بهترین دیدگاه در مورد سید قطب و فعالیت های سیاسی او چیست؟ این که او را پدر تفکر سلفیه می نامند درست است یا خیر؟
سید قطب در تاریخ 9/10/1906/1285 ه.ش. در روستای موشه(موشا) از توابع استان اسیوط مصر- که به روستای عبد الفتاح نیز معروف است- دیده به جهان گشود. او در سن شش سالگی وارد مدرسه شد، در سال دوم ابتدایی شروع به حفظ قرآن کرد و در سال چهارم ابتدایی در سن ده سالگی حافظ کل قرآن کریم شد. ایشان در سال 1922م/1301ه.ش. در حدود سن شانزده سالگی وارد دانشسرای عبدالعزیر قاهره گردید. سید قطب پس از سه سال تحصیلی از طرف دانشسرا، گواهینامه تدریس در مدارس ابتدایی را دریافت کرد. او بعد از مدتی وارد دانشگاه دارالعلوم گردید. زمانی که سید دانشجوی دانشگاه بود، ریاست آن بر عهده دکتر طه حسین بود. او مثل سایر دانشجویان افسرده و سر به زیر نبود بلکه با نشاط و آگاه بود و از بحث با اساتید در زمینه های علمی ، اقتصادی ، اجتماعی و ... واهمه ای نداشت.
فعالیت های مطبوعاتی سید قطب:
سید قطب از سنین نوجوانی در مطبوعات مصر مقاله می نوشت و به روزنامه نگاری علاقه وافری داشت. اولین مقاله وی در سن شانزده سالگی در مجله صحیفه بلاغ به چاپ رسید. وی با نشریات معروفی چون البلاغ، البلاغ الاسبوعی، الجهاد، الاهرام و ... همکاری می کرد.
او در مجله اللواء الجدید که توسط شاخه جوان حزب وطنی مصر چاپ می شد مقاله می نوشت اما پس از تعطیلی این مجله دست از مبارزه نکشید و به عنوان سردبیر و نویسنده مجله الدعوه کار خود را ادامه داد.
در سال 1948م/ 1327ه.ش. با همکاری جمعیت اخوان المسلمین مجله الفکر الجدید را تاسیس کرد. راه و روش مجله الفکر الجدید که مجله ای انقلابی بود، طرفداری از اصلاحات و تغییر روش های حاکم بود .
سید قطب در طول حیات 25 ساله مطبوعاتی خود 455 مقاله و قصیده، در مجلات و روزنامه های مختلف مصر ، به چاپ رساند.
استادان سید قطب:
افراد متعددی بر سید قطب تاثیر عقیدتی داشتند که به اسامی برخی از این دانشوران اشاره می کنیم؛
1- ابوالأعلا مودودی: یکی از متفکران بزرگ پاکستانی که معتقد به ضرورت تشکیل جامعه اسلامی و مبارزه با استعمار بود. سید قطب در زندان با افکار و آثار ابوالأعلا آشنا شد. ابوالأعلا درباره قانون می گوید؛ قانون فقط باید قانون خدا باشد و تشریع حق خداست ، اگر قانون و تشریع بشری باشد جامعه ، اجتماعی می شود که در جاهلیت زندگی می کند.
2- عباس محمود عقاد: سید قطب پس از ورود به قاهره به واسطه دائی اش احمد حسین عثمان با عباس محمود عقاد آشنا شد و تحت تاثیر افکار او قرار گرفت. عقاد به خاطر شخصیت ادبی و علمی اش بر سید تاثیر گذاشت.
3- شهید حسن البناء:بنیان گذار اخوان المسلمین از چهره های تاثیرگذار بر سید قطب محسوب می شود.
اندیشه های سید قطب:
1- تحریم سیاسی دشمن؛ سید قطب معتقد است که هر گروه و دولتی که به یکی از کشورهای اسلامی حمله نظامی می کند باید تحریم سیاسی و اقتصادی شود.
2- تحریم اقتصادی دشمن؛ سید قطب از تمام شرکت های اسلامی می خواهد، روابط اقتصادی خود را با دشمنان اسلام قطع کنند.
3- غرب ستیزی؛ سید قطب همانند دیگر متفکران متعهد جهان اسلام مانند سید جمال الدین اسد آبادی، آیت الله کاشانی، محمد عبده، اقبال لاهوری و کواکبی به شدت با فرهنگ غرب مخالفت می کرد و از اندیشه و اخلاق غربی انتقاد می نمود.
4- جامعه جاهلی و جامعه اسلامی؛ سید قطب جامعه را به دو نوع جاهلی و اسلامی تقسیم می کند و می گوید هر جامعه ای که غیر اسلامی باشد مطمئنا در جهالت به سر می برد.
5- اسلام آمریکایی؛ اولین اندیشمند جهان اسلام که کلمه اسلام آمریکایی را به کار برد سید قطب بود. او قائل بود دو اسلام وجود دارد؛ یکی اسلام راستین و یکی اسلامی که آمریکا می خواهد.
6- یکی از دوستانش گفته بود؛ یهود خود را برای سلطه جهانی آماده می کند همه مردم جهان مخصوصا مسلمانان باید مراقب باشند. سید قطب نسبت به جنبش یهود و صهیونیسم شدیدا بد گمان بود و آن را عامل انحطاط و عقب ماندگی جوامع اسلامی می دانست.
7- جهاد و مبارزه؛ او معتقد است استعمارگران و زورمندان عالم با گفتگو و آمد و شد و التماس و استدلال دست از ستمگری بر نمی دارند و باید با آنها به مبارزه پرداخت.
8- سید قطب و آزادی؛ سید قطب معتقد است آزادی یعنی رهایی از همه قیود( غیر از بندگی خدا). او آزادی را در عبد خدا بودن می داند.
9- سید قطب و آزادی اندیشه؛ از نظر اهل سنت احترام به خلفای صدر اسلام مخصوصا آنهایی که صحابی رسول خدا به شمار می روند لازم و ضروری است ولی سید قطب از معدود علمای اهل سنت است که از برخی از خلفای صدر اسلام به ویژه از بنی امیه به شدت انتقاد می کند.
اندیشه وحدت در کلام سید قطب:
سید قطب آفت بزرگ جوامع اسلام را ملی گرایی می داند. علت مخالفت او با ملی گرایی این است که ملی گرایی در مقابل وحدت مسلمانان قرار گرفته است. سید قطب همچون سید جمال الدین اسد آبادی مرزهای جغرافیایی را در هم شکست. وی معتقد بود هر جا مسلمانی هست آنجا قلمرو اسلام است. و اگر کشوری اجنبی به یکی از کشورهای اسلامی حمله کند به اسلام حمله کرده است.
سید قطب به این معنی اذعان دارد که امپریالیسم مهمترین بازی خود را زمانی انجام داد که میهن بزرگ اسلامی را به کشورهایی کوچک با گرایشهای ضعیف ملی تقسیم کرد. و ملیت بزرگ اسلامی ، در این کشورها کنار گذاشته شد.
استعمار با این کار اتحاد بزرگی را که اسلام پدید آورده بود از هم پاشانید. اتحادی که در آن نژاد، جنس، رنگ و زبان مطرح نبود بلکه همگی با یک صدا و برادروار شعار واحدی سر می دادند.
مبارزات سیاسی سید قطب:
سید قطب پس از بازگشت از آمریکا در سال 1951م /1320ه.ش. به طور رسمی به اخوان المسلمین پیوست هر چند که قبل از این با اخوان رابطه دوستانه داشت. سید قطب پس از عضویت در ارگان جمعیت اخوان المسلمین، ابتدا عضو مکتب ارشاد و سپس به عنوان رئیس هیئت تحریریه نشریه جمعیت منصوب شد.
مقالات تند و صریح او در روزنامه ها و انتقاد از سیاست استعماری انگلستان و ضرورت تشکیل دولت اسلامی، باعث شد وی را به زندان منتقل کردند. با ادامه فعالیت های سید و تاثیر افکار و آراء وی بر مردم به خصوص جوانان مصر و جهان عرب ، سید در سال 1344ش مجددا دستگیر و زندانی شد و سرانجام در سال 1345 ش. سید قطب محاکمه و دستور اعدام او صادر شد.
آثار:
1- مهمه الشاعر فی الحیاه و شعر الجیل الحاضر
2- الشاطی المجهول
3- التصویر الفنی فی القرآن
4- المدینه المسحوره
5- مشاهد القیامه فی القرآن
6- العداله الاجتماعیه فی الاسلام
7- تفسیر فی ظلال القرآن.
8- الدراسات الاسلامیه
9- المسقبل هذا الدین
10- نحو مجتمع الاسلامی
11- معرکتنا مع الیهود
12- الجهاد فی سبیل الله
مقام معظم رهبری چندین کتاب سید قطب را ترجمه کرده اند از جمله ؛ ادعانامه علیه تمدّن غرب، آینده در قلمرو اسلام ، (تفسیر فی ظلال القران) دو جزء اول که این مسأله بیانگر نگاه مثبت ایشان به دیدگاهها و تفکرات سید قطب است.
منابع
- آیا ما مسلمان هستیم؟، محمد قطب
- آینده در قلمرو اسلام، سید قطب
- الشهید سید قطب من المیلاد الی الاستشهاد
- الطفل فی القریه، سید قطب
- چرا اعدامم کردند، سید قطب
- دایره المعارف بزرگ اسلامی
- ویژگیهای ایدئولوژی اسلامی، سید قطب
