اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
مزارعه آن است که مالک با زارع اتفاق ببندند زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند ، و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد .
عنوان مسئله:
مزارعه آن است که مالک با زارع اتفاق ببندند زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند ، و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد .
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدّت مزارعه، ریشه زراعت در زمین بماند و سال بعد دو مرتبه حاصل دهد، تکلیف چیست؟
- [آیت الله بروجردی] در مزارعه باطله، زکاتِ سهمِ مالک را، خودِ مالک باید ادا کند یا زارع؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر مالک یا زارع قرار بگذارد که مقدار معیّنی از حاصل (مثلًا یک خروار) مال او باشد و بقیّه را میان هر دو تقسیم کنند، آیا صحیح است؟
- [آیت الله بروجردی] هرگاه شخصی زمینی را به عنوان مزارعه، یا اجاره به کسی بدهد، زکات غلّه آن با مالک است، یا بر زارع و مستأجر؟
- [آیت الله بهجت] کسی مقداری زمین زراعی را بدون اجاره یا مزارعه، رها کرده و به جای دیگر می رود. برادر مالک، آن زمین را با زمین خودش کشت می کند. اگر مجموع محصول این دو زمین به حدّ نصاب برسد، بر برادر زکات واجب است یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا اگر مالکِ زمین؛ آن را تا سه سال زراعت و عمران نکرد، دیگران می توانند تصرّف کنند؟
- [آیت الله بهجت] در مورد ملکی که به رعیّت اجاره داده می شود، زکات زراعت آن به عهده ی مالک است یا رعیّت؟ آیا رضایت زارع و عدم رضایت او موجب تفاوت در حکم می شود؟
- [آیت الله بروجردی] مالک زمین اجیری میگیرد برای عمل زراعت و علاوه بر اجرت، خوراک و پوشاک آن را هم می‌دهد و مخارجات لازمه دیگر میکند، آیا باید اجرت اجیر و مخارج خوراک و پوشاک و سایر مخارج دیگر زراعت و بذر آن را خارج و موضوع نماید و از بقیّه زکات بدهد، یا خارج و موضوع نکرده باید زکات بدهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کسی مقداری زمین مزروعی را بدون اجاره یا مزارعه به دیگری، رها کرده و به محل دیگر برود و برادرِ مالک آن را با زمین خودش کشت کند و محصول هر دو به حد نصاب باشد، آیا بر او زکات واجب است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی مالک زمین های روستایی بوده است، دولت ظالمی متعرّض آن روستا می شود، مالک از ترس، زمین ها را به دولت ظالم تسلیم می کند، دولت ظالم مالک را می کشد، زمین ها را، زمین های دولتی اعلام می کند و در اختیار کشاورزان قرار می دهد. پس از این، کشاورزها این زمین ها را به دیگران می فروشند و خریدارها به نام خودشان ثبت می کنند، حکم تصرّف های انجام شده بر زمین ها چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر بذر مال زارع باشد ، و بعد از زراعت بفهمند که مزارعه باطل بوده ، چنانچه مالک و زارع راضی شوند که با اجرت یا بی اجرت زراعت در زمین بماند اشکال ندارد ، و اگر مالک راضی نشود بنابر احتیاط واجب نباید زارع را مجبور کند که زراعت را بچیند . و همچنین مالک نمیتواند زارع را مجبور کند که اجاره بدهد وزراعت را در زمین خود باقی بگذارد ، هر چند که اجاره زمین را هم از او مطالبه ننماید .
- اگر برای مزارعه مدتی را تعیین کرده باشند که معمولاً حاصل در آن بدست میآید ، ولی اتفاقاً مدت تمام شود و حاصل بدست نیاید ، چنانچه تعیین مدت شامل این مورد هم میشده است یعنی منظور دو طرف این بوده است که با تمام شدن مدت ، مزارعه تمام شود هرچند حاصل بدست نیامده باشد ، در این صورت چنانچه مالک راضی شود که با اجاره ، یا بدون اجاره زراعت در زمین او بماند ، و زارع هم راضی باشد مانعی ندارد ، و اگر مالک راضی نشود میتواند زارع را و ادار کند که زراعت را بچیند ، و اگر برای چیدن زراعت ضرری به زارع برسد ، لازم نیست عوض آن را به او بدهد ، ولی زارع اگر چه راضی شود که به مالک چیزی بدهد نمیتواند مالک را مجبور کند که زراعت در زمین او بماند .
- اگر بواسطه پیش آمدی زراعت در زمین ممکن نشود ، مثلاً آب از زمین قطع شود ، مزارعه بهم میخورد ؛ و اگر زارع بدون عذر زراعت نکند ، چنانچه زمین در تصرف او بوده و مالک در آن تصرفی نداشته است ، باید اجاره آن مدت را به مقدار معمول به مالک بدهد .
- مزارعه چند شرط دارد : اول : آنکه عقد و قرار دادی میان آن دو باشد ، مثلاً صاحب زمین به زارع بگوید زمین را برای زراعت به تو واگذار کردم ، و زارع هم بگوید قبول کردم ، یا بدون اینکه حرفی بزنند ، مالک زمین را به زارع به قصد زراعت واگذار کند ، و زارع قبول نماید . دوم : صاحب زمین و زارع هر دو بالغ و عاقل باشند ، و با قصد و اختیار خود مزارعه را انجام دهند ، و سفیه نباشند یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند و همچنین باید مالک مفلّس نباشد ، ولی اگر زارع مفلّس باشد در صورتی که مزارعه مستلزم تصرف او در اموالی که از تصرف در آنها منع شده است نباشد ، اشکال ندارد . سوم : هر کدام از مالک و زارع سهمی از حاصل زمین ببرند ، نصف یا ثلث و مانند اینها ، پس اگر برای هیچ کدام سهمی قرار ندهند یا آنکه مثلاً مالک بگوید در این زمین زراعت کن و هر چه میخواهی به من بده ، صحیح نیست ، و همچنین است اگر مقدار معیّنی از حاصل ، مثلاً ده من فقط برای زارع یا مالک قرار دهند . چهارم : مدتی را که باید زمین در اختیار زارع باشد معیّن کنند ، و باید مدت بقدری باشد که در آن مدت بدست آمدن حاصل ممکن باشد ، و اگر اول مدت را روز معیّنی وآخر مدت را رسیدن حاصل قرار دهند ، کافی است . پنجم : زمین قابل زراعت باشد ، و اگر زراعت در آن فعلاً ممکن نباشد امّا بتوانند کاری کنند که زراعت ممکن شود ، مزارعه صحیح است . ششم : چیزی را که زارع باید بکارد معیّن کنند ، مثلاً معیّن کنند که برنج است یا گندم ، و اگر برنج است کدام قسم از آن است ولی اگر زراعت معیّنی را در نظر ندارند ، تعیین لازم نیست ، و همچنین اگر زراعتی را که در نظر دارند معلوم است ، لازم نیست به آن تصریح نمایند . هفتم : مالک ، زمین را معیّن کند ، در صورتی که چند قطعه زمین داشته باشد که با هم در کار کشاورزی تفاوت داشته باشند ، ولی اگر تفاوت نداشته باشند ، تعیین لازم نیست ، پس اگر به زارع بگوید : در یکی از این زمینها زراعت کن ، و آن را معیّن نکند ، مزارعه صحیح است ، و بعد از عقد تعیین بدست مالک است . هشتم : خرجی را که هر کدام از آنان باید بکند از قبیل بذر ، کود و لوازم کشاورزی و مانند آن معیّن نمایند ، ولی اگر خرجی را که هر کدام باید بکند بطور معمول معلوم باشد ، لازم نیست به آن تصریح نمایند .
- اگر بعد از قرارداد مزارعه مالک یا زارع بمیرد ، مزارعه بهم نمیخورد ، و وارثشان به جای آنان است ، ولی اگر زارع بمیرد و در مزارعه قید کرده باشند که خود زارع زراعت را انجام دهد ، مزارعه بهم میخورد ، مگر آنکه کارهائی که بر عهده او بوده است تمام شده باشد که در این صورت مزارعه بهم نمیخورد و باید سهم او را به و رثهاش بدهند ، و حقوق دیگری هم که زارع داشته است و رثه او ارث میبرند ، و ورثه می‌توانند مالک را مجبور کنند که زراعت تا تمام شدن مدت مزارعه در زمین او باقی بماند .
- اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدت مزارعه ، ریشه زراعت در زمین بماند ، و سال بعد دو مرتبه سبز شود و حاصل دهد ، چنانچه شرط اشتراک در ریشه نکرده باشند ، حاصل سال دوم مال مالک بذر است .
- اگر مالک با زارع قرار بگذارد که مقداری از حاصل برای یکی باشد و بقیه را بین خودشان قسمت کنند ، مزارعه باطل است ، هر چند بدانند که بعد از برداشتن آن مقدار ، چیزی باقی میماند . بلی اگر با هم قرار بگذارند که مقدار دانههائی که کشت شده است ، یا مقدار خراجی را که دولت میگیرد ، از حاصل استثناء شود و باقیمانده بین دو طرف تقسیم گردد ، مزارعه صحیح است .
- اگر بعد از زراعت بفهمند که مزارعه باطل بوده ، چنانچه بذر مال مالک بوده ، حاصلی هم که بدست میآید مال اوست ، و باید مزد زارع و مخارجی را که کرده ، و کرایه گاو یا حیوان دیگری را که مال زارع بوده و در آن زمین کار کرده است به او بدهد ، و اگر بذر مال زارع بوده ، زراعت هم مال اوست و باید اجاره زمین وخرجهائی را که مالک کرده ، و کرایه گاو یا حیوان دیگری که مال او بوده و در آن زراعت کار کرده است به او بدهد . و در هر دو صورت چنانچه مقدار استحقاق معمولی بیشتر از مقدار قرار داد باشد و طرف از آن اطلاع داشته باشد ، دادن زیادی واجب نیست .
- اگر زمینی را برای زراعت اجاره دهد و مال الاجاره را حاصل همان زمین ، یا زمین دیگر که فعلاً موجود نیست قرار دهد ، و یا اینکه کلی در ذمّه قرار دهد مشروط به آنکه از حاصل همان زمین پرداخت شود ، اجاره صحیح نیست ، و اگر حاصل زمین بالفعل موجود باشد مانعی ندارد .
- اگر گندم یا چیزی مانند آن را به طور قرض ربائی بگیرد ، و با آن زراعت کند ، حاصل را مالک میشود .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] مزارعه آن است که مالک زمین را در اختیار زارع بگذارد; تا زراعت کند و سهم معینی از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد، تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله خوئی] مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [امام خمینی] مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد، تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله بروجردی] مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد، تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] مُزارَعَه آن است که مالک زمین یا کسی که زمین دراختیاراواست با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد ، تا زراعت کند ومقداری از حاصل آن را به مالک بدهد .
- [آیت الله علوی گرگانی] مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند ومقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مزارعه) آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او قرار دهد تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] مزارعه ان است که مالک یا کسی که در حکم مالک است مانند ولی یا مالک منفعت یا انتفاع یا کسی که زمین متعلق حق اوست مانند حق التحجیر با زارع قرارداد کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند و مقداری از حاصل ان را به مالک یا به کسی که در حکم مالک است بدهد