فلسفه (طهارت) چیست؟ چرا در مورد مسائل مربوط به طهارت و نجاست و کیفیت و کمیت آن ، این قدر دقت و سخت گیری می شود؟
سخت گیری و سهل گیری در یک امر تابع اهمیت و ظرافت آن است. خداوند متعال در آیه 6 سوره مائده، پس از بیان کیفیت طهارت و اشاره به غسل، وضو و تیمم، می فرماید، راز این دستورات این نیست که خداوند شما را به سختی بیندازد (ما یُریدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ) ، بلکه خدا می خواهد شما طاهر شوید. (ولکنْ یُرید لِیُطهِّرکم). تا انسان طاهر نشود به خدایی که طیّب است نمی رسد. توجه به آثار و فلسفه طهارت، سهولت و اهمیت آن را آشکار می سازد:
1.لازمه محبوبیت الهی
هر دستوری که خدای سبحان صادر نموده است (اعم از دستور عبادی، مالی، سیاسی، اجتماعی و...)، رازش همان طهارت است و این طهارت، محبوب ذات اقدس حق است.
خداوند متعال ضمن بیان فلسفه تاسیس مسجد قبا می فرماید: (لَمَسْجدٌ أُسّس عَلی التَقوی مِن أَوّل یَومٍ أَحقّ أَن تَقوم فیه رِجال یُحبّون أَن یَتطهروا و الله یُحبّ المُطّهّرین، تنها مسجدی که براساس تقوا بنیان گذاری شده شایسته است در آن اقامه نماز و قیام داشته باشید در این مسجد مردانی هستند که می خواهند طاهر شوند و طهارت را دوست دارند.) طهارت در اینجا معنی وسیعی دارد که هر گونه پاک سازی روحانی از آثار شرک و گناه، و جسمانی از آثار آلودگی به کثافات را شامل می شود. طهارت نه به عنوان تکلیف، بلکه به عنوان امری محبوب، برای آنها مطرح است. آنان طهارت ظاهر و باطن را دوست دارند، چرا که خداوند طاهرین را دوست داشته و گرامی می دارد و کسی که محبوب خدا شود چیزی از جهان در برابرشان به مخالفت بر نمی خیزد.
ممکن نیست انسانی محبوب خدا شود و نظام آفرینش از او اطاعت نکند. چون کسی که محبوب خداست، خواسته ای جز خواسته خداوند ندارد و چون سراسر عالم، مطیع خواسته حق است، پس سراسر عالم مطیع خواسته محبوب حق خواهد بود. محبوب حق همواره پیروز است و قطعاً هیچ عاملی به او آسیب نمی رساند؛ زیرا سراسر نظام هستی سپاه حقند؛ (ولله جُنود السموات و الأَرض).و خداوند محبوب خود را حفظ می کند و چیزی نمی تواند بر او چیره شود.
انسان طاهر، محبوب خداست و اگر کسی محبوب خدا شد، آثار خدایی در او ظهور می کند؛ زیرا خدای سبحان، محبوب خود را رها نمی گذارد. او افراد طاهر را دوست دارد. اگر عبادت ظاهری را مقرر کرد، رازش را که محبوب شدن است، در کنار آن قرار داد و فرمود مسجد و معبد و مرکز عبادت برای پرورش افراد طاهر است. یعنی برای تربیت انسانی است که محبوب خدا باشد.
2.شرط درک مفاهیم عالی وحیانی
قرآن کریم به عنوان فیضی عظیم از طرف خداوند نازل شده است. کسانی از این قرآن سهم دارند که طاهر باشند چنانکه خدای سبحان می فرماید: (إِنه لَقران کَریم ، فی کتابٍ مَکْنون، لا یَمسّه إِلا المُطَهّرون) یعنی تنها افراد مطهّر و پاک از معارف قرآن بهره می گیرند). مطهرّ واقعی، اهل بیت عصمت و طهارتند. قرآن کریم در آیه (إِنما یُرید الله لِیُذْهب عَنکم الرِّجس أَهل البَیت و یُطَهِّرکم تَطهیرا). اهل بیت را به عنوان (مطهّر) معرفی فرموده است. طبق این آیه شریفه به عمق قرآن کسی جز مطهّر نمی رسد و اهل بیت عصمت و طهارت هم مطهرند و لذا آنها هستند که به حقیقت قرآن راه دارند و شاگردان آنها هم به اندازه طهارتشان بهره می گیرند.
3.طهارت ظاهری مقدمه طهارت باطنی
وقتی انسان اندکی در مسئله طهارت تامل کند به این نتیجه می رسد؛ خدایی که این قدر در مورد مسئله طهارت تاکید دارد و به پاکیزگی لباسی که بر تن است و پوستی که به منزله قشری برای حقیقت انسان است اهمیت می دهد یقینا به طهارت قلب بی توجه نبوده و به پاکیزگی باطن؛ از آلودگی ها وکثافت های معنوی که قابل قیاس با کثافات ظاهری نیست اهمیت ویژه می دهد.
پس آنچه از طهارت مراد است نه فقط طهارت ظاهری بلکه در حقیقت طهارت معنوی است و شاهد این ادعا آن است که خداوند در مورد تیمم هم فرموده است:(ولکنْ یُرید لِیُطهِّرکم ؛ به واسطه تیمم تطهیر شما را اراده می کند). مراد از طهارت در این جا یقینا طهارت باطنی یعنی تطهیر انسان از خبائث اخلاقی، تکبر، عجب و غیره است.
بنابر این، طهارت ظاهر خود نوعی ذکر و توجه نسبت به احوال خویشتن است و مقدمه ای است بر این شعور و آگاهی که خدایا همان طور که در مرتبه اول ظاهرم را به امر تو طاهر می کنم و از خبائث دور نگه می دارم در مرتبه دوم همین اندام و جوارح ظاهری را از گناهان و معاصی که از خبائث رفتار اعضاء است پاک می گردانم و در مرحله سوم قلب و درونم را از خبائث معنوی و اخلاق ناپسند تطهیر می کنم و در مرحله آخر وجود خویش را از هرچه غیر از توست پاک می گردانم، تا لایق دیدار و وصالت گردم.
