اختلاف
اختلاف ضد اتفاق است.
در مسائلی که مجتهدین اختلاف نظر دارند باید از (اعلم) تقلید کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- منظور از اعلم در مرجع تقلید چیست؟
- اگر دو عالم عادل خبره بگویند: (زید اعلم است) و یک عالم عادل خبره بگوید: (عمرو اعلم است) و یک عالم عادل خبره دیگر بگوید: (بکر اعلم است) در این صورت آیا حتماً باید از زید تقلید کرد، یا چون یک عالم عادل خبره گفته عمرو اعلم است و عالم عادل خبره دیگر بکر را اعلم می‌داند، اینها روی هم می‌شوند دو عالم عادل خبره، و در نتیجه بین نظر این دو عالم عادل خبره و نظر دو عالم عادل خبره‌ای که زید را اعلم می‌دانند تعارض پیش می‌آید، و شخص مخیّر است که از هر کدام از این سه نفر تقلید نماید؟
- آیا آنچه که مشمول مسئله بقاء بر میت نیست و اگر خلاف نظر میت هم باشد باید از حی تقلید شود، فقط اصل مسئله بقاء است یا مسائلی که نتیجتاً در بقاء یا عدم بقاء تأثیر دارد هم همین طور است؟ مثلاً حی و میت در جواز رجوع به فالاعلم در احتیاطات اعلم اختلاف دارند و میت قائل به جواز و اعلم است و حی قائل به عدم جواز و فالاعلم است.
- آیا آنچه که مشمول مسئله بقاء بر میت نیست و اگر خلاف نظر میت هم باشد باید از حیّ تقلید شود فقط اصل مسئله بقاء است یا مسائلی که نتیجتاً در بقاء یا عدم بقاء تاثیر دارد هم همین طور است؟ مثلا حیِّ و میت در جواز رجوع به فالاعلم در احتیاطات اعلم اختلاف دارند و میت قائل به جواز و اعلم است و حیّ قائل له عدم جواز و فالاعلم
- تقلید از کدام یک از این دو مرجع رجحان دارد، عالمِ اعدل، یا عادلِ اعلم؟
- اگر واقف یا تملیک کننده از یک مرجع و مجریان کارهای مسجد (هیأت امنا) هرکدام از مرجع دیگری تقلید می کنند چنانچه این دو مرجع در مسائل وقف با هم اختلاف نظر داشته باشند کدام نظر باید عمل شود؟
- وظیفه مکلّفی که از چند مجتهد، یکی پس از فوت دیگری، تقلید نموده و از هر کدام مسایلی را در زمان حیاتشان یادگرفته، نسبت به بقاء بر تقلید در صورتی که هر یک از مراجع میّت قبلی، اعلم از بعدی بوده اند واعلم از حیّ بوده اند
- وظیفه مکلّفی که از چند مجتهد، یکی پس از فوت دیگری، تقلید نموده و از هر کدام مسایلی را در زمان حیاتشان یادگرفته، نسبت به بقاء بر تقلید درصورتی که هر سه میّت با هم مساوی یا مشکوک الاعلمیّه و اعلم از حیّ بوده اند.
- مرجع بنده تبعیض در تقلید را خلاف احتیاط می داند و از مجتهدی که جایز می دانست تقلید نموده و در مساله تقلید ازمیت از سومی تقلید کردم و میت تقلید از اعلم را واجب نمی داند و بنده در مساله تبعیض از دومی و تقلید از غیر اعلم از آخری تقلید کردم و از تعدادی مجتهد تقلید کردم. آیا تمام تقلیدم صحیح است؟
- وظیفه مکلّفی که از چند مجتهد، یکی پس از فوت دیگری، تقلید نموده و از هر کدام مسایلی را در زمان حیاتشان یادگرفته، نسبت به بقاء بر تقلید در صورتی که دو نفر از این مراجع متوفّی با هم مساوی یا مشکوک الاعلمیّه بوده اند و هر دو، از میّتِ سوم و از حیّ اعلم بوده اند چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] دقیقانمیدانیم در چه مسائلی بین فقهای اسلام اختلاف نظر است تا به اعلم رجوع شود؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا تقلید کردن از مجتهد غیر اعلم، در مسائلی که فتوای او موافق فتوای اعلم است یا مخالفت فتوای او با فتوای اعلم معلوم نیست، جایز است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر تشخیص اعلم ممکن نباشد وظیفه چیست؟ و آیا تبعیض در تقلید در صورت تساوی بین مجتهدین جایز است؟
- [آیت الله بهجت] آیا تقلید ابتدایی از مجتهد میّت در صورتی که مجتهد میّت اعلم از مجتهدین زنده باشد جایز است؟
- [سایر] طبق نظر مجتهدین شیعه، هر انسانی باید یک مرجع تقلید برای خود انتخاب و غیر از شرایط خاص قادر به تعویض مرجع خود نیست. اولاً چرا نباید بتوانیم از نظر همه مجتهدین استفاده نماییم دوماً اگر ملاک ارجح بودن را در نظر بگیریم صرفاً یکی از مجتهدین باید در نظر همه ملّت ارجح باشد و همه باید از یک نفر تقلید کنند؛ چون اگر همه آنها تمامی شرایط را داشته باشند که بحث ارجحیت مطرح نیست.
- [آیت الله اردبیلی] آیا میتوان بر تقلید مجتهدی که از دنیا رفته و نسبت به مجتهدین زنده اعلم است، باقی ماند؟ در صورت جایز بودن، در مسائل جدیدی که نمیتوان نظر او را به دست آورد، چگونه باید عمل کرد؟
- [سایر] آیا تقلید از مجتهد اعلم واجب است، یا میتوان از مجتهد غیر اعلم هم تقلید کرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا تقلید از مجتهد اعلم واجب است یا از غیر اعلم نیز میتوان تقلید کرد؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا بقاء بر تقلید مجتهد متوفایی که از مجتهدان موجود اعلم باشد، همه مسایل را شامل می شود (اعم از مسایلی که مکلف عمل نموده یا نه)؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا بقاء بر تقلید مجتهد متوفایی که از مجتهدان موجود اعلم باشد، همه مسایل را شامل میشود (اعم از مسایلی که مکلف عمل نموده یا نَه)؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- 1 بقاء بر تقلید میت در مسائلی که عمل کرده جایز است و اگر میت اعلم باشد واجب می باشد.
- 21 مسائلی را که از مرجع اول تقلید کرده بر تقلید او باقی بماند و همچنین مسائلی که از مرجع دوم تقلید کرده و بقیه را به فتوای مجتهدی حی عمل کند.
- هرگاه شناختن (اعلم) بطور قطع ممکن نشود، احتیاط آن است از کسی تقلید کند، که گمان به اعلم بودن او دارد و در صورت شک میان چند مجتهد و عدم ترجیح آنها از هرکدام بخواهد می تواند تقلید کند.
- هرگاه مجتهدی که انسان از او تقلید می کند، از دنیا برود باقی ماندن بر تقلید او جایز است؛ بلکه اگر اعلم باشد واجب است، به شرط این که به فتوای او عمل کرده باشد.
- هرگاه کسی مدّتی اعمال خود را بدون تقلید انجام داده، سپس تقلید کند، اگر اعمال سابق، مطابق فتوای این مجتهد باشد صحیح است و گرنه نظر مرجع خود را درباره¬ی آن سؤال کرده و مطابق آن عمل می¬کند، همچنین است اگر بدون تحقیق کافی از مجتهدی تقلید نموده باشد.
- عدول، یعنی تغییر تقلید از مجتهدی به مجتهد دیگر، جایز نیست بنابر احتیاط واجب، مگر آن که مجتهد دوم اعلم باشد و اگر بدون تحقیق عدول کرده باید بازگردد.
- هرگاه مدتی تقلید کرده اما نمی داند تقلید او صحیح بوده یا نه، نسبت به اعمال گذشته اشکالی ندارد، اما برای اعمال فعلی و آینده باید تقلید صحیح کند.
- اگر کسی بخواهد وجوهات شرعیّه¬ی خود را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد در صورتی جایز است که مرجع تقلیدش اجازه دهد.
- حقیقت تقلید در احکام، استنادعملی به دستور مجتهد است، یعنی انجام اعمال خود را موکول به دستور مجتهد کند.
- (مجتهد) و (اعلم) را از سه راه می توان شناخت: اوّل: این که خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوم: این که دو نفر عادل از اهل علم به او خبر دهند، به شرط این که دو نفر عالم دیگر برخلاف گفته آنها شهادت ندهند. سوم: این که آنچنان در میان اهل علم و محافل علمی مشهور باشد که انسان یقین پیدا کند او اعلم است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان اختلاف بین مجتهدین را در مسائل مورد ابتلا احتمال دهد و یقین داشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است ولی نتواند اعلم را تشخیص دهد، باید در صورت امکان احتیاط نماید و اگر احتیاط ممکن نیست، از کسی که به اعلم بودن وی گمان داشته باشد، تقلید کند و اگر گمان نداشته باشد، از هر کسی که احتمال اعلم بودن او را بدهد، میتواند تقلید کند. و اگر یقین نداشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است، باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد و احتیاط کردن لازم نیست، بلکه اگر احتمال اعلم بودن یکی را بدهد و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید، اگر چه گمان داشته باشد که با هم مساویند و اگر هیچ یک از افراد در احتمال اعلم بودن بر دیگری ترجیح نداشته باشد، از یکی از آنها تقلید نماید.
- [آیت الله مظاهری] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند از دنیا برود، بقاء بر تقلید از او جایز است نه واجب. گرچه مجتهدِ میّت، اعلم از مجتهدینِ زنده باشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر اختلاف بین مجتهدین ولو اجمالا معلوم و شناختن اعلم مشکل باشد؛ لازم است از کسی تقلید کند که او با دیگران مساوی یا اعلم از آنها باشد و در صورت احتمال اعلمیت در هر کدام کافی است از یکی از آنها تقلید کند و گمان به اعلمیت معتبر نیست.
- [آیت الله مظاهری] در زمانی که در اعلمیّتِ مجتهدین اختلاف باشد یا مجتهدِ اعلم وجود نداشته باشد، مکلّف میتواند از هر مجتهدِ جامع الشرایطی تقلید کند. همچنین در چنین شرایطی از دو مرجع و یا بیشتر میشود تقلید کرد و رجوع از مرجعی به مرجع دیگر نیز جایز است.
- [امام خمینی] تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است، و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلالزاده و زنده و عادل باشد. و نیز بنا بر احتیاط واجب باید از مجتهدی تقلید کرد که حریص به دنیا نباشد و از مجتهدین دیگر اعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدین زمان خود استادتر باشد.
- [آیت الله مظاهری] در صورتی که شناخت اعلم مشکل باشد، یا آنکه اهل تشخیص در شناخت اعلم اختلاف داشته باشند اعلم بودن شرط نیست، و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند، از هر کدام که بخواهد میتواند تقلید کند، بلکه میتواند در بعضی مسائل از کسی و در بعضی دیگر از دیگری تقلید نماید.
- [آیت الله بهجت] تقلید از مجتهدی که مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده ، آزاد، زنده و عادل باشد، جایز است و بنا بر اظهر باید از مجتهدین دیگر اَعلَم باشد یعنی در استنباط احکام الهی تواناتر باشد ، و یا اینکه از نظر علمی و اجتهاد مساوی دیگر مجتهدین باشد، و در صورتی که شناختن اعلم یا به دست آوردن فتاوای او مشکل باشد ( مستلزم عُسر و حَرَج باشد ) می تواند با رعایت اَلاَعلَم فَالاَعلَم و سایر شرایط، از غیراعلم تقلید نماید.
- [آیت الله بهجت] باقی ماندن بر تقلید میّت در مسائلی که در آنها تقلید و عمل کرده است، در صورتی که مجتهدِ از دنیا رفته با مجتهد زنده از نظر علمی مساوی باشند، بنا بر اقوی جایز است، هر چند با اجازه مجتهدی دیگر بر تقلید باقی بوده و عمل کرده باشد . و اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد ، واجب است بر تقلید او باقی بماند. و اگر مجتهد زنده بعدا اعلم شد ، واجب است در تمامی مسائل به او عدول نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] تقلید در احکام; عمل نمودن به دستور مجتهد است و از مجتهدی باید تقلید کرد که: مرد بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلال زاده، زنده و عادل باشد و مقصود از عدالت آن است که قدرت نفسانیه ای بر انجام واجبات و ترک گناهان کبیره داشته باشد. و احتیاط واجب آن است که مرجع تقلید حریص به دنیا نباشد و لازم است از مجتهدین دیگر اعلم باشد یعنی در فهمیدن حکم خدا از همه مجتهدین عصر خودش عالمتر باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شناختن اعلم مشکل باشد باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد،بلکه اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است وبداند دیگری از او اعلم نیست بنابر احتیاط واجب باید از او تقلید نماید.واگر چند نفردر نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی از آنان تقلید کند .