اقامت
ماندن در مکانی را اِقامت می‌گویند و احکام آن در باب صلات، آمده است.
محل تولّد انسان در صورتی که قبلاً در آنجا سکونت و اقامت نداشته و در حال حاضر نیز ساکن آنجا نباشد، حکم وطن را ندارد و چنانچه قبلاً در آن جا ساکن بوده ولی در حال حاضر ساکن آن جا نباشد و عملاً از آن جا اعراض کرده باشد نیز وطن وی محسوب نمی‌شود.
عنوان مسئله:
محل تولّد انسان در صورتی که قبلاً در آنجا سکونت و اقامت نداشته و در حال حاضر نیز ساکن آنجا نباشد، حکم وطن را ندارد و چنانچه قبلاً در آن جا ساکن بوده ولی در حال حاضر ساکن آن جا نباشد و عملاً از آن جا اعراض کرده باشد نیز وطن وی محسوب نمی‌شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا می‌شود کسی در شش ماه از هر سال، سفر را شغل خود قرار دهد و شش ماه، ساکن در محل باشد؟ و اگر می‌شود، پس از شش ماه سکونت در محلّ خود، در سفر اول حکمش چیست؟
- یک روحانی، امام جمعه موقّت شهری است که در آن سکونت ندارد و شهری که محلّ سکونت اوست، امام جمعه موقّت ندارد. آیا ایشان می‌تواند به هنگام نبودن امام جمعه در شهری که ساکن آن است، نماز جمعه را به عنوان امام جمعه موقّت اقامه کند؟
- اینجانب ساکن تهران هستم لکن بیش از 40 سال است که در شمال ملک و باغ کشاورزی و ساختمان قابل سکونت مناسب و مرفهی داریم و در طول سال مستمراً در تابستان و زمستان برای استراحت و تفریح و رسیدگی به امور باغ و برداشت محصول و... طی سفرهای چند روزه، به این منطقه میآییم. با توجه به این که مدت اقامت ما 6 ماه تمام نمی‌شود که شامل حکم صریح وطن دوم شویم و در عین حال ملک و زمین و ویلای مسکونی و قدمت اقامت نیز ما را از حالت مسافر بودن خارج کرده است، حکم نماز و روزه اینجانب و همسر و فرزندان در حین سفر و در مدت اقامت در این محل چگونه خواهد بود؟
- اینجانب ساکن تهران هستم لکن بیش از 40 سال است که در شمال ملک و باغ کشاورزی و ساختمان قابل سکونت مناسب و مرفهی داریم و در طول سال مستمراً در تابستان و زمستان برای استراحت و تفریح و رسیدگی به امور باغ و برداشت محصول و... طی سفرهای چند روزه، به این منطقه میآییم. با توجه به این که مدت اقامت ما 6 ماه تمام نمی‌شود که شامل حکم صریح وطن دوم شویم و در عین حال ملک و زمین و ویلای مسکونی و قدمت اقامت نیز ما را از حالت مسافر بودن خارج کرده است، حکم نماز و روزه اینجانب و همسر و فرزندان در حین سفر و در مدت اقامت در این محل چگونه خواهد بود؟
- اینجانب ساکن تهران هستم لکن بیش از 40 سال است که در شمال ملک و باغ کشاورزی و ساختمان قابل سکونت مناسب و مرفهی داریم و در طول سال مستمراً در تابستان و زمستان برای استراحت و تفریح و رسیدگی به امور باغ و برداشت محصول و... طی سفرهای 5-4 روزه و کمتر و بیشتر، به این منطقه میآییم. با توجه به این که مدت اقامت ما 6 ماه تمام نمی‌شود که شامل حکم صریح وطن دوم شویم و در عین حال ملک و زمین و ویلای مسکونی و قدمت اقامت نیز ما را از حالت مسافر بودن خارج کرده است، حکم نماز و روزه اینجانب و همسر و فرزندان در حین سفر و در مدت اقامت در این محل چگونه خواهد بود؟
- اینجانب ساکن تهران هستم لکن بیش از 40 سال است که در شمال ملک و باغ کشاورزی و ساختمان قابل سکونت مناسب و مرفهی داریم و در طول سال مستمراً در تابستان و زمستان برای استراحت و تفریح و رسیدگی به امور باغ و برداشت محصول و... طی سفرهای چند روزه، به این منطقه میآییم. با توجه به این که مدت اقامت ما 6 ماه تمام نمی‌شود که شامل حکم صریح وطن دوم شویم و در عین حال ملک و زمین و ویلای مسکونی و قدمت اقامت نیز ما را از حالت مسافر بودن خارج کرده است، حکم نماز و روزه اینجانب و همسر و فرزندان در حین سفر و در مدت اقامت در این محل چگونه خواهد بود؟
- 1 بنده ساکن تهران هستم ولی محلی را در دماوند خریده و معمولاً هر هفته یکی دو روز به آنجا رفته و اقامت مینمایم. آیا محل جدید را میتوانم بعنوان وطن جدید خود محسوب نموده و نماز را تمام بخوانم و روزه بگیرم؟ وضعیت خانوادهام را به تبع نیز بیان فرمایید؟2 اگر کاینجانب محل زندگی و کار خودم در تهران است و از یکی از توابع استان همدان ازدواج نمودهام و ماهی حداقل دو بار به آنجا میروم، وضعیت نماز و روزه بنده چه حکمی پیدا میکند؟3 اینجانب کارمند شرکت گاز هستم. محل کارم شهر تبریز میباشد ولی به صورت موردی جهت انجام وظایف به سایر شهرهای منطقه از قبیل سراب، اردبیل، آستارا به مأموریت میروم. با توجه به این که مأموریت اینجانب به صورت موردی بوده و در اختیار خودم نیست، لطفاً در خصوص کثیرالسفر بودن اینجانب و روزه آن اظهار نظر فرمائید.
- من در حوزه علمیه رضویه لامرد تحصیل میکنم و در ماه مبارک رمضان، دور از وطن خود که فاصله آن بیش از چهار فرسخ از محلّ تحصیل است، به سر میبرم. با توجه به این که سال اول تحصیل من در این حوزه است، آیا این جا وطن دوم من محسوب می‌شود یا خیر؟ و حکم نماز و روزهام چیست؟
- با توجه به این که بنده کارمند وزارت امور خارجه هستم و هر سه سال اقامت که در تهران دارم به مأموریت ثابت سه ساله به یکی از نمایندگیهای خارج از کشور اعزام میگردم، خواهشمند است بفرمایید: آیا بنده و خانوادهام میتوانیم محل مأموریت سه ساله خود را به عنوان وطن دوم اختیار نماییم؟ چه راهکاری برای ما میباشد تا نماز و روزه خود را کامل انجام دهیم به جز قصد اقامت ده روزه کردن؟ آیا بنده اگر بخواهم حداقل هر هفته یک بار به محلی که تا محل اقامت من به اندازة مسافت شرعی فاصله دارد بروم به قصد ده روزه من خللی وارد نمی‌شود؟ بنده چه بسا ناچار باشم برای رتق و فتق کردن امور بارها به آن محل سفر کنم. آیا قصد اقامت من به هم نمیخورد؟ آیا بنده در این حالت حکم کثیرالسفر را ندارم؟
- فاصله کارخانه پتروشیمی اراک، از شهر اراک حدود بیست کیلومتر و خانههای سازمانی که محلّ سکونت کارکنان پتروشیمی است، حدود هفت کیلومتر از کارخانه و 27 کیلومتر از شهر اراک فاصله دارد. وطن اصلی بعضی از کارکنان، شهر تهران است. اولاً بفرمایید حکم نماز و روزه این افراد که هر روز فاصله بین کارخانه و محلّ سکونت فعلی (خانههای سازمانی) را طی میکنند، چیست؟ و ثانیا اگر هر از چندی جهت تهیه ضروریات زندگی و امور دیگر به شهر اراک بروند، حکم آنها در رفت و برگشت چگونه است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] اگر از وطن اصلی (محل تولد و وطن پدری) قصد اعراض نموده و در جای دیگری سکونت داشته باشیم، آیا می توان قصد اعراض را تغییر داد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] کجا وطن انسان محسوب می شود؟ کودکی که بعد از تولد در وطن اصلی پدر و مادر به وطن اتخاذی پدر و مادر میرود، آیا زادگاهش وطن او محسوب می‌شود؟
- [آیت الله سبحانی] آیا کسی که بعد از اعراض از محلی بخواهد در همان محل متوطن گردد. آیا اقامت شش ماه در تحقق هر وطن واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] نماز و روزه دختری که بمدت شش ماه آغاز تولد در محل تولد اقامت داشت سپس به مدت هفده سال در شهری دیگر زندگی نمود سپس بعد از ازدواج به محل تولد بازگشت در دو محل اقامت چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] اگر پسر در وطن اوّلی پدر به دنیا بیاید و مدت کمی در همان جا باشد و بعد به جای دیگر برود و آن جا را محل سکونت قرار دهد، کدام محل وطن او محسوب می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پسر در وطن اوّلی پدر به دنیا بیاید و مدت کمی در همانجا باشد و بعد بجای دیگر برود و آنجا را محل سکونت قرار دهد، کدام محل وطن او محسوب می شود؟
- [آیت الله مظاهری] شخصی از وطن خود مثل افغانستان به ایران آمده و در شهری سکونت دارد و قصد دارد هر موقع موانع برطرف شد، به وطن خود برگردد. مدت اقامت این شخص در ایران پانزده سال طول میکشد. آیا گذشتن این مدت باعث می‌شود که آن شهر در ایران وطن او محسوب شود؟
- [آیت الله نوری همدانی] زنی اهل شیراز با شخصی اصفهانی ازدواج کرده است و در اصفهان ساکن شد آیا این به معنای اعراض قهری زن از وطن اصلی است؟
- [آیت الله خوئی] صریح فتوا است که (مسافر یا کسی که قصد اقامت دارد قبل از ظهر به وطن یا محل اقامت برسد) چنانچه مسافر ظهر به وطن یا محل اقامت برسد و یا آن که اذان ظهر را در حد ترخص بشنود و مفطر به عمل نیاورده باشد، آیا نیت روزه کند صحیح است؟ و یا آنکه شرط است قبل از ظهر ولو به قلیل به وطن یا محل اقامت برسد، و حد ترخص برای مسافری که وارد می‌شود کافی نیست، فقط اعتبار حد ترخص برای مسافری است که از وطن یا محل اقامت خارج می‌شود؟
- [آیت الله خامنه ای] من فردی عراقی هستم که قصد اعراض از وطنم عراق را دارم، آیا همه ایران را وطن خود قرار دهم یا منطقه ای را که در آن ساکن هستم و یابرای انتخاب وطن حتماً باید خانه ای بخرم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- (اِعراض از وطن) به معنای انصراف از سکونت در آنجاست و تنها به قصد و نیّت حاصل نمی‌شود، بلکه باید عملاً به گونهای اعراض کرده باشد که محل سکونت فعلی او حساب نشود.
- محلّی که انسان آن را برای اقامت و زندگی خود اختیار کرده، وطن اوست، چه در آنجا به دنیا آمده و وطن پدر و مادر او باشد و چه خود آنجا را برای زندگی اختیار کرده باشد، چه در آنجا ملک شخصی داشته یا نداشته باشد و لازم نیست قصد اقامت دائمی در محل را داشته باشد، بلکه چنانچه عرفا محلی را مقر و محل زندگی او بدانند و در آنجا مسافر محسوب نشود، آن محل برای او حکم وطن را دارد.
- دانشجویانی که برای تحصیل در شهری غیر از وطن خود قصد دارند مدت زیادی بمانند و همچنین اساتید دانشگاهها، معلمان، طلاب، کارکنان دولت و مانند آنها که قصد دارند جهت کار خود مدت زیادی در محلّی غیر از وطن خود اقامت کنند، اگر مدتی از اقامت آنها در آن محل بگذرد که دیگر عرفا در آنجا مسافر محسوب نشوند، آن محل برای آنها حکم وطن را پیدا میکند. بنابر این پس از گذشت مدت مذکور، چنانچه از آنجا به سفر بروند، پس از بازگشت لازم نیست برای تمام خواندن نماز و روزه گرفتن، قصد اقامت ده روز کنند.
- زن در توطّن (انتخاب وطن) به طور مطلق تابعیّت شوهر را ندارد، بلکه در صورتی که زن و شوهر بنا داشته باشند با هم زندگی کنند، محلّی که زن به همراه شوهرش در آن زندگی میکند برای وی وطن محسوب می‌شود، ولی اگر از روی نافرمانی و نُشوز یا با توافق شوهر نخواهد در وطن شوهر زندگی کند، هر جا را که برای خود وطن قرار دهد، وطن او میباشد؛ همچنین (اولاد) در صورتی که بالغ و رشید باشند یعنی خودشان اهل درک و تشخیص باشند میتوانند در انتخاب وطن و محلّ زندگی مستقل بوده و از تابعیّت پدر و مادر خارج شوند.
- اگر کسی در دو محل زندگی کند و مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگری بماند، هر دو وطن او میباشند و اگر بیشتر از دو محل را برای زندگی خود اختیار کرده باشد، در صورتی که در هیچکدام مسافر محسوب نشود، باید در همه محلها نماز را تمام بخواند.
- حکم حدّ ترخّص مخصوص وطن است و در مورد محلّی که با قصد ده روز در آنجا اقامت کرده و یا بدون قصد، سی روز در حال تردید در آنجا مانده است، حکم حد ترخّص جاری نیست؛ بنابر این کسی که به قصد مسافرت از محل اقامت خود و یا محلی که سی روز بدون قصد اقامت در آنجا مانده است خارج شود، به محض خارج شدن باید نماز را شکسته بخواند و در حال رفتن به محلی که قصد اقامت ده روز در آنجا را دارد، تا قبل از رسیدن به آن محل، باید نماز را شکسته بخواند.
- افرادی که در مسأله قبل ذکر شدند، در مدتی که شک دارند در آن محل عرفا به آنها مسافر می‌گویند یا نه، چنانچه قصد اقامت ده روز در آن محل نداشته باشند و بین وطن خود و آن محل نیز رفت و آمد دائمی با شرایطی که در مسأله 1331 گفته شد نداشته باشند، باید بنابر احتیاط واجب نماز را هم شکسته و هم تمام بخوانند.
- کسی که میخواهد جایی را به عنوان وطن انتخاب کند و در آن جا زندگی کند، وقتی می‌تواند نماز خود را در آن جا تمام بخواند که به اندازهای در آن جا بماند که دیگر در آن جا مسافر محسوب نشود و اگر بخواهد پیش از گذشتن این مدت در آن جا نمازش را تمام بخواند، باید قصد اقامت ده روز نماید.
- وضو گرفتن از حوض پاساژها و مسافرخانهها و مانند آنها، برای کسانی که ساکن آن اماکن نیستند، در صورتی صحیح است که معمولاً کسانی هم که ساکن آن جاها نیستند، با آب آنها وضو بگیرند و وضو گرفتن آنان نشانه رضایت صاحبان آن محل باشد.
- اگر مسافری که میخواهد ده روز در محلّی بماند، از اوّل قصد داشته باشد که در بین ده روز به اطراف آن محل برود، چنانچه جایی که میخواهد برود جزء اطراف محل اقامت یا از بستانها و مزارع و باغات اطراف آن باشد به گونهای که رفتن به آنجا منافی با صدق اقامت در بلد نباشد، باید در تمام ده روز نماز را تمام بخواند و اگر بخواهد تا کمتر از چهار فرسخ برود، چنانچه در نیّت او باشد که در بین ده روز فقط یک مرتبه برود و رفتن و برگشتن بیش از دو ساعت زمان نبرد، ضرری به قصد اقامت اونمیزند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] محلّی را که انسان برای اقامت و زندگی خود اختیار کرده به نحوی که در نظر متعارف مردم محل زندگی او محسوب می‌شود وطن اوست؛ چه در آنجا به دنیا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، یا خودش آن جا را برای زندگی اختیار کرده باشد و همچنین جایی را که انسان محلّ زندگی خود قرار داده و مثل کسی که آنجا وطن دائمی اوست در آنجا زندگی میکند که اگر مسافرتی برای او پیش آید، دوباره به همانجا برمیگردد؛ اگر چه قصد نداشته باشد که همیشه در آنجا بماند، وطن او محسوب می‌شود.
- [آیت الله بهجت] قصد اقامت در دو محل نزدیک به هم در صورتی که یک محل حساب نشود و به حد مسافت شرعی هم نرسد صحیح نیست، مگر اینکه با تعدد محل، اقامت واحده محسوب شود، ولی اگر شخص در یک محل قصد اقامت کند و شبها و قسمت عمده روز را در آن محل که قصد اقامت کرده بماند و برای انجام کاری که در محل دیگر دارد مقداری از روز را به آن محل برود بهطوریکه به اقامت او در محل اول ضرری نزند، و سپس به محل اقامت برگردد مانعی ندارد.
- [آیت الله بهجت] در موردی که شوهر به وطن اصلی خود که از آنجا اعراض نکرده، رفته و همسر وی با او به آن محل میرود، در صورتی که زن قصد اقامت ده روز نداشته باشد نمازش شکسته است، و میزان قصد خود زن است، ولو قصد از جهت تبعیت شوهر باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 32 کسانی که می خواهند مدت قابل توجهی در یک محل بمانند مانند طلابی که قصد اقامت چند سال در حوزه علمیه دارند یا مأموران ادارات که مثلاً دو سه سال در یک محل اقامت می کنند در آنجا مسافر محسوب نمی شوند، اقامتگاه آنها حکم وطن دارد و نمازشان در آنجا تمام است، هرچند قصد ده روز نداشته باشند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ممکن است کسی در دو محل زندگی کند، مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه دیگر در شهر دیگر، هردو وطن او محسوب می شود و حتی ممکن است انسان دارای سه وطن باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] الف. کسانی که بهر علتی معمولا در هر کمتر از ده روز حداقل یک سفر بیش از 45 کیلومتر دارند در تمام سفرها و تمام مکانها نمازشان تمام است و روزه آنها صحیح می باشد. ب. این افراد لازم نیست حداقل سه ماه یا چهار ماه مسافرت کنند. بلکه همین که در طول یک ماه حداقل چهار سفر پی در پی بدون فاصله ده روز داشته باشند نمازشان تمام است. ج. بطور کلی کسانی که نمازشان تمام است اگر ده روز در وطن یا در جایی با قصد اقامه بمانند در سفر اول بعد از ده روز نمازشان شکسته و در سفر بعد نمازشان تمام است. د. محل تحصیل و محل کار در حکم وطن نیست. بلکه وطن جایی است که انسان به قصد سکونت همیشگی و مادام العمر در آنجا ساکن شده باشد. پس کسانی که بصورت مأموریت در شهر دیگری برای مدتی معین و لو طولانی سکونت می کنند آنجا وطن آنها محسوب نمی شود. و. این حکم مربوط به افرادی است که حداقل در کمتر از ده روز یک سفر داشته باشند. اما دانشجویان و کارمندان و طلاب و کسانی که در محل تحصیل یا محل کار بیش از ده روز می مانند یا هنگام مرخصی در وطن بیش از ده روز می مانند شامل این حکم نمی شوند. و نماز آنها در سفر شکسته است مگر اینکه قصد اقامت ده روز کنند.
- [آیت الله بهجت] زنی که شوهر کرده و از وطن اصلی خود به شهر دیگر میرود، در صورتی که از وطن اصلی خود اعراض نکرده باشد، هر وقت به آنجا میرود نمازش تمام است و روزه را باید بگیرد، و اگر بهسبب تبعیت از شوهر یا جهات دیگر اعراض کرده، در وطن اصلی حکم مسافر را دارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که در دو محل زندگی میکند چنانچه در هر یک تقریبا شش ماه از سال را زندگی میکند، هر دو وطن او محسوب می‌شود، ولی اگر در یکی از آن دو کمتر از شش ماه بماند آنجا وطن وی به حساب نمیآید؛ بنابراین انسان تنها می‌تواند دو وطن داشته باشد و بیشتر از دو وطن امکان ندارند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که از وطنش صرف نظر کرده و می خواهد وطن دیگری برای خود اختیار کند؛ اگر شغلش مسافرت نباشد؛ باید در مسافرت خود نماز را شکسته بخواند. شرط هشتم - آنکه به حد ترخص برسد و معنی حد ترخص در مسأله (1292) گذشت و اما در غیر وطن؛ اعتباری به حد ترخص نیست و همین که از محل اقامت خارج شود؛ نمازش قصر است.
- [آیت الله خوئی] جائی را که انسان محل زندگی خود قرار داده و مثل کسی که آنجا وطن او است در آنجا زندگی میکند مانند اکثر طلابی که در حوزههای علمیه ساکن میباشند که اگر مسافرتی برای آنها پیش آید، دوباره به همانجا بر میگردند، اگرچه قصد نداشته باشند که همیشه در آنجا بمانند، در حکم وطن او حساب می‌شود.