بر خلاف آنچه که ادعا شده ایشان در مصاحبه خود به آزادی حجاب در جمهوری اسلامی، اشاره کرده اند، مروری بر بیانات و مصاحبه هایی که در آن مقطع زمانی انجام گردیده مبین عدم صحت چنین ادعایی است. در ادامه به این موارد می پردازیم: یکم . پاسخ محکم امام به زن خبرنگار در فرانسه 3 بهمن 1357- نوفل لوشاتو – [خبرنگار زن:] (چون مرا به عنوان یک زن پذیرفته اید، این نشان دهنده این است که نهضت ما یک نهضت مترقی است؛ اگرچه دیگران سعی کردند نشان دهند که عقب مانده است. فکر میکنید به نظر شما آیا زنان ما باید حتماً حجاب داشته باشند؟ مثلاً چیزی روی سر داشته باشند یا نه؟ ) [امام:] (اینکه من شما را پذیرفته ام، من شما را نپذیرفته ام! شما آمده اید اینجا و من نمی دانستم که شما می خواهید بیایید اینجا! و این هم دلیل بر این نیست که اسلام مترقی است به مجرد اینکه شما آمدید اینجا! اسلام مترقی است. مترقی هم به این معنی نیست که بعضی زنها یا مردهای ما خیال کرده اند. ترقی به کمالات انسانی و نفسانی است، و با اثر بودن افراد در ملت و مملکت است نه اینکه سینما بروند و دانس بروند و اینها ترقیاتی است که برای شما درست کرده اند و شما را به عقب رانده اند؛ و باید بعداً جبران بکنیم. شما آزادید در کارهای صحیح. در دانشگاه بروید و هر کاری که صحیح است بکنید؛ و همه ملت در این زمینه ها آزادند. اما اگر کاری خلاف عفّت بکنند و یا مضر به حال ملت -خلاف ملیت- بکنند، جلوگیر می¬شود؛ و این دلیل بر ترقی اسلام است.) (صحیفه امام، جلد 5، صفحه 520-521.) دوم . مصاحبه با امام - 7 بهمن 1357- [خبرنگار فرانسوی]: (برخی از رسوم اسلامی مانند حجاب اجباری رها شده است. آیا در جمهوری اسلامی از نو اجباری خواهد شد؟) امام خمینی: (حجاب به معنای متداول میان ما، که اسمش حجاب اسلامی است، با آزادی مخالفتی ندارد؛ اسلام با آنچه خلاف عفت است مخالفت دارد. و ما آنان را دعوت می‌کنیم که به حجاب اسلامی روآورند. و زنان شجاع ما دیگر از بلاهایی که غرب به عنوان تمدن به سرشان آورده است به ستوه آمده‌اند و به اسلام پناهنده شده‌اند.) (صحیفه امام، ج5، ص541) بنا براین نه تنها حضرت امام وعده به آزادی حجاب نداده اند بلکه از بی حجابی به عنوان موضوعی که مخالف عفت جامعه اسلامی است، نامبرده و بر لزوم تلاش نظام اسلامی برای اصلاح این معضل تصریح می نماید. همچنین و بالاتر از این در خاطره یکی از همراهان امام راحل در (نوفل لوشاتو ) می‌خوانیم: (در مورد حجاب هم وقتی از فرانسه آمدم، هنوز با مانتو و شلوار و مقنعه بودم. یک بار در مهران، پایم صدمه دید و من با عصا و با همان مانتو و شلوار خدمت امام رفتم تا گزارش بدهم. امام فرمودند: اگر چادر ندارید، بگویم احمد برایتان بخرد. عرض کردم: نه حاج آقا! چون به کوه می‌رفتم و اسلحه روی دوشم بود و فشنگ به کمرم و قمقمه به پهلویم و گاهی هم باید سه‌پایه تیربار را روی دوش می‌گرفتم، چادر سرکردن برایم دشوار بود. فرمودند: چادر برای زن بهتر است. من از آن روز چادر سر کردم.)(مصاحبهء سایت ساجد با طاهره حدیده چی) پس دیده می شود که امام خمینی، هرگز وعده نداده اند که بعد از انقلاب، حجاب آزاد خواهد بود. بحث حجاب از نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی قرار گرفت و روزهای سرد 15 تا 27اسفند سال 57 با تنور این مسئله به شدت داغ شد. حضرت امام(ره) در این روزها در اقدامی با صلابت از وضعیت حجاب در ادارات دولتی گلایه کردند و خواستار سامان دهی فوری به این اوضاع شدند. ایشان در این باره فرمودند: (زنان اسلامی باید با حجاب اسلامی بیرون بیایند. نه این‌که خودشان را بزک کنند. زن‌ها هنوز در ادارات با وضع پیشین کار می‌کنند. زن‌ها باید وضع خودشان را عوض کنند... به من گزارش داده‌اند که در وزارتخانه‌های ما زن‌ها لخت هستند و این خلاف شرع است. زن‌ها می‌توانند در کارهای اجتماعی شرکت کنند ولی با حجاب اسلامی.) این سخنان به‌سرعت با تظاهرات اعتراض‌آمیز جمعی از زنان تهرانی در مناطق شمال، مرکز و غرب شهر مواجه شد، به‌طوری که عکس این تظاهرات در کنار تیتر یک روزنامه‌های 17 اسفند قرار گرفت. (خواست امام این است که حجاب اسلامی در مملکت باید رعایت شود.) شعار زنان معترض این بود که حجاب، پاکی نمی‌آورد و حجاب هر کس در نهاد اوست. سخنران مراسم نیز معتقد بود از آن‌جا که زنان و مردان هر دو برای پیروزی این انقلاب تلاش کرده‌اند، پس هر دو باید آزاد باشند. این مخالفت‌ها در روزهای بعد نیز ادامه پیدا کرد. دختران در بعضی مدارس تهران تظاهرات کردند. کارکنان زن هواپیمایی ملی ایران به این فرمان معترض بودند. جمعی از زنان کارمند در تهران و برخی شهرهای بزرگ نیز به این اعتراضات پیوستند. البته این حرکت‌های معترضانه از سوی جمعی از موافقان فرمان امام نیز بی پاسخ نماند و درگیری‌های لفظی در برخی مواقع بین دو گروه شدت می‌گرفت و گاه تندرویی‌هایی نیز از سوی نیروهای انقلابی گزارش می‌شد. شعار (یا روسری، یا توسری) در همین مقطع زمانی مطرح شده بود و در روزنامه‌ها نیز بازتاب داشت. حجت‌الاسلام اشراقی، داماد امام، همان روز (هفدهم اسفند) در مصاحبه‌ای با رادیوی انقلاب اسلامی، مواضع امام را تشریح کرد. (من فکر می‌کنم این کار صحیح نباشد که عده‌ای بخواهند با تندروی و شدت عمل جلوی خانم‌ها را بگیرند. باید حجاب رعایت شود و قوانین اسلامی مو به مو اجرا گردند و در همه مؤسسات و ادارات و مدارس و دانشگاه‌ها به این موضوع توجه شود. اما حجاب، باید در نظر داشت که به معنی چادر نیست. همان‌قدر که موها و اندام خانم‌ها پوشانده شود و لباس آبرومند باشد، حالا به هر شکلی، مهم نیست. چادر چیز متعارفی است و بسیار خوب است، اما به‌خاطر طرز کار و نوع کار خانم‌ها شاید گاهی پوشاندن بدن و مو به طریق دیگر هم حجاب باشد، حرفی نیست. باید طبق نظر مبارک امام حجاب اسلامی در سطح کشور توسط خانم‌ها با اشتیاق اجرا شود... در مورد اقلیت‌های مذهبی همیشه نظر مبارک امام این بوده که آن‌ها از هر حیث مورد احترام و حمایت باشند. اما اگر خانم‌های اقلیت‌های مذهبی هم رعایت حجاب اسلامی را بکنند چه بهتر.) (کیهان 17 اسفند 1357) در این مواضع نیز ضمن رد تندروی‌ها بر لزوم رعایت حجاب تأکید شد، اما تلاش شد تا رنگ و بوی اجبار از این فرمان برداشته شود. اعتراضات ادامه یافت. روز شنبه 19 اسفند تجمعی از زنان معترض در مقابل دادگستری تهران تشکیل شد، اما این بار، موافقان فرمان امام که طی روزهای گذشته به‌طور پراکنده علیه معترضان شعار می‌دادند، حضور پررنگ‌تری داشتند؛ به‌طوری که نیروهای کمیته‌های انقلاب دستور داشتند از زنان معترض در مقابل مردم خشمگینی که خواستار رعایت حجاب در جامعه بودند، مراقبت کنند. دفتر امام خمینی(ره) اطلاعیه‌ای صادر کرد که با مزاحمین بانوان به شدت برخورد خواهد شد. (در مورد حجاب، اجبار در کار نیست) در بیستم اسفند مصاحبه با آیت‌الله طالقانی درباره حجاب زنان، تیتر یک روزنامه‌ها شد: (... [حجاب] ساخته من و فقیه و دیگران نیست؛ این نص صریح قرآن است. آن قدری که قرآن مجید بیان کرده، نه ما می توانیم از حدود آن خارج شویم و نه زنانی که معتقد به این کتاب بزرگ آسمانی هستند.ایشان درباره حجاب زنان در ادارات گفت: اسلام، قرآن و دین می خواهند شخصیت زن حفظ شود؛ این حرکت انقلابی است. کی در این راهپیمایی ها، خانم ها، خواهران و دختران ما را مجبور کرد که با حجاب یا بی حجاب بیایند؟ خودشان با احساس مسئولیت اسلامی که این لباس یکی از شعارهای اسلامی و ایرانی است، اصالت خودشان را نشان دادند ... هو و جنجال راه نیندازند. همان‌طور که بارها گفتیم، همه حقوق حقه زنان در اسلام و در محیط جمهوری اسلامی محفوظ خواهد ماند و از آن‌ها خواهش می‌کنیم که با لباس ساده با وقار، روسری هم روی سرشان بیندازد به‌جایی بر‌نمی‌خورد. اگر آن‌هایی هم که می‌خواهند موی‌شان خراب نشود، اگر روی مویشان روسری بیندازند، بهتر است و بیشتر محفوظ می‌ماند... چه جنگ‌ها، چه قتل‌ها، چه فجایع که تا یک سال قبل دائما هر روز یک قسمت از اخبار روزنامه‌ها همین فجایع بود. منشاء این‌ها کی بود؟ منشأ این‌ها از کجا بود؟ غیر از همین تحریکات بی‌جا بود؟... خطری که حس می‌کنیم این است که زن‌ها دوباره به ابتذال برگردند. حجاب حکم ضروری دین است. منظور امام و علما این نیست که زن خانه‌نشین باشد. اجباری حتی برای زن‌های مسلمان هم نیست. چه اجباری؟ حضرت آیت‌الله خمینی نصیحتی کردند مانند پدری که به فرزندش نصیحت می‌کند، راهنمایی‌اش می‌کند که شما این‌جور باشید به این سبک باشید...) در واقع، آیت الله طالقانی با بیانی نرم و پدرانه از زنان لائیک خواست برای مصلحت خودشان هم که شده روسری بر سر کنند و این همه جار و جنجال راه نیندازند. پس از سخنان آیت الله طالقانی و نیز گسترش تحرکات زنان سکولار، دادستان وقت تهران اعلامیه ای در حمایت از زنان مزبور صادر کرد. امام خمینی(ره) نیز روز 21 اسفند، موضع‌گیری آیت‌الله طالقانی در مورد حجاب را تأیید کردند و تظاهرات زنان معترض بعد از آن متوقف شد و اعلام کردند که به خواسته خود یعنی غیر اجباری بودن حجاب رسیده‌اند. از سخنان حضرت امام و آیت‌الله طالقانی و سایر موضع‌گیری‌های موافقان حجاب در آن مقطع زمانی چنین برمی‌آید که علماء و اکثریت مردم حاضر نیستند نحوه پوششی که پیش از پیروزی انقلاب رایج بود را بیش از این تحمل کنند، اما کاملا امیدوارند که توصیه به حجاب در آن شرایط ویژه انقلابی مؤثر باشد. در آن سال‌ها حجاب نه تنها با نگاه دینی که با نگاه انقلابی حتی برای مارکسیست‌ها نیز یک ارزش و نماد مبارزه با امپریالیسم محسوب می‌شد و همین موقعیت بود که زنان بی‌حجاب را در اقلیت عددی و فکری قرار می‌داد. بنابراین امید آن بود که بی‌بندوباری‌های گذشته تکرار نشود و این زنان نیز با رغبت، حجاب اسلامی را بپذیرند. و در نهایت بعد از گذشت چند سالی و فراهم شدن موقعیت در سال 1362 قانون الزامی بودن حجاب به تصویب رسید.

گروه سیاسی مرکز مشاوره