مال التجاره
كالای بازرگانی
اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد چنانچه قیمتش بالا رود و آن را بفروشد مقداری که بر قیمتش اضافه شده خمس ندارد.
عنوان مسئله:
اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد چنانچه قیمتش بالا رود و آن را بفروشد مقداری که بر قیمتش اضافه شده خمس ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا جایز است کسی مالی را به دیگری به کمتر از قیمت بازار بفروشد، به شرط اینکه خریدار مقداری به او قرض بدهد؟
- مقداری اضافه کار در مهر و آبان داشته ام که حقوق آن را در اسفند داده اند. با توجه به اینکه سال خمسی اینجانب اوّل دی ماه است، آیا هنگام دریافت حقوق اضافه کاری باید خمس آن را بدهم؟
- شوهری با مال متعلّق خمس مقداری طلا و زیورآلات برای همسرش خریداری کرده و به او بخشیده است، اگر شوهر خمس آنها را نپردازد، آیا پرداخت خمس بر همسر او واجب است؟
- شخصی دارای مقداری پول است که خمس آنها را سال قبل پرداخته است و در سال بعد مقداری از آن را صرف کرده است، آیا می تواند آخر سال خمسی خود، کسری آن مال مخمّس را جبران کند؟
- شخصی بنا دارد مایحتاج خود را بفروشد و با پول آن مایحتاج دیگر خود را خریداری کند، مثلاً منزلش را که کوچک است بفروشد که با پول آن و با مقداری دیگر از درآمد سال خود، منزل بزرگتری که در حدّ شأنش باشد تهیه کند، یا ماشین مورد نیاز خود را با طلای همسرش و بعضی از وسائل منزل بفروشد و با پول آنها منزل مورد نیاز خود را خریداری کند، آیا خمس این پولها واجب است؟
- اگر شخصی مالی را به عنوان مال خودش به دیگری با سند عادی بفروشد و بعداً به جهت تعهدی که با شخص ثالث داشته، همان مال را با سند رسمی به شخص ثالث انتقال دهد، آیا معامله دوم شرعاً صحیح است؟ و در هر صورت کدام یک از دو معامله فوق شرعاً صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [امام خمینی] در رسائل عملیه حضرت آیتاللهی آمده است (که هرگاه مثلا از مال مخمس یا مالی که خمس به آن تعلق نمیگیرد جنسی را بخرد نه برای آن که با عین آن و ترقی قیمتش تجارت کند. و یا مالی به ارث به کسی برسد و سپس قیمتش زیادتر شود و بفروشند این ترقی قیمت خمس ندارد) در صورتی که گاهی خلاف این از حضرت عالی نقل میشود آیا نظر مبارک تغییر کرده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی مقداری پس انداز دارد که حاصل وام، حقوق و اضافه کاری است آیا خمس دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زمینی را به عنوان تجارت بخرد به این نیّت که آن را بفروشد و از آن سود ببرد اگر بعد از گذشت سال خمسی بفروشد: الف - آیا به محض خرید این زمین باید خمسش را بدهد یا سر سال خمسش را بدهد؟ ب - اگر بعد از گذشت سال و بعد از حساب اصل زمین سودی ببرد آیا باید خمس آن سود را نیز در وسط سال بدهد و یا اینکه اگر آن سود تا سال بعدی خمس باقی ماند باید خمسش را بدهد؟
- [آیت الله خامنه ای] در صورتی که شخصی خمس اضافه در سال مالی پرداخت کرده است، آیا می تواند در سال های بعد آن مبلغ را بابت خمس حساب نماید؟
- [آیت الله اردبیلی] مقداری از اموالی که خمس آنها پرداخت شده، با اموالی که خمسش ادا نشده است، مخلوط شده و سال خمسی فرا رسیده است و اندازه هیچ کدام هم معلوم نیست. حالا چه طور باید خمس را محاسبه کرد؟
- [آیت الله بهجت] خمس مالی را پرداخت کرده. آیا سال بعد هم به آن مال خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] در حسابرسی سالانه صندوق قرض الحسنه مقداری پول اضافه آمده است، آیا به این مبلغ خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله اردبیلی] مقداری اضافه کار در مهر و آبان داشتهام و حقوق آن را در اسفند دادهاند. با توجه به این که سال خمسی این جانب اول دی ماه است، آیا هنگام دریافت حقوق اضافه کاری باید خمس آن را بدهم؟
- [سایر] آیا مالی که زکات روی آن تعلق گرفته باز هم خمسش را باید پرداخته شود؟ مالی که زکات تعلق گرفته چه چیزی است؟ در قبال مال ما بین زکات و خمس چه تفاوتی دارند؟ آیا می توانم زکات به نزدیکان خود که فقیر هستند بپردازم؟ زکات حرفه ای (مسلمانی که کار می کنند 2 % از در آمد خود به عامل بدهد) چیست؟ آیا می توان زکات به مالیت تبدیل بشود (یعنی کسی که زکات پرداخته دیگر می توان از مالیت معاف بشود)؟
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که از پول خمس نداده اراضی را برای زراعت خود خریداری کرده، در هنگام خرید، قیمت آن کم بوده ولی الان قیمتش چندین برابر از قیمت خرید اضافه شده است و الان میخواهد خمس آن را بدهد آیا قیمت خرید حساب کند یا قیمت فعلی؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر انسان مالی داشته باشد که قیمتش از فطره بیشتر است، چنانچه فطره را ندهد و نیّت کند که مقداری از آن مال برای فطره باشد اشکال دارد.
- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا رود و آن را نفروشد و در بین سال قیمتش پائین آید خمس مقداری که بالا رفته بر او واجب نیست ولی چنانچه بعد از رسیدن سال خمسی عمداً آن را نفروشد و قیمتش پایین بیاید خمس آن را باید بدهد.
- کسی که با دیگری شریک است اگر خمس منافع خود را بدهد و شریک او ندهد و در سال بعد از مالی که خمسش را نداده برای سرمایه شرکت بگذارد هیچکدام نمی توانند در آن تصرف کنند.
- اگر باغی احداث کند برای آنکه بعد از بالا رفتن قیمتش بفروشد میوه و نموّ درخت ها و زیادی قیمت باغ جزء درآمد سال او است و اگر صرف مؤونه نشد باید خمس آن را بدهد. ولی اگر قصدش این باشد که میوه آن را بفروشد باید خمس میوه را اگر صرف مؤونه او نشود بدهد. و اصل باغ حکم سرمایه را دارد که باید طبق احکام خمس سرمایه تخمیس شود.
- اگر در ظرفهای متعدّدی که در یکجا دفن شده مالی پیدا کند که قیمت آنها رویهم (15) مثقال طلا باشد باید خمس آن را بدهد، ولی چنانچه در چند جا پیدا کند هر کدام از آنها که قیمتش به این مقدار برسد، خمس آن واجب است و گنجی که قیمت آن به این مقدار نرسیده خمس ندارد.
- اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن، مال خودش باشد، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه ندهد معامله باطل است، و حتی اگر برای غاصب هم اجازه نماید، معامله اشکال دارد.
- کسی که دیگری مخارج او را می دهد باید خمس تمام مالی را که بدست می آید بدهد، ولی اگر مقداری از آن را خرج زیارت و مانند آن کرده باشد فقط باید خمس باقیمانده را بدهد.
- اگر خمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خمس بوده، بنابر احتیاط مستحب مقداری را که می داند از خمس بیشتر بوده، از طرف صاحب آن صدقه بدهد.
- کسی که خمس یا زکات بدهکار است و قرض هم دارد اگر بمیرد و مال او برای همه آنها کافی نباشد چنانچه مالی که خمس و زکات آن واجب شده از بین نرفته باشد، باید خمس یا زکات را بدهند و بقیّه مال او را به قرض های او قسمت کنند و اگر مالی که خمس و زکات آن واجب شده از بین رفته باشد، باید مال او را به خمس و زکات و قرض به نسبت تقسیم کنند مثلا اگر چهل تومان خمس بر او واجب است و بیست تومان به کسی بدهکار است، و همه مال او سی تومان است، باید بیست تومان بابت خمس و ده تومان بابت دین او بدهند.
- اگر انسان در دریا فرو رود و حیوانی را بیرون آورد و در شکم آن جواهری پیدا کند که قیمتش هیجده نخود طلا یا بیشتر باشد چنانچه آن حیوان مانند صدف باشد که نوعاً در شکمش جواهر است باید خمس آن را بدهد و اگر آن حیوان اتفاقاً آن جواهر را بلعیده باشد، از این باب خمس ندارد بلکه از باب ارباح مکاسب باید تخمیس شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر مالی داشته باشد که خمسش را داده، یا خمس ندارد مثلاً به او بخشیدهاند یا ارث به او رسیده است، اگر قیمتش بالا رود و آن را بفروشد باید خمس مقداری را که بر قیمتش اضافه شده است بپردازد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه غیر مال التجاره مالی دارد که خمس آن را داده یا اصلاً خمس ندارد (مانند ارث) چنانچه قیمتش بالا رود، اگر آن را بفروشد باید خمس اضافه قیمت را بدهد، همچنین اگر گوسفندی را که خمسش داده چاق شود باید خمس آنچه زیاد شده بعد از فروش بدهد.
- [آیت الله بروجردی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده، یا خمس ندارد مثلاً به او بخشیدهاند چنانچه قیمتش بالا رود و آن را بفروشد، مقداری که بر قیمتش اضافه شده خمس ندارد؛ ولی اگر مثلاً درختی که خریده میوهی بیاورد، یا گوسفند چاق شود، در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که منفعتی از آن ببرد، باید خمس آنچه زیاد شده بدهد، بلکه اگر مقصودش منفعت بردن هم نبوده، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
- [امام خمینی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد، مثلا به او بخشیده اند، چنانچه قیمتش بالا رود، اگرچه آن را بفروشد مقداری که بر قیمتش اضافه شده خمس ندارد، ولی اگر درختی که خریده نمو کند و بزرگ شود و یا گوسفندی که خریده چاق شود، در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که از زیادتی عین آن سود ببرد، باید خمس آنچه را زیاد شده بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد مثلاً به او بخشیده اند ، چنانچه قیمتش بالا رود ، و آن را بفروشد مقداری که بر قیمتش اضافه شده ، خمس دارد . ولی اگر مثلاً درختی که خریده میوه بیاورد ، یا گوسفند چاق شود ، در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که منفعتی از آنها ببرد ، باید خمس آنچه زیاد شده بدهد .
- [آیت الله سیستانی] اگر غیر مال التجارة ، مالی را به خریدن یا مانند آن تهیه کرده باشد و خمسش را داده باشد ، چنانچه قیمتش بالا رود ، اگر آن را بفروشد ، خمس مقداری را که بر قیمتش اضافه شده ، و از مخارج سال زیاد آمده باید بدهد . و همچنین اگر مثلاً درختی میوه بیاورد ، یا گوسفندی که برای استفاده از گوشت نگه میدارند چاق شود ، باید خمس آن زیادی را بدهد .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد مثلاً ارثی که خمسش را دادهاند به دستش آمده باشد چنانچه قیمتش بالا رود ولو آن چیز را برای تجارت گذاشته، آن زیادتی خمس ندارد مگر آن را بفروشد، که در این صورت مقداری که بر قیمتش اضافه شده در صورت زیادتر بودن از مخارج سال باید خمس آن را بدهد و اگر با آن چیز دیگری برای تجارت خریده وقیمت آن بالا رفته است باید خمس آن زیادتی را بدهد ولو آن چیز را نفروشد وامّا اگر با آن، چیزی را برای نگهداری خریده باشد و قیمت آن بالا رفته زیادتی خمس ندارد مگر آن که بفروشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد؛ مثلا چیزی را برای مؤنه اش خریده باشد؛ چنانچه قیمتش بالا رود؛ اگر آن را بفروشد؛ خمس مقداری را که بر قیمتش اضافه شده؛ باید بدهد. و همچنین اگر مثلا درختی را که خریده میوه بیاورد؛ یا گوسفند چاق شود؛ در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که منفعتی از آن ببرد؛ باید خمس آنچه زیاد شده بدهد؛ بلکه اگر مقصودش منفعت بردن هم نبوده اگر آن را بفروشد باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله خوئی] اگر غیر مال التجاره مالی داشته باشد که خمسش را داده یا خمس ندارد، مثلًا چیزی را برای مؤنهاش خریده، باشد چنانچه قیمتش بالا رود، اگر آن را بفروشد خمس مقداری را که بر قیمتش اضافه شده باید بدهد، و همچنین اگر مثلًا درختی را که خریده میوه بیاورد، یا گوسفند چاق شود، در صورتی که مقصود او از نگهداری آنها این بوده که منفعتی از آن ببرد، باید خمس آنچه زیاد شده بدهد. بلکه مقصودش منفعت بردن هم نبوده، باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر غیر مال التجارة مالی داشته باشد که خمس آن را داده، یا مالی باشد که خمس ندارد و قیمت آن بالا رود و آن را بفروشد، مقداری که بر قیمت آن اضافه شده، ربح سال فروش محسوب میشود که اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.