چگونه در ماه مبارک رمضان برنامه ریزی کنیم تا بهتر و بیشتر استفاده کنیم؟
بدون تردید موفقیت در هر کاری، مستلزم برنامه ریزی صحیح است و آن هنگامی میسّر است که:
1. برنامه ناظر به اهدافی باشد که انسان در پیش روی دارد.
2. اهداف وقتی از شفافیت برخوردار می شوند که فرصت پیش آمده یا امکانات فراهم شده به خوبی شناخته شده و ارزش گذاری گردد.
3. وقتی انسان ارزش یک فرصتی را بداند یا اهمیت یک نعمتی را درک کند، قدر آن را بهتر می داند و بیشتر از آن بهره برداری می کند.
در مورد اهمیت و ارزش ماه رمضان همین بس که (شب قدر) در آن قرار دارد و ارزش این شب از هزار ماه بهتر است. اگر بخواهیم به صورت یک فرمول ریاضی ارزش شب قدر را به صورت کمی بیان کنیم و با وقت های دیگر مقایسه کنیم، باید بگوییم: نسبت هر لحظه از ماه مبارک رمضان با لحظات دیگر، مساوی با یک به (ده به توان سه) است.
یکی از اهداف ماه مبارک رمضان، این است که از این فرصت سرنوشت ساز بیشترین بهره را ببریم. اگر بخواهیم به این هدف خود دست یابیم، باید برای لحظه لحظه آن حساب باز کنیم؛ حتی برای ساعاتی که درحال خواب یا استراحت هستیم.
به طور کلی برای بهره برداری از ماه مبارک رمضان، هر کسی باید متناسب با موقعیت شغلی و وضعیت جسمانی و روانی خودش، برنامه ریزی کند. اکنون با توجه به اینکه دانشجو هستیم، مهمترین تکلیف و کاری که به عهده ما است دانش افزایی، تحصیل و تحقیق می باشد. از نظر سنی نیز یک جوان هستیم و از لحاظ جسمانی و روانی نیز از سلامت نسبی برخورداریم، در این صورت باید وقت خود را به چند بخش تقسیم کنیم:
بخش اول. برنامه ریزی برای دانش افزایی و تحصیل
در این قسمت باید ما به عنوان فردی که وظیفه و کار اصلی او تحصیل است، سعی کنیم با جدیت تمام و با تمرکز هر چه بیشتر درسمان را خوب مطالعه کنیم و تکالیف علمی خود را به خوبی انجام دهیم.
بخش دوم. برنامه ریزی برای عبادت
در ماه مبارک رمضان علاوه بر عبادت های معمول - که در طول سال همیشه باید انجام دهیم مانند نمازهای یومیه - عبادات واجب و مستحب دیگری نیز اضافه شده است؛ مانند خود روزه گرفتن که در سایر ماه های سال بر ما واجب نیست، ولی در این ماه این‌چنین است. انجام دادن اعمال مستحبی که در این ماه تأکید فراوانی بر آن شده است؛ مانند تلاوت قرآن، خواندن دعاهای وارده و گفتن ذکر و خواب و استراحت.
بخش سوم. خواب و استراحت
لازمه استفاده بهینه از دو بخش گذشته، این است که خواب و استراحت انسان به مقدار کافی انجام شود. در غیر این صورت در دو بخش اول نیز موفق نخواهید بود. در ماه مبارک رمضان به دلیل جا به جایی اوقات غذا و تغییراتی دیگر تا حدودی چرخه خواب و استراحت نیز تغییر می کند.
توصیه ما به شما این است که سعی کنید: اولا میزان خواب خود را خیلی تغییر ندهید و ثانیا وقت آن را نیز خیلی به هم نزنید فقط با کمی تغییر در چرخه خواب برنامه خواب و استراحت خود را کما فی السابق ادامه دهید، مثلا اگر هنگام سحر حدود یک ساعت (برای سحری خوردن و خواندن نماز شب و نماز صبح بیدار می مانید، این مقدار از خواب را سعی کنید در روز جبران کنید؛ مثلا بعد از نماز ظهر و عصر با توجه به اینکه ناهار از برنامه روزانه حذف شده است، همان وقت را به استراحت و خواب اختصاص دهید تا هم خواب شما جبران شود و هم بعد از ظهر و مقداری از شب را بتوانید بیدار بمانید و از وقت‌تان استفاده بهتری بکنید.
علاوه بر آنچه بیان شد رعایت نکات زیر به کیفیت استفاده از ماه مبارک رمضان می افزاید:
1. در شبانه روز چند نوبت قرآن تلاوت کنید، مثلا پانزده دقیقه بعد از نماز صبح، پانزده دقیقه بعد از نماز ظهر، پانزده دقیقه شب‌ها بعد از صرف افطاری.
2. ادعیه مأثوره را تقسیم کنید و آنها را نیز در چند نوبت در شبانه روز بخوانید. روزها به همان مقدار دعایی که بین نماز یا بعد از نمازهای یومیه خوانده می‌شود، اکتفا کنید، ولی شب‌ها کمی وقت بیشتری را صرف خواندن دعا کنید. اگر بعضی از دعاها طولانی است لازم نیست هر شب همه آن دعا را بخوانید.
3. برای استفاده بهینه از زمان در هنگام ایاب و ذهاب، ذکر بگویید (البته ذکرهای بدون صدا و آرام تا شائبه ریا به وجود نیاید).
باید سعی کنید از مرحله ذکر زبانی به مرتبه ذکر قلبی و یاد واقعی خداوند برسید؛ به طوری که او را حاضر و ناظر بر خود بدانید.
4. سعی کنید دائم الوضو باشید و حتی قبل از خواب نیز وضو بگیرید و به بستر خواب بروید؛ زیرا در ماه مبارک رمضان خواب نیز عبادت است و نفس کشیدن نیز تسبیح به حساب می آید.
5. از شب زنده داری و احیاء - به ویژه در شب هایی که فردای آن تعطیل هستند - غفلت نکنید. شاید یکی از مهمترین اعمال در ماه مبارک، شب زنده داری، تهجد، استغفار و نماز شب در نیمه شب ها است.
6. حتما در یکی از مجالس بیان احکام و معارف دینی و موعظه در مساجد یا حسینیه ها شرکت کنید.
بسیاری از علما و مجتهدان نیز مقید هستند به موعظه و ذکر مصیبت‌های گویندگان گوش فرا دهند تا دل و جان آدمی به واسطه شنیدن معارف دینی متذکر و نورانی گردد.
به طور کلی شرکت در مجالس مذهبی، خود را در معرض نفحات و نسیم های رحمت الهی قرار دادن است که نقش مهمی در حفظ دین و معنویت انسان دارد.
7. از انجام دادن ورزش های سنگین در طول ماه رمضان اجتناب کنید و در این ماه سعی کنید ورزش های سبک و آرام (مانند پیاده روی یا نرمش) انجام دهید.
8. مواد مغذی به ویژه غذاهای قندی و پروتئین دار را در رژیم غذایی خود بیشتر استفاده کنید؛ مانند خرما، لبنیات.
9. از پرخوری هنگام افطار و سحری جدا پرهیز کنید؛ زیرا علاوه براینکه چرخه خواب شما را به هم خواهد زد، از سایر برنامه های عبادی و درسی نیز بهره وافی را نخواهید برد.
10. از هدر دادن انرژی بی جا و بی مورد اجتناب کنید؛ به ویژه در روزها مثلا از حرف زدن های بی مورد و تماشای برنامه های تلویزیونی غیرضروری اجتناب کنید.
به عبارت دیگر با سکوت بیشتر و فیلتر گذاری روی گوش‌ها و کنترل سایر حواس، از هدر دادن انرژی جلوگیری کنید. به تمرکز خود بیفزایید و فرصت‌های جدیدی برای انجام دادن کارهای مهم‌تر ایجاد کنید. (پرسش و پاسخ دانشجویی، دفتر ویژه ماه مبارک رمضان، گروه مؤلفان، کد: 111/500009)
