اشتباه
مردّد شدن چیزی میان چند چیز را اشتباه گویند. از این موضوع در باب‌های مختلف از جمله طهارت، صلات، جهاد، صید و ذباحه، اطعمه و اشربه و ارث سخن رفته است.
واجبات نماز بر دوگونه است: بعضی رکن است و بعضی غیر رکن، رکن چیزی است که اگر آن را به جا نیاورد یا اضافه کند نماز باطل است، خواه عمداً باشد یا از روی سهو و اشتباه، ولی در واجبات غیر رکنی هنگامی نماز باطل می شود که آن را عمداً کم و زیاد کند و اگر از روی سهو و اشتباه کم و زیاد کند نماز صحیح است.
عنوان مسئله:
واجبات نماز بر دوگونه است: بعضی رکن است و بعضی غیر رکن، رکن چیزی است که اگر آن را به جا نیاورد یا اضافه کند نماز باطل است، خواه عمداً باشد یا از روی سهو و اشتباه، ولی در واجبات غیر رکنی هنگامی نماز باطل می شود که آن را عمداً کم و زیاد کند و اگر از روی سهو و اشتباه کم و زیاد کند نماز صحیح است.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] نماز گزار حمد را فراموش کرد، سوره را خواند داخل رکن شد، بعد از نماز قضای حمد و سجده سهو لازم است یا خیر؟
- [سایر] واجبات نماز کدام است؟
- [آیت الله بهجت] واجبات خطبه های نماز جمعه چیست؟
- [سایر] اگر نماز ستون دین است، چرا در فروع دین مطرح شده است؟
- [سایر] اگر نماز ستون دین است، چرا در فروع دین مطرح شده است؟
- [سایر] رکن در نماز به چه معنا است و چرا قیام متصل به رکوع رکن است؟
- [سایر] اگر نماز ستون دین است پس چرا جزء فروع دین است؟
- [آیت الله اردبیلی] در مواردی که تیمّم کردن صحیح است، آیا میتوان برای انجام کارهای مستحبّی (مثل خواندن نماز شب) نیز تیمّم کرد یا این که تیمّم، مخصوص انجام واجبات است؟
- [آیت الله خامنه ای] به نظر جنابعالی، نماز عید فطر و قربان و نماز جمعه، از کدام نوع از واجبات است؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی ذکر یک سجده یا دو سجده را فراموش نمود و داخل در رکن بعد گردید و متذکّر شد، نمازش صحیح، یا باطل است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- رکوع از واجبات رکنی است که اگر ترک شود یا در یک رکعت دو رکوع یا بیشتر به جا آورد نماز باطل است خواه عمداً باشد یا از روی سهو و فراموشی.
- هرگاه قبل از گذشتن محل، شک کند و برگردد و به جا آورد، بعد معلوم شود آن جزء را انجام داده بود و بار دوم اضافه بوده، اگر رکن باشد نمازش باطل می شود و اگر رکن نباشد صحیح است.
- کسی که زیاد شک می کند اگر شک کند رکنی را به جا آورده یا نه (مانند رکوع) و به آن اعتنا نکند بعد یادش بیاید که آن را به جا نیاورده است، چنانچه وارد رکن بعد نشده باید آن را به جا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است، ولی اگر غیر رکن باشد و بعد یادش بیاید که به جا نیاورده، چنانچه وارد رکن بعد نشده به جا می آورد و اگر وارد رکن بعد شده بر نمی گردد و نمازش صحیح است.
- اگر رکنی از ارکان نماز را کم یا زیاد کند عمداً باشد یا سهواً، مانند کم و زیاد کردن رکوع، یا دو سجده باهم موجب باطل شدن نماز است، اما کم و زیاد کردن چیزی که رکن نیست اگر عمدی نباشد اشکالی ندارد و اگر از روی عمد باشد نماز را باطل می کند، مانند کم و زیاد کردن یک سجده.
- اولین جزء نماز (الله اکْبر) است که آن را (تکبیرة الاحرام) می گویند و ترک آن خواه از روی عمد باشد یا سهو نماز را باطل می کند، اما اضافه کردن آن (یعنی به جای یک الله اکْبر مثلاً دو مرتبه الله اکْبر بگوید) اگر عمدی باشد موجب باطل شدن نماز است.
- هر یک از رکوعهای نماز آیات رکن است و اگر عمداً یا سهواً کم و زیاد شود نماز باطل است.
- اگر چیزی از واجبات نماز را عمداً کم و زیاد کند نماز او باطل است، اما اگر به واسطه ندانستن مسأله باشد اگر آن جزء از ارکان نماز است، نماز باطل می شود و اگر غیر ارکان است، نمازش صحیح است به شرط این که جاهل قاصر باشد، یعنی دسترسی برای یادگرفتن مسأله نداشته باشد.
- نمازگزار باید موالات را رعایت کند، یعنی در میان کارهای نماز، مانند رکوع و سجود و تشهد، آن قدر فاصله نیندازد که از صورت نماز خارج شود وگرنه نمازش باطل است خواه عمداً باشد یا از روی سهو.
- هرگاه در اثناء نماز بعد از گذشتن محل چیزی، شک کند آن را به جا آورده یا نه مثل این که بعد از داخل شدن در رکوع، شک در حمد و سوره کند و یا بعد از ورود در سجده شک در رکوع کند، در هیچ یک از این موارد نباید به شک خود اعتنا کند، خواه جزء بعدی رکن باشد یا غیر رکن.
- نمازگزار باید کارهای نماز را به ترتیبی که در مسائل گذشته گفته شد انجام دهد و اگر عمداً برخلاف آن انجام دهد، مثلاً سجود را قبل از رکوع، یا تشهد را قبل از سجده انجام دهد نمازش باطل است و اگر از روی فراموشی باشد باید تا داخل رکن بعد نشده، برگردد و انجام دهد بطوری که ترتیب حاصل شود و اگر وارد رکن بعد شده نمازش صحیح است، مگر آن که جزء فراموش شده از ارکان نماز باشد، مثل این که رکوع را فراموش کند تا وارد سجده دوم شود که در این صورت نمازش باطل است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] بعضی از واجبات نماز رکن هستند؛ یعنی اگر انسان آنها را عمدا یا سهوا بجا نیاورد یا در نماز اضافه کند، نماز باطل می‌شود، ولی زیادی سهوی تکبیرةالاحرام موجب بطلان نماز نمیشود و بعضی دیگر رکن نیستند؛ یعنی اگر عمدا کم یا زیاد شوند، نماز باطل می‌شود و چنانچه سهوا کم یا زیاد گردند، نماز باطل نمیشود. پنج چیز رکن نماز هستند: اوّل: نیّت. دوم:تکبیرةُالاِحرام. سوم:قیام در هنگام گفتن تکبیرةُالاِحرام وقیام متّصل به رکوع (یعنی ایستادن پیش از رکوع). چهارم: رکوع. پنجم:دو سجده.
- [آیت الله مظاهری] بعضی از واجبات نماز رکن است یعنی اگر انسان آنها را به جا نیاورد، یا در نماز اضافه کند عمداً باشد یا سهواً یا جهلاً، نماز باطل می‌شود، و بعضی دیگر رکن نیست یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود نماز باطل می‌شود و چنانچه اشتباهاً یا جهلاً کم یا زیاد گردد نماز باطل نمیشود. ارکان نماز پنج مورد است: اوّل: نیت. دوّم: تکبیرة الاحرام. سوّم: قیام متّصل به رکوع. چهارم: رکوع. پنجم: دو سجده.
- [آیت الله بهجت] بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی اگر انسان آنها را بهجا نیاورد، یا در نماز اضافه کند، عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می‌شود. و بعضی دیگر رکن نیست، یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود، نماز باطل می‌شود و چنانچه اشتباهاً کم یا زیاد گردد، نماز باطل نمیشود. و ارکان نماز پنج چیز است: اول. نیّت؛ دوم. تکبیرةالاحرام؛ سوم. قیام در موقع گفتن تکبیرةالاحرام و قیام متصل به رکوع، یعنی ایستادنِ پیش از رکوع؛ چهارم. رکوع؛ پنجم. دو سجده.
- [امام خمینی] بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی اگر انسان آنها را بجا نیاورد یا در نماز اضافه کند، عمدا باشد یا اشتباها، نماز باطل می شود. و بعضی دیگر رکن نیست، یعنی اگر عمدا کم یا زیاد شود، نماز باطل می شود. و چنانچه اشتباها کم یا زیاد گردد، نماز باطل نمی شود. و رکن پنج چیز است: اول: نیت. دوم: تکبیرة الاحرام. سوم: قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام، و قیام متصل به رکوع یعنی ایستادن پیش از رکوع. چهارم: رکوع. پنجم: دو سجده.
- [آیت الله سیستانی] بعضی از واجبات نماز رکن است ، یعنی اگر انسان آنها را بجا نیاورد عمداً باشد یا اشتباهاً نماز باطل می‌شود . و بعضی دیگر رکن نیست ، یعنی اگر اشتباهاً کم گردد نماز باطل نمیشود . و رکن نماز پنج چیز است : اول : نیّت . دوم : تکبیرة الاحرام . سوم : قیام متّصل به رکوع ، یعنی ایستادن پیش از رکوع . چهارم : رکوع . پنجم : دو سجده از یک رکعت . و اما نسبت به زیادی در صورتی که عمدی باشد ، مطلقاً نماز باطل می‌شود ، و در صورتی که از روی اشتباه باشد اگر زیادی در رکوع یا در دو سجده از یک رکعت باشد ، نماز بنابر احتیاط لازم باطل است ، و الاّ باطل نیست . نیّت
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی: اگر انسان آنها را به جا نیاورد، یا در نماز اضافه کند، عمداً یا اشتباهاً، نماز باطل می شود و بعضی دیگر رکن نیست، یعنی: اگر عمداً کم یا زیاد شود، نماز باطل می شود و چنان چه اشتباهاً کم یا زیاد گردد، نماز باطل نمی شود. ارکان نماز پنج چیز است: اول نیت. دوم تکبیرة الاحرام ولی زیاد شدن سهوی آن بنابر احتیاط موجب باطل شدن نماز است بنابراین، احتیاط، اتمام نماز و اعاده آن است. سوم قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام و قیام متصل به رکوع، یعنی: ایستادن پیش از رکوع. چهارم رکوع. پنجم دو سجده از یک رکعت.
- [آیت الله علوی گرگانی] بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی اگر انسان آنها را بجا نیاورد، یا در نماز اضافه کند، عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می‌شود البته بطلان نماز در صورت زیادی سهویّه بنابر احتیاط واجب است وبعضی دیگر رکن نیست، یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود، نماز باطل می‌شود و چنانچه اشتباهاً کم یا زیاد گردد، نماز باطل نمیشود ورکن نماز پنج چیز است: اوّل نیّت، اگرچه تصوّر زیادتی در آن نمیرود، دوم تکبیرْ الاحرام، سوم قیام در موقع گفتن تکبیرْ الاحرام وقیام متصل برکوع، یعنی ایستادن پیش از رکوع، چهارم رکوع، پنجم دو سجده.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعضی از واجبات نماز رکن است؛ یعنی اگر انسان آنها را بجا نیاورد، عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می‌شود و بعضی دیگر رکن نیست؛ یعنی اگر اشتباهاً کم گردد نماز باطل نمیشود. رکن نماز پنج چیز است: اول: نیت. دوم: تکبیرة الاحرام (با توضیحی که در مسأله 957 خواهد آمد) سوم: قیام متّصل به رکوع؛ یعنی از حالت ایستاده به رکوع رفتن. چهارم: رکوع. پنجم: سجده. زیادی عمدی واجبات نماز را باطل میکند و در زیادی سهوی تفصیلاتی وجود دارد که در مسأله 1118 و نیز در مسأله 1273 به بعد خواهد آمد. نیت
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بعضی از واجبات نماز رکن است یعنی اگر انسان آنها را بجا نیاورد یا در نماز اضافه کند عمداً باشد یا اشتباهاً نماز باطل می شود و بعضی از آنها رکن نیست یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود نماز باطل می شود و چنانچه اشتباهاً کم یا زیاد شود نماز را باطل نمی کند. و ارکان نماز پنج چیز است: اوّل نیت، دوّم تکبیرة الاحرام، سوّم قیام در موقع گفتن تکبیرة الاحرام و قیام متصل به رکوع یعنی ایستادن پیش از رکوع، چهارم رکوع، پنجم دو سجده.
- [آیت الله سبحانی] بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی اگر انسان آنها را بجا نیاورد، یا در نماز اضافه کند، عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می شود. و بعضی دیگر رکن نیست، یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود، نماز باطل می شود و چنانچه اشتباهاً کم یا زیاد گردد، نماز باطل نمی شود. و رکن نماز پنج چیز است: اول، نیت. دوم، تکبیرة الإحرام. سوم، قیام در موقع گفتن تکبیرة الإحرام و قیام متصل به رکوع، یعنی ایستادن پیش از رکوع. چهارم، رکوع. پنجم، دو سجده. نیت