من مشاور دبیرستان پسرانه هستم؛ از جمله مشکلاتی که برخی دانش آموزان مطرح می کنند وابستگی شدید و یک احساس عاشقانه (همانند احساس یک پسر به دختر معشوقه اش) نسبت به هم جنس خودشان می باشد، که در بعضی مواقع به رابطه جنسی می انجامد. لطفاً علت و راهکارهای درمانی این مشکل را توضیح دهید. با تشکر

من مشاور دبیرستان پسرانه هستم؛ از جمله مشکلاتی که برخی دانش آموزان مطرح می کنند وابستگی شدید و یک احساس عاشقانه (همانند احساس یک پسر به دختر معشوقه اش) نسبت به هم جنس خودشان می باشد، که در بعضی مواقع به رابطه جنسی می انجامد. لطفاً علت و راهکارهای درمانی این مشکل را توضیح دهید. با تشکر

چه افتخار آفرین است ارتباط با فردی که تا این حد قلب دلسوزش برای دیگران می تپد. قدر دوستی با شما را می دانیم.
پرسشگر گرامی؛ بدون تردید انسان دارای یک سلسله نیازهای مادی و غیرمادی است و رشد و کمال او نیز در گرو ارضای صحیح و به موقع این نیازهاست . یکی از مهمترین نیازهای انسان، نیازهای عاطفی است. عواطف انسان از بدو تولد تا پایان عمر باید ارضا شود و الا دچار مشکل می گردد. نیاز به محبت ورزیدن به دیگران و مورد محبت دیگران واقع شدن دقیقاً یک نیاز عاطفی است. این نیاز در طی مراحل مختلف رشد و در مراحل گوناگون زندگی شکل های مختلفی پیدا می کند و در هر دوره ای به گونه ای متناسب با آن زمان باید ارضا شود. در دوره نوزادی از طریق والدین به خصوص مادر با بوسیدن نوزاد، در آغوش گرفتن او و نگاه های محبت آمیز مادر به او و با چسباندن او به خود، نیاز کودک ارضا می شود. در این دوره تأمین نیازهای عاطفی کودک به اندازه نیازهای فیزیولوژیکی مانند آب و غذا و پوشاک برای رشد نوزاد ضرورت دارد. در دوره کودکی تأمین این نیاز توسط اعضای خانواده و همه کسانی که به نحوی با کودک ارتباط دارند تأمین می شود. در دوره نوجوانی از طریق دوستان و گروه همسالان و در دوره جوانی از طریق دوستان، خویشاوندان و همسر به این نیاز پاسخ داده می شود. روان شناسان علت وابستگی انسانها را به یکدیگر همین نیازهای عاطفی می دانند. اگر این نیازها از همان اول به طور صحیح و به موقع تأمین شود نوزاد، کودک و نوجوان وابستگی ایمن پیدا می کند و الا وابستگی ناایمن و مرضی در او شکل می گیرد، یعنی در عین حال که به دیگران وابسته است ولی احساس امنیت کافی نیز نمی کند و مستعد انواع اختلالات روانی مانند بیماری های اضطرابی، افسردگی و ... می شود و دیر یا زود به دامن یکی از این بیماری های روانی فرو می غلتد.
گفتنی است اساس و پایه دوستی ها در سن نوجوانی و جوانی که با جذبه و شور زیادی همراه است، غالباً بر مبنای عواطف و احساسات شکل می گیرد و نه بر اساس منطق و عقل. مقدمه این دوستی ممکن است جاذبیت یک فرد از نظر ظاهری یا شخصیتی یا پاره ای از صفات اخلاقی باشد که او را برای فرد دیگر دوست داشتنی می سازد که توانسته در روح و روان او تأثیر عمیقی بگذارد و خلأ عاطفی اش را به وسیله آن پر کند. ماهیت این دوستی گرچه دوستانه، پاک و بی شائبه است، ولی امکان آلوده شدن آن به مسایل دیگر وجود دارد. زمانی که این علاقه به اوج خود می رسد، آنها را دچار سرگردانی می کند که اکنون چه باید بکنند. این سرگردانی ممکن است با بعضی آثار مخرب دیگر روانی همراه شود. لازم به ذکر است جوانانی که از روحیه عاطفی بیشتری برخوردارند و اجتماعی تر و خونگرم هستند تحت تأثیر احساسات و عواطف دیگران بیشتر واقع می شوند.
علاقه و وابستگی به دوستان تا وقتی که موجب اخلال در برنامه زندگی و کاری انسان، مشغولیت ذهن و ضعف اراده و عدم اعتماد به نفس و ضعف ایمان نگردد اشکالی ندارد، بلکه اگر در راستای اصلاح و قوّت بخشیدن به این امور باشد بسیار خوب و مفید خواهد بود، البته بهترین سیاست در این مسائل، میانه‌روی است و زیاده‌روی و افراط در آن موجب به وجود آمدن مشکلات ذکر شده خواهد گشت، در نتیجه اگر بخواهید دانش‌اموزان در این مسأله در حد اعتدال رفتار نماید آنان را تشویق کنید تا درباره مشکلات آن فکر کنند و سعی کنند خود را قانع کنند که افراط در این زمینه به ضرر روح و سلامت روان است.
همچنین تذکر این نکته ضروری است که افراط در اینگونه وابستگی ها به زندگی آینده آنها به صورت جدی آسیب می رساند زیرا هزینه کردن عواطف بیش از حد معمول با دوستان، باعث می شود در آینده نتوانند روابط عاطفی وجنسی مطلوبی با همسر خود داشته باشند، چون هر انسانی دارای یک منبع محدودی از انرژی روانی است و همین طور که توانایی جسمانی او محدود است انرژی های روانی او نیز محدود است بنابراین باید این انرژی ها را به موقع، به تدریج و با احتیاط هزینه کرد.
یکی دیگر از آسیب های خطرناک وابستگی های افراطی، ضعیف شدن اراده و محدود شدن قدرت انتخاب است، زیرا افراد وابسته در تصمیم گیری های خود نیز به دیگران وابسته می شوند و نمی توانند به موقع و به نحو صحیح تصمیم بگیرند.

در رابطه با مشکلی که برخی دانش‌آموزان با آن مواجه هستند، توجه به چند نکته الزامی است :
1. دوست و دوست یابی از نیازهای واقعی زندگی است و دارای فلسفه خاصی است، اما آنچه مهم است این است که در این راستا همچون دیگر جنبه‌های زندگی رعایت اعتدال لازم وضروری است؛ به عبارت دیگر، علاقه به دوست، احساسی پاک و لطیف است اما همواره باید عواطف با تعقل همراه باشند و عقل و منطق علاقه افراط گونه و آسیب زننده را تأیید نمی کند. باید با روش‌های گوناگون به دانش آموزان این نکته مهم انتقال داده شود که افراط در دوستی می‌تواند آسیب‌های زیادی را به دنبال داشته باشد.
2. باید زمینه ارتباط اجتماعی فردی که دچار دوستی افراطی است فراهم شود. باید به گونه‌ای برنامه ریزی کنید که حلقه ارتباطی فرد دارای دوستی‌های افراطی، به یک یا چند نفر محدود نشود. فرد باید روابط اجتماعی خود را افزون سازد تا عمل جانشینی به طور عادی انجام گیرد و انرژی روانی او بین چندد نفر تقسیم شود و متمرکز بر یک نفر نگردد.
3. تجربه نشان داده چنین دوستی‌هایی بیشتر در افرادی که دارای گرایشات مذهبی نیستند دیده می‌شود، بنابراین می‌توان با افزایش انگیزه‌های دینی در دانش‌آموزان، آنان را در برابر دوستی‌های افراطی بیمه کرد.
4. به صورت غیر مستقیم آسیب‌های دوستی‌های افراطی را برای دانش آموزان بیان کنید.
5. انسان خواهان این است که مرزهای روانی محکمی را با دیگران ترسیم کند. تمایز یافتگی با دیگران یکی از ویژگی‌های روانی انسان است؛ به دانش آموزان خود آموزش دهید تا این مرزها را در روابط خود با دیگران حفظ کنند و از رفتارهایی که موجب از بین رفتن این مرزها می شود، دوری نمایند. شایسته است مرز صحبت کردن ‌ها و شیوه رفتار دانش آموزان با دوستان خود طوری باشد که حریم‌ها حفظ شده و خط قرمز‌هایی رعایت گردد.
6. زمینه فعالیت ورزشی دانش آموزان را فراهم کنید به گونه‌ای که حداقل هفته‌ای سه بار در هفته ورزش کنند.
7. تعیین اهداف تحصیلی و بالا بردن انگیزه تحصیلی دانش آموزان روش دیگری است که می‌تواند آنان را از دوستی افراطی حفظ کند؛ بنابراین سعی کنید انگیزه تحصیلی دانش آموزان را بالا ببرید.
8. به آنان بیاموزید تا خودشان را دوست بدارند؛ مشکل اغلب افراد وابسته این است که معمولاً خود را دست‌کم می گیرند و به خود توجهی نشان نمی‌دهند. وقتی ما درباره خود احساس خوبی نداشته و خود را دوست نداریم به همین علت به خود فرصت نمی‌دهیم که به اهداف بزرگ خود برسیم، زیرا احساس می‌کنیم استحقاق آنها را نداریم. بعضی از ما اینگونه رفتارها را از محیط خانواده آموخته‌ایم. اما مهم نیست که علت آن چیست بلکه مهم آن است که باید از همین حالا آن را متوقف کنیم. باور داشته باشیم که خوب هستیم و آنچه هستیم فوق‌العاده و افکار و احساساتمان هم درست و مناسب است. ما درست در همان جایی قرار داریم که امروز و در این لحظه باید در آن می‌بودیم. هیچ اشکالی در ما نیست و چیزی به نام مشکل اساسی وجود ندارد. اگر هم اشتباهی مرتکب شده‌ایم، اشکالی ندارد زیرا ما نهایت تلاش خود را کرده‌ایم. همه ما می‌توانیم پذیرای خود باشیم. از هرجا که هستید شروع کنید. به تدریج خود را بیشتر خواهید پذیرفت . توانایی‌ها و استعدادهای خود را پرورش دهید و به خود اعتماد کنید. ما قابل اعتماد هستیم، بنابراین به خود افتخار کنیم.
9. یکی دیگر از شیوه های مقابله با دوستی‌های افراطی، جایگزین کردن با فعالیت های ذوقی، هنری، فکری و عملی است تا دانش آموزان بتوانند فکرشان را از اینگونه روابط منصرف نمایند.
10. تجربه نشان می‌دهد، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس می تواند دانش اموزان را در خروج از این بحران یاری دهد.
چشم به راه مکاتبات بعدی شما هستیم.
نویسنده : محمدصادق آقاجانی