آنچه در اسلام حرام گردیده غنا است و غنا به معنای «کشیدن صدا» بلکه به معنای هر گونه صدا و آواز است[1]و به تعبیر شیخ انصاری ره « کاملا روشن و بدیهی است که هیچ یک از این مفاهیم حرام نیستند »[2]، به همین جهت و ادله ای که در جای خود آمده است، همه ی فقها «لهوی بودن» را قید غنای حرام می دانند؛ یعنی، غنای لهوی حرام است.[3] (واژه ی «لهو» را به فراموشی یاد خداوند و فرو غلطیدن در ابتذال معنا نموده اند[4] و گفته اند غنا و آوازی حرام است که مناسب مجالس لهو و لعب و فساد و خوش گذرانی باشد.)[5] بعضی از فقها علاوه بر«لهوی بودن» قید «مطرب» را نیز بر آن افزوده اند[6]. «طرب» به حالت سبک عقلی گفته می شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ در نفس آدمی پدید می آید و او را از حد اعتدال خارج می کند و در مورد موسیقی (آهنگی که از آلات پدید آید) نیز اکثر فقها نوعی را که «لهوی» باشد حرام می دانند و بعضی استماع موسیقی مطرب را حرام می دانند.[7]،[8] در رابطه با ملاک تشخیص موسیقی حلال از حرام همه ی مراجع گفته اند: در تعیین و تشخیص موسیقی حرام و حلال، باید به عرف عام مراجعه کرد.[9]، [10] همچنین مراجع معظم تقلید در پاسخ به سؤالی مبنی بر این که گاهی از صدا و سیما و یا نوار ضبط صوت، آهنگ هایی پخش می شود که به نظر می رسد مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانی است؛ در حالی که در نظر دیگران این چنین نیست! آیا می توانیم آنان را از گوش دادن به آن منع کنیم؟، فرموده اند: بر شما واجب است به آن گوش ندهید؛ ولی نهی دیگران؛ مبتنی بر این است که آنان هم آن موسیقی را حرام بدانند. تبصره: یکی از شرایط وجوب فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر، آن است که حرام بودن منکر، در باره ی انجام دهنده ی آن ثابت باشد و یا او بر گناه اصرار ورزد. فرض بر این است که موسیقی یاد شده، در نظر دیگران از نوع موسیقی حلال است؛ در نتیجه نهی از منکر در اینجا ساقط می شود.[11] نتیجه آنکه ملاک تشخیص موسیقی حلال از حرام، عرف عام (طبق نظر فقیهان، کارشناسان موسیقی و نهادهای فرهنگی) و بسته به نظر مکلف است و صرف پخش از صدا و سیما و دارا بودن مجوز توزیع از مراکز مربوطه ... مجوزی برای گوش دادن به آن نمی شود. برای آگاهی بیشتر از فلسفه و دلایل حرمت موسیقی و نظرات مراجع معظم تقلید در باره ی موسیقی مطرب و لهوی می توانید به نمایه های زیر مراجعه کنید: 1. راه شناسایی موسیقی حلال از حرام، سؤال 392 (سایت: 540) . 2. دلایل حرمت و حلیت موسیقی، سؤال 388 (سایت: 401) . 3. فطرت و حرمت موسیقی، سؤال 1078 (سایت: 1256) . [1] . المکاسب المحرمه، امام خمینی(ره)، ج 1، ص 299. [2] . مکاسب شیخ انصاری،جلد1، ص 292. [3] . رساله ی دانشجویی، ص 171. [4] . احمد شرمخانی، انسان، غناء، موسیقی، ص 14. [5] . رساله دانشجویی، ص 171. بهر حال حرام بودن مطلق صدای زیبا با فطرت و عقل انسان سازگار نیست و مخالف با بعض روایات که دستور به خواندن قرآن به صوت زیبا می دهند می باشد. لذا منظور نوع خاصی از آن است و می توان معیار نوع حرام را از همین تعبیرات «باطل» یا «لهو» بدست آورد. [6] . همان. [7] . توضیح المسائل مراجع، ج 2، صص 813 و 913؛ مسائل جدید، ج 1، ص 47 به بعد. [8] اقتباس از سؤال 932 (سایت: 1004) ( حرمت موسیقی و دلایل آن). [9] مکارم، استفتاءات، ج2، س 659، صافی، جامع الاحکام، ج 1، س 994 و 1018 و 1020؛ تبریزی، استفتاءات، س 1077 و 1050 و 1059؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 996؛ خامنه ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1154 و 1127؛ سیستانیَ، منهاج الصالحین، ج 2،م 20؛ نوری، استفتاءات، ج 1 س 1008 و وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 17. [10] تبصره. البته فقیهان، کارشناسان موسیقی و نهادهای فرهنگی نیز می توانند در زمینه ی موضوعات، اظهار نظر کرده وموسیقی حرام وحلال را (بر اساس نظر عرفی خود) معرفی کنند. برگرفته از رساله دانشجویی، ص174. [11] همان ، ص178.
