احتیاج
حاجت در نیاز و احتیاج استعمال شده است.از اين عنوان در بسياری ابواب فقهی از قبيل طهارت، صلات، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تجارت، دین و نکاح سخن رفته است.
اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود، نمی‌تواند از منفعتی که به دستش می‌آید آن چیز را تهیه کند، ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیه نماید.
عنوان مسئله:
اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود، نمی‌تواند از منفعتی که به دستش می‌آید آن چیز را تهیه کند، ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیه نماید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] شاگردی در یک سال از حقوقش سرمایهای پسانداز کرده که آخر سال که خواست در سال آتیه برای خودش کاسبی کند احتیاج به آن سرمایه دارد تا بتواند مؤونه سالیانهاش را فراهم کند، آیا خمس بر او واجب نیست یا این سرمایه مذکور باید منفعتی باشد که یک مرتبه به انسان رسیده باشد، و مقتضی است که بفرمائید اگر از سرمایه مذکور در سؤالهای فوق خمس را بدهد باز هم با بقیه آن می‌تواند کاسبی کند اینجا هم تخمیس واجب است یا نه؟
- [آیت الله بهجت] از سرمایه کسب، مصرف مؤونه و خرج زندگیم شده است، آیا می توانم در همین سال خمسی اگر منفعتی به دستم آمد آن را جبران کنم؟ از منفعت و درآمد سال خمسی آینده چه طور؟
- [آیت الله خوئی] در توضیح فرمودهاید اگر قبل از منفعت اول سال از سرمایه خرج کند نمی‌تواند آن کسری سرمایه را، از منافع بعدی جبران کند لذا سؤال میشود شخصی که در اول سال مبلغی مخمس کرده و در بانک یا غیره به عنوان ذخیره نگاه داشته که خرج نکند لکن قبل از حصول منفعت، محتاج شده و از این ذخیره مقداری خرج کرد آیا از منافع بعدی می‌تواند جبران آن خرج قبل از منفعت را بنماید یا نه؟
- [آیت الله خوئی] زیدی اتومبیل داشته که سرمایه کسبش بوده وسط سالش میفروشد که تبدیل به اتومبیل دیگر نماید سر سال خمس آن میرسد با توجه به آنکه مقداری از پول ماشین مطابق خرج سالش جزو سرمایه نموده چون مورد احتیاج بوده، حال که فروخته باید خمس بدهد یا نه؟ با آن که احتیاج به وسیله کسب دارد.
- [آیت الله خوئی] اگر از سرمایه کسب و منافع آن که معمولاً محفوظ است چیزی بخرد که مورد نیاز او نیست خمس دارد یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا تخمیس سرمایه باید از آغاز کسب باشد یا بعد از گذشتن سال محاسبه می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر سرمایه تجارت انسان که مخمّس بوده در اثنای سال مصرف یا تلف شود و در سال آینده سرمایه تهیه کند، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا تخمیس سرمایه باید از آغاز کسب باشد یا بعد از گذشتن سال؟
- [آیت الله بهجت] اگر سرمایه تجارت انسان که مخمَّس (خمس داده شده) بوده در بین سال خمسی مصرف یا تلف شود و در سال آینده سرمایه تهیه کند، آیا خمس دارد؟
- [آیت الله بهجت] هر گاه از سرمایه مصرف کند، آیا سال بعد می تواند از منافع کسری آن را جبران کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در اوّل سال منفعتی نبرد و از سرمایه خرج کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی به دستش آید، می‌تواند مقداری را که از سرمایه برداشته از منافع کسر کند.
- اگر برای زیاد کردن مال، یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند، نمی‌تواند از منافع کسب آن قرض را بدهد، ولی اگر مالی را که قرض کرده و چیزی را که از قرض خریده، از بین برود و ناچار شود که قرض خود را بدهد، می‌تواند از منافع کسب قرض خود را ادا نماید.
- اگر مقداری از سرمایه از بین برود و از باقی ماندهی آن منافعی ببرد که از خرج سالش زیاد بیاید، نمی‌تواند مقداری را که از سرمایه کم شده از منافع بردارد؛ ولی اگر با سرمایهای که برای او مانده، نتواند کسبی کند که سزاوار شأن او باشد، یا منافعی که از آن پیدا میشود برای مخارج سال او کافی نباشد، می‌تواند مقداری را که از سرمایه کم شده از منافع کسر نماید.
- اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند، می‌تواند از منافع سالهای بعد قرض خود را ادا نماید.
- انسان می‌تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آید خمس آن را بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و اگر برای دادن خمس، سال شمسی [را ملاک شروع] قرار دهد، مانعی ندارد.
- اگر در یک سال منفعتی نبرد، نمی‌تواند مخارج آن سال را از منفعتی که در سال بعد میبرد، کسر نماید.
- اگر انسان در شهری باشد که معمولاً هر سال مقداری از جهیزیه دختر را تهیه میکنند، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه بخرد، خمس آن را نباید بدهد و اگر از منافع آن سال در سال بعد جهیزیه تهیه نماید، باید خمس آن را بدهد.
- اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید.
- کسی که از اوّل تکلیف خمس نداده، اگر از منافع کسب چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارد مطابق شأن خود خریده، پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فائده برده آنها را خریده، لازم نیست خمس آنها را بدهد و اگر نداند که در بین سال خریده یا بعد از تمام شدن سال، بنا بر احتیاط واجب باید با حاکم شرع مصالحه کند.
- کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، می‌تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود مشکل است از منفعتی که به دستش می‌آید آن چیز را تهیّه کند ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیّه نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود، نمی‌تواند از منفعتی که بهدستش می‌آید آن چیز را تهیه کند، ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیه نماید.
- [آیت الله خوئی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود، نمی‌تواند از منفعتی که بهدستش می‌آید آن چیز را تهیه کند، ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیّه نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال او از بین برود، بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند از منفعتی که به دست میآورد آن چیز را تهیّه کند؛ ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیّه نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود نمی تواند از منفعتی که به دستش می اید ان چیز را تهیه کند مگر این که در همان سال به ان چیز احتیاج داشته باشد که در این صورت می تواند در بین سال از منافع کسب ان را تهیه نماید
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود؛ نمی تواند از منفعتی که به دستش می آید آن چیز را تهیه کند؛ ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد؛ می تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیه نماید.
- [امام خمینی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود، نمی تواند از منفعتی که به دستش می آید آن چیز را تهیه کند، ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد، می تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیه کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر در اوّل سال منفعتی نبرد و از سرمایه خرج کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی به دستش آید، می‌تواند مقداری را که از سرمایه برداشته از منافع کسر کند، و اگر بعد از تمام شدن سال منفعتی به دستش آید نمی‌تواند مقداری را که سال قبل از سرمایه برداشته از منافع کسر کند، ولی اگر با سرمایهای که برای او مانده نتواند کسبی کند که سزاوار او باشد یا منافعی که از آن پیدا میشود برای مخارج سال او کافی نباشد می‌تواند مقداری را که از سرمایه کم شده از منافع کسر نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر غیر از سرمایه چیز دیگری از مال‌های او از بین برود، تهیه آن از مؤونه سال محسوب نمیشود، ولی اگر در همان سال به آن چیز احتیاج داشته باشد می‌تواند در بین سال از منافع کسب آن را تهیّه نماید، همچنین اگر در سالهای بعد، به آن چیز احتیاج داشته باشد ولی به گونهایست که اگر اکنون آن را تهیّه نکند، نمی‌تواند در سالهای آینده آن را تهیّه کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر در اوّل سال منفعتی نبرد و از سرمایه خرج کند، و پیش از تمام شدن سال منفعتی به دستش آید، می‌تواند مقداری را که از سرمایه برداشته از منافع کسر کند.