فرزندی دارم که مدتی است مبتلا به تیک عصبی در چشمانش شده و شدت آن و تعداد تکرار آن کاملا مشهود است و بیشتر هم شده. خودش می گوید حالا که دفعات تکرار آن زیاد شده متوجه آن می شود ولی نمی تواند جلوی آن را بگیرد. ضمنا استرسی هم ندارد. فکر می کنید علت چیست و چگونه می توانم آن را درمان کنم؟

فرزندی دارم که مدتی است مبتلا به تیک عصبی در چشمانش شده و شدت آن و تعداد تکرار آن کاملا مشهود است و بیشتر هم شده. خودش می گوید حالا که دفعات تکرار آن زیاد شده متوجه آن می شود ولی نمی تواند جلوی آن را بگیرد. ضمنا استرسی هم ندارد. فکر می کنید علت چیست و چگونه می توانم آن را درمان کنم؟

با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید. پرسشگر گرامی؛ تیک ها، انقباضات عضلانی تکراری و سریعی هستند که منجر به تولید حرکات یا اصواتی می شوند وفرد قدرت کنترل آنها را ندارد. کودکان و نوجوانان ممکن است به دنبال برخورد با محرکی خاص که در وی ایجاد اضطراب می نماید و یا در پاسخ به یک میل درونی قوی، رفتارهای تیک را بروز دهند. اختلالات تیک، گروهی از اختلالات عصبی روانی هستند که عموما در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شوند و ممکن است درطول زمان ثابت باشند و یا به طور متناوب دچار تشدید و تخفیف شوند. هرچند تیک ها ارادی نیستند ولی دربرخی افراد برای دوره های زمانی معینی سرکوب می شوند. مشهورترین و شدیدترین اختلال تیک، سندرم ژیل دولاتوره است که اختلال توره (Tourette syndrome) نیز نامیده می شود. تیک های اختلالات توره شامل تیک های متعدد حرکتی و یک یا چند تیک صوتی است. این تیک ها درطول روز بارها روی می دهند و بیش از یک سال طول می کشند. این اختلال پیش از سن 18 سالگی شروع شده و ناشی از مصرف مواد یا یک اختلال طبی عمومی نیست. شیوع اختلالات توره در کودکان بیش از بزرگسالان است.
تیک های حرکتی وصوتی به دو دسته ساده و پیچیده تقسیم بندی می شوند. تیک های حرکتی ساده، از انقباضات سریع و تکراری گروه های دارای عمل عضلانی مشابه تشکیل یافته اند. مانند چشمک زدن، حرکت دادن ناگهانی گردن، بالا انداختن شانه ها وشکلک درآوردن. تیک های صوتی ساده شایع عبارت اند از : سرفه کردن، صاف کردن گلو، غرغر کردن، بالاکشیدن بینی و ...
برخی افراد مبتلا به اختلالات تیک می توانند تیک های خود رابرای چند دقیقه یا چند ساعت سرکوب کنند، ولی برخی دیگر (به خصوص بچه های کوچک) یا از وجود تیک خود آگاهی ندارند و یا آن را غیر قابل مقاومت می یابند. تیک ها ممکن است درحالت خواب، آرمیدگی و فعالیت تخفیف یابند. تیک ها را باید از سایر اختلالات حرکتی و بیماری های عصبی که اختلالات حرکتی از خصوصیات آنهاست تفکیک نمود.

گامهای درمانی :
نخستین گام درتعیین مناسب ترین شیوه درمانی اختلالات تیک بررسی کارکرد کلی کودک یا نوجوان است.
خانواده، معلمین و همسالان گاهی تیک ها را به عنوان رفتارهای هدفمند تفسیر می کنند و زمانی باید کودک و یا نوجوان به عنوان ابتلا به این مشکل رفتاری تحت درمان قرار گیرد که واقعا حرکات مزبور به صورت غیرارادی بروز کنند.
درمان باید با آموزش جامع خانواده شروع شود، به طوری که فرد مبتلا، ندانسته به خاطر رفتارهای تیک تنبیه نشود.
نکته مهم در درمان این است که خانواده بایستی با سیر تشدید و تخفیف متناوب تیک آشنا شوند تا بتوانند در ظهور و بروز آن دخالت نمایند. به عبارتی باید با پایش دقیق و نامحسوس رفتار های تیک، فرد را رصد نمایند که در چه موقعیت هایی تیک مذکور بروز پیدا کرده و شدت یافته و در چه مواردی تخفیف پیدا می کند، تا بدین وسیله بتوانند عامل را شناسایی کرده و در تخفیف یا حذف آن اقدام درمانی انجام دهند.
درموارد خفیف تیک، کودکان و نوجوانان دچار اختلالات تیک که عملکرد اجتماعی وتحصیلی خوبی دارند ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند و رفتار مذکور به مروز زمان اضمحلال یابد.
درموارد شدیدتر، کودکان مبتلا ازسوی همسالانشان طرد می شوند و بر اثر ماهیت مخرب تیک ها، کارکرد تحصیلی کودک مختل می شود. در این موارد بایستی انواعی از روش های درمانی مدنظر قرار گیرد.
در پاره ای از موارد، درمان دارویی هم برای درمان تیک به کار می رود. مداخلات دارویی درسرکوب تیک تاحدودی موثرند، که البته دخالت دارویی باید تحت نظر روانپزشک صورت گیرد.
از دیگر روش های درمان تیک، مداخلات رفتاری نظیر فنون وارونه سازی عادت است که از کودکان و نوجوانان مبتلا خواسته می شود تا از تیک های خود، آگاهی بیشتری پیدا کنند و حرکات ارادی ای را شروع کنند تا تیک ها را تحت تاثیر قرار داده و آنها را خنثی و جبران نمایند. چند روش رفتاری دیگر مانند تمرین متمرکز(منفی)، خودبازبینی، آموزش واکنش ناسازگار، نشان دادن و حذف تقویت مثبت نیز برای درمان اختلالات تیک به کار می رود که بسیار موثرند.
برای تشخیص قطعی و درمان آن حتما باید به روانپزشک و روان درمانگر مراجعه کنید، تا ریشه اصلی تیک شناسایی شده و نسبت به درمان رفتاری و حذف آن اقدام گردد.
موفق باشید. منتظر مکاتبات بعدیتان هستیم.
نویسنده : غلامرضا مهرانفر