بقا بر تقلید
بقا بر تقلید به معنای استمرار تقلید از مجتهد جامع الشرایط پس از مرگ اوست واز آن در باب اجتهاد و تقلید بحث شده است.
اگر مجتهد میت با مجتهد زنده، در علم و تقوا مساوی باشند، حکم بقا بر تقلید میت چیست؟
اگر مجتهد میت با مجتهد زنده، در علم و تقوا مساوی باشند، حکم بقا بر تقلید میت چیست؟ آیات عظام امام، خامنه‌ای، فاضل و نوری: کسی که در برخی مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده است، بعد از رحلت او می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند.خامنه‌ای، اجوبةالاستفتاءات، س 34 و 41؛ نوری، توضیح المسائل، م 9؛ امام، توضیح المسائل، م 9؛ فاضل، توضیح المسائل، م 10. آیات عظام بهجت و مکارم: تنها در مسائلی که به آنها عمل کرده، می‌تواند باقی بماند.مکارم، توضیح المسائل، م 10؛ توضیح المسائل، م 12 و 13. آیت الله وحید: اگر مجتهدی که وظیفه انسان تقلید از او بوده (لااقل حیات او را درک کرده) از دنیا برود؛ تا وقتی که اعلمیت مجتهد زنده نسبت به او، برایش ثابت نشود (حتی در صورت تساوی)، باید به فتوای مجتهد میت عمل کند.توضیح المسائل، م 9. آیت الله تبریزی: تنها در مسائلی که برای عمل یاد گرفته، می‌تواند باقی بماند.استفتاءات س 14 و 50. آیت الله صافی: کسی که در برخی مسائل، به فتوای مجتهدی عمل کرده و یا به قصد عمل یاد گرفته است، می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند.جامع الاحکام، ج 1 س 20. آیت الله سیستانی: کسی که در برخی مسائل، تصمیم داشته به فتوای مجتهدی عمل کند (هر چند عمل نکرده باشد)؛ بعد از رحلت او، می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند؛ مگر در موارد علم اجمالی بر تکلیف که بنابر احتیاط واجب باید هر دو فتوا را رعایت کند (مانند موارد اختلاف در قصر و تمام).توضیح المسائل، م 8. تبصره. حکم یاد شده در جایی است که پس از فوت مجتهد، به فتوای مجتهد زنده عمل نکرده باشد؛ و گرنه حکم بازگشت از مجتهد زنده به مجتهد میت، در جای خود ذکر شده است. (احکام بلوغ و تقلید، سید مجتبی حسینی، کد: 49/500019)
اگر مجتهد میت با مجتهد زنده، در علم و تقوا مساوی باشند، حکم بقا بر تقلید میت چیست؟ آیات عظام امام، خامنه‌ای، فاضل و نوری: کسی که در برخی مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده است، بعد از رحلت او می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند.خامنه‌ای، اجوبةالاستفتاءات، س 34 و 41؛ نوری، توضیح المسائل، م 9؛ امام، توضیح المسائل، م 9؛ فاضل، توضیح المسائل، م 10. آیات عظام بهجت و مکارم: تنها در مسائلی که به آنها عمل کرده، می‌تواند باقی بماند.مکارم، توضیح المسائل، م 10؛ توضیح المسائل، م 12 و 13. آیت الله وحید: اگر مجتهدی که وظیفه انسان تقلید از او بوده (لااقل حیات او را درک کرده) از دنیا برود؛ تا وقتی که اعلمیت مجتهد زنده نسبت به او، برایش ثابت نشود (حتی در صورت تساوی)، باید به فتوای مجتهد میت عمل کند.توضیح المسائل، م 9. آیت الله تبریزی: تنها در مسائلی که برای عمل یاد گرفته، می‌تواند باقی بماند.استفتاءات س 14 و 50. آیت الله صافی: کسی که در برخی مسائل، به فتوای مجتهدی عمل کرده و یا به قصد عمل یاد گرفته است، می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند.جامع الاحکام، ج 1 س 20. آیت الله سیستانی: کسی که در برخی مسائل، تصمیم داشته به فتوای مجتهدی عمل کند (هر چند عمل نکرده باشد)؛ بعد از رحلت او، می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند؛ مگر در موارد علم اجمالی بر تکلیف که بنابر احتیاط واجب باید هر دو فتوا را رعایت کند (مانند موارد اختلاف در قصر و تمام).توضیح المسائل، م 8. تبصره. حکم یاد شده در جایی است که پس از فوت مجتهد، به فتوای مجتهد زنده عمل نکرده باشد؛ و گرنه حکم بازگشت از مجتهد زنده به مجتهد میت، در جای خود ذکر شده است. (احکام بلوغ و تقلید، سید مجتبی حسینی، کد: 49/500019)
پاسخ:
اگر مجتهد میت با مجتهد زنده، در علم و تقوا مساوی باشند، حکم بقا بر تقلید میت چیست؟
آیات عظام امام، خامنه‌ای، فاضل و نوری: کسی که در برخی مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده است، بعد از رحلت او می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند.خامنه‌ای، اجوبةالاستفتاءات، س 34 و 41؛ نوری، توضیح المسائل، م 9؛ امام، توضیح المسائل، م 9؛ فاضل، توضیح المسائل، م 10.
آیات عظام بهجت و مکارم: تنها در مسائلی که به آنها عمل کرده، می‌تواند باقی بماند.مکارم، توضیح المسائل، م 10؛ توضیح المسائل، م 12 و 13.
آیت الله وحید: اگر مجتهدی که وظیفه انسان تقلید از او بوده (لااقل حیات او را درک کرده) از دنیا برود؛ تا وقتی که اعلمیت مجتهد زنده نسبت به او، برایش ثابت نشود (حتی در صورت تساوی)، باید به فتوای مجتهد میت عمل کند.توضیح المسائل، م 9.
آیت الله تبریزی: تنها در مسائلی که برای عمل یاد گرفته، می‌تواند باقی بماند.استفتاءات س 14 و 50.
آیت الله صافی: کسی که در برخی مسائل، به فتوای مجتهدی عمل کرده و یا به قصد عمل یاد گرفته است، می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند.جامع الاحکام، ج 1 س 20.
آیت الله سیستانی: کسی که در برخی مسائل، تصمیم داشته به فتوای مجتهدی عمل کند (هر چند عمل نکرده باشد)؛ بعد از رحلت او، می‌تواند در همه مسائل بر تقلید او باقی بماند؛ مگر در موارد علم اجمالی بر تکلیف که بنابر احتیاط واجب باید هر دو فتوا را رعایت کند (مانند موارد اختلاف در قصر و تمام).توضیح المسائل، م 8.
تبصره. حکم یاد شده در جایی است که پس از فوت مجتهد، به فتوای مجتهد زنده عمل نکرده باشد؛ و گرنه حکم بازگشت از مجتهد زنده به مجتهد میت، در جای خود ذکر شده است. (احکام بلوغ و تقلید، سید مجتبی حسینی، کد: 49/500019)
- [آیت الله اردبیلی] آیا در بقا بر تقلید میّت نیز رجوع به مجتهد حیِّ اعلم لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت، متوقف بر تقلید از مجتهد زنده است؟
- [آیت الله خامنه ای] تا به حال در بقا بر تقلید از میّت، به اجازه مجتهد غیر اعلم عمل میکردیم. اگر اجازه مجتهد اعلم شرط بقا بر تقلید از میّت است، آیا عدول به اعلم و طلب اجازه او برای بقا بر میّت بر ما واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا در بقا بر تقلید میّت، اجازه از مجتهد اعلم معتبر است و یا اجازه هر مجتهدی کافی است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا در بقا بر تقلید میّت، مکلّف می‌تواند در مسائلی که در آنها تقلید ننموده، از میّت تقلید کند؟
- [سایر] در خود این مسئله که (بعد از وفات مرجع تقلید، باید از مجتهد زنده تقلید کرد)، آیا مکلف باید از مجتهد زنده تقلید کند؟ یا اینکه چون مجتهد میت این گونه فتوا داده است، باید بعد از وفات او از زنده تقلید نمود؟
- [آیت الله اردبیلی] این جانب در زمان حیات مرحوم آیت اللّه گلپایگانی رحمهالله از ایشان تقلید میکردم و بعد از فوت ایشان، بدون اذن مجتهدی بر تقلید ایشان باقی ماندم. با توجه به فتاوای حضرت عالی و فتاوای آن مرحوم مبنی بر جواز بقا بر تقلید میّت، آیا تقلید این جانب صحیح است یا خیر؟ و آیا باید از مجتهد زندهای اجازه بگیرم یا این که باید از مجتهد زنده تقلید کنم؟
- [آیت الله بهجت] آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت در صورتی که مجتهد میّت اعلم از مجتهدین زنده باشد جایز است؟
- [آیت الله جوادی آملی] در بقا بر تقلید میت، آیا شرطی را معتبر میدانید؟
- [آیت الله جوادی آملی] در بقا بر تقلید میت، آیا شرطی را معتبر میدانید؟
- [آیت الله اردبیلی] تقلید از میّت ابتداءً جایز نیست ولی باقی ماندن بر تقلید میّت چنانچه مجتهد میّت اعلم از مجتهد زنده باشد، واجب است. و در صورت تساوی مجتهد زنده و میت در علم، بین بقاء بر تقلید میت و رجوع به زنده مخیر است؛ گرچه رجوع به مجتهد زنده بهتر و مطابق با احتیاط است. و چنانچه مجتهد زنده اعلم از مجتهد میّت باشد، رجوع به مجتهد زنده واجب است و بقاء بر تقلید میّت جایز نیست. و باید بقاء بر تقلید میّت به فتوای مجتهد زنده باشد. و اگر کسی در هنگام عمل التزام و تصمیم به عمل به فتوای مجتهد داشته است، برای بقاء در آن مسأله کافی است.
- [آیت الله جوادی آملی] .تقلید مجتهد متوفّا در ابتدا جایز نیست؛ ولی بقای بر تقلید میت, اشکال ندارد و بقای بر تقلید مجتهد میت باید به فتوای مجتهد مطلق زنده باشد; خواه فرد به آن عمل کرده باشد یا نه. اگر مجتهد متوفّا اعلم باشد، بقای بر تقلید او احتیاطاً واجب است و اگر مجتهد زنده اعلم باشد، عدول از مجتهد متوفا به مرجع زنده, واجب است.
- [آیت الله بهجت] باقی ماندن بر تقلید میّت در مسائلی که در آنها تقلید و عمل کرده است، در صورتی که مجتهدِ از دنیا رفته با مجتهد زنده از نظر علمی مساوی باشند، بنا بر اقوی جایز است، هر چند با اجازه مجتهدی دیگر بر تقلید باقی بوده و عمل کرده باشد . و اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد ، واجب است بر تقلید او باقی بماند. و اگر مجتهد زنده بعدا اعلم شد ، واجب است در تمامی مسائل به او عدول نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باقی ماندن بر تقلید میت جایز است در صورتیکه مجتهد میت و مجتهد حیّ مساوی در علم باشند. و چنانچه یکی از آن دو اعلم باشد تقلید از اعلم لازم است. و در باقی ماندن بر تقلید میت فرقی بین مسائلی که عمل نموده و مسائلی که عمل ننموده، وجود ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند از دنیا برود، بقاء بر تقلید از او جایز است نه واجب. گرچه مجتهدِ میّت، اعلم از مجتهدینِ زنده باشد.
- [امام خمینی] تقلید میّت ابتداءً جایز نیست، ولی بقاء بر تقلید میّت اشکال ندارد و باید بقاء بر تقلید میّت به فتوای مجتهد زنده باشد و کسی که در بعضی از مسائل به فتوای مجتهدی عمل کرده، بعد از مردن آن مجتهد می‌تواند در همه مسائل از او تقلید کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می کند، از دنیا برود باید از مجتهد زنده تقلید کند، ولی کسی که در مسأله ای به فتوای مجتهدی عمل کرده یا آن را یاد گرفته و ملتزم به عمل به آن شده باشد، اگر بعد از مردن آن مجتهد در آن مسأله به فتوای مجتهد زنده رفتار نکرده باشد، می تواند در آن مسأله به فتوای مجتهدی که از دنیا رفته باقی باشد، بلکه جواز بقا بر تقلید او در سایر مسائل نیز بعید نیست. ولی اگر مجتهد میتی که از او تقلید می کرده اعلم از حی باشد بقا بر تقلید او بنابر احتیاط واجب است چنان که اگر مجتهد حی از میت اعلم باشد عدول به حی واجب است.
- [آیت الله بهجت] فقها حیات را شرط می دانند؛ یعنی می گویند برای ابتدای تقلید باید از مجتهد زنده تقلید کرد . اما اگر مرجع تقلید انسان از دنیا رفت ، در این که آیا می تواند بر تقلید او باقی بماند یا باید به مجتهد زنده مراجعه نماید، اختلاف است ؛ پس اگر کسی دراین مسأله مجتهد بود، طبق نظر خودش عمل می کند ؛ و گرنه طبق نظر مجتهد زنده اَعلَم عمل می نماید.
- [آیت الله سیستانی] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند از دنیا برود، حکم بعد از فوت او حکم زنده بودنش است، بنابراین اگر او أعلم از مجتهد زنده باشد باید با علم به اختلاف در مسائل محل ابتلاء و لو اجمالاً بر تقلید او باقی بماند. و چنانچه مجتهد زنده أعلم از او باشد باید به مجتهد زنده رجوع کند. و اگر أعلمیتی در میان آنها معلوم نشود یا مساوی باشند، پس اگر اورعیت یکی از آنها ثابت شود به این معنا که در فتوا دادن بیشتر احتیاط کند باید از او تقلید کند و اگر ثابت نشود مخیر است عمل خود را با فتوای هرکدام تطبیق نماید، مگر در موارد علم اجمالی، یا قیام حجت اجمالی بر تکلیف مانند موارد اختلاف در قصر و تمام که بنا بر احتیاط واجب باید رعایت هر دو فتوا را بنماید. و مراد از تقلید در صدر این مسأله صرف التزام به متابعت از فتوای مجتهد معین است، نه عمل کردن به دستور او.
- [آیت الله اردبیلی] تقلید در احکام، این است که در حین عمل تصمیم و التزام داشته باشد به احکامی که مجتهد از ادله شرعی استنباط کرده است عمل نماید و تقلید به این معنا، موضوع جواز یا وجوب بقاء بر تقلید میت وعدم جواز عدول از تقلید مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر است. و از مجتهدی باید تقلید کرد که بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده، زنده، عادل و اعلم باشد (یعنی در فهمیدن حکم خدا از ادله شرعی و درک موضوعات از تمام مجتهدین زمان خود استادتر باشد) و دنیا طلب نباشد به طوری که منافات با عدالت داشته باشد و همچنین بنابر مشهور مرد باشد.