اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
اگر انسان عمدا و از روی اختیار عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله 1710 گفته شد، تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
عنوان مسئله:
اگر انسان عمدا و از روی اختیار عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله 1710 گفته شد، تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و غسل نمیکند به نیت این که قبل از اذان صبح غسل نماید ولی بعد از اذان صبح بیدار شود آیا روزه آن روزی که او گرفته صحیح می‌باشد؟
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و غسل نمیکند به نیت این که قبل از اذان صبح غسل نماید ولی بعد از اذان صبح بیدار شود آیا روزه آن روزی که او گرفته صحیح می‌باشد؟
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و غسل نمیکند به نیت این که قبل از اذان صبح غسل نماید ولی بعد از اذان صبح بیدار شود آیا روزه آن روزی که او گرفته صحیح می‌باشد؟
- مکلّفی که در شب ماه رمضان غسل بر او واجب شده، ولی عذر شرعی دارد و نمیتواند غسل کند و میداند که اگر بخوابد، قبل از اذان صبح بیدار نمیشود، آیا میتواند تیمّم بدل از غسل و نیّت روزه نماید و بخوابد؟
- شخصی که در ماه رمضان، قبل از فجر جنب بوده است و قبل از اذان صبح به حمام رفته، ولی فراموش کرده غسل کند و بیرون آمده و بعد از اذان به خاطر آورده است، آیا باید روزه آن روز را قضا کند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] اگر زن در ماه رمضان پیش از اذان صبح، از حیض پاک شود و از روی عمد غسل نکند؛ آیا روزهاش باطل است؟ کفاره هم دارد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر در روزه ماه رمضان بعد ازاذان صبح کسی در خواب جنب شود روزه اش باطل می شود یا نه و اگر باطل نمی شود آیا می توان بعد از اذان ظهر یا اذان مغرب غسل کرد یا نه؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] شخصی قبل از اذان صبح بیدار شده و جنب بوده، مشغول غسل می‌شود که وسط غسل، اذان میگویند. آیا روزه او صحیح است و کفّاره دارد یا نه؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] شخصی قبل از اذان صبح بیدار شده و جنب بوده، مشغول غسل می‌شود که وسط غسل، اذان میگویند. آیا روزه او صحیح است و کفّاره دارد یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] شخص جنب، ساعاتی قبل از اذان صبح بیدار می شود و عمداً می خوابد به قصد اینکه غسل نکند ولی قبل از اذان تیمم کند اما خواب می ماند آیا روزه اش صحیح است؟
- [سایر] اگر کسی غسل واجب بر گردنش باشد ولی قبل از اذان صبح غسل نکند، روزه اش صحیح هست؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی قبل از اذان صبح یا بعد از آن بخوابد و در خواب جنب شده و بعد از اذان بیدار شود، چه مدتی برای غسل کردن وقت دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی در شب ماه رمضان جنب می‌شود، یکساعت به اذان صبح مانده برای غسل به حمّام میرود، لکن اذان آغاز می‌شود روزه او چه حکمی دارد؟
- [سایر] چنانچه قبل از اذان صبح جنب شده و تا نزدیکی اذان به تاخیر اندازد و قبل از اذان غسل کند، به طوری که هنگام اذان در حال غسل کردن باشد آیا روزه او صحیح است و کفاره ندارد؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که در شب ماه رمضان خود را با استمناء جنب کند و وقت کافی هم برای غسل کردن داشته باشد، اما تا اذان صبح غسل نکند تا وقت تنگ شود و با تیمم روزه بگیرد، آیا روزه او باطل است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و تا اذان صبح غسل نکند، چنانچه غسل نکردن او از روی عمد نباشد، روزهاش صحیح است و در روزه مستحبی چنانچه عمدا نیز غسل نکند، اشکالی به روزه او وارد نمیشود.
- در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفّاره واجب نیست: اوّل: آن که روزه خود را با قِی کردن یا اماله نمودن باطل کند. دوم: آن که در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی که در مسأله 1710 گفته شد، تا اذان صبح از خواب دوم بیدار نشود. سوم: عملی که روزه را باطل می‌کند بجا نیاورد، ولی نیّت روزه نکند یا ریا کند یا قصد کند که روزه نباشد یا این که قصد کند آنچه روزه را باطل می‌کند، بجا آورد. چهارم: آن که در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه بگیرد. پنجم: آن که در ماه رمضان با شک در این که صبح شده و بدون این که تحقیق کند، عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است و تفاوتی ندارد که میتوانسته تحقیق کند یا نه و نیز اگر بعد از تحقیق اطمینان پیدا نکند که شب باقی است و صبح نشده و عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده، قضای آن روزه بر او واجب است؛ اما اگر بعد از تحقیق و مراعات فجر اطمینان یابد که صبح نشده و عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نمیشود. ششم: آن که کسی بگوید: (صبح نشده) و انسان با اعتماد به گفته او عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است. هفتم: آن که کسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند یا گمان کند شوخی می‌کند و عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد و بعد معلوم شود صبح بوده است. هشتم: آن که نابینا و مانند او که نمیتواند در مورد وقت تحقیق کند، با اعتماد به گفته کسی که میگوید مغرب شده، افطار کند و بعد معلوم شود مغرب نبوده است. نهم: آن که در هوای صاف به واسطه تاریکی یقین کند که مغرب شده و افطار کند و بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولی اگر به علّت وجود مانعی، مانند ابری بودن هوا یا وجود گرد و غبار به گمان این که مغرب شده افطار کند و بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نیست. دهم: آن که برای خنک شدن یا بیجهت مضمضه کند (یعنی آب در دهان بگرداند) و آب بیاختیار فرو رود؛ ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد یا برای وضویی که برای نماز واجب میگیرد، مضمضه کند و بیاختیار آب فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
- اگر انسان شک کند که مغرب شده یا نه، نمیتواند افطار کند، ولی اگر شک کند که صبح شده یا نه، پیش از تحقیق نیز میتواند عملی که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، ولی در صورتی که صبح شده باشد، به تفصیلی که در مسأله 1771 گفته شد قضا دارد.
- در روزه رمضان و قضای آن اگر جنب عمدا تا اذان صبح غسل نکند یا اگر وظیفه او تیمّم است عمدا تیمّم ننماید، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب، حکم بقیه روزههای واجب نیز همین است.
- باقی ماندن بر جنابت در روزه رمضان و بقیه روزههای واجب معیّن، چنانچه از روی عمد نباشد، باعث باطل شدن روزه نمیشود؛ ولی کسی که میخواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نیز نباشد، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب حکم بقیه روزههای واجب غیر معیّن (مثل روزه کفّاره) نیز مثل قضای روزه رمضان است.
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و میداند یا احتمال میدهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل کند یا تردید داشته باشد که غسل کند یا نه، در صورتی که بخوابد و بیدار نشود، روزه او باطل است و قضا و کفّاره بر او واجب است.
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و میداند یا احتمال میدهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه غفلت داشته باشد که بعد از بیدار شدن باید غسل کند، در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند، باید روزه آن روز را بگیرد و بنابر احتیاط آن را قضا نیز بنماید، ولی کفّاره ندارد.
- چنانچه در روزه ماه رمضان، روزهدار از روی عمد و اختیار چیزی بخورد یا بیاشامد یا جماع کند و یا استمنا نماید، باید علاوه بر قضای آن روز، کفّاره نیز بپردازد و اگر از روی عمد و اختیار دود، گرد و غبار و بخار غلیظ به حلق خود برساند و یا سر را در آب فرو برد و یا نسبت دروغ به خدا، پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم و جانشینان آن حضرت علیهمالسلام بدهد، بنابر احتیاط واجب باید روزه خود را قضا کرده و کفاره نیز بپردازد و چنانچه عمدا تا اذان صبح بر جنابت باقی بماند، باید روزه خود را قضا کرده و کفّاره بپردازد؛ ولی اگر کسی پس از جنابت و قبل از غسل کردن بخوابد، باید به تفصیلی که در مسائل 1707 تا 1710 گفته شد، عمل نماید.
- اگر بیمار بعد از ظهر ماه رمضان بهبود یابد، اگرچه از اذان صبح تا آن وقت عملی که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، روزه آن روز بر او واجب نیست و اگر پیش از ظهر بهبود یابد، چنانچه از اذان صبح تا آن هنگام عملی که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، بنابر احتیاط واجب باید آن روز را روزه بگیرد و بعدا قضای آن را نیز به جا آورد.
- کسی که در شب ماه رمضان جنب است و میداند که اگر بخوابد تا صبح بیدار نمیشود، قبل از غسل کردن نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه او باطل است و قضا و کفّاره بر او واجب می‌شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان عمدا و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مساله گذشت تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است
- [آیت الله نوری همدانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد ، روزة ا و باطل می شو د چه عالم باشد چه جاهل حتی بنابر احتیاط واجب در مورد جاهل قاصر و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مساله 1630گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزة باطل است .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان عمدا و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد؛ روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد؛ اشکال ندارد؛ ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله (1639) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است.
- [امام خمینی] اگر انسان عمدا و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند، انجام دهد،روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مساله گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روزه او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد، اشکال ندارد ولیجنب اگر بخوابد، به تفصیلی که در )مسأله 1646) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روزه او باطل است.
- [آیت الله خوئی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، روز او باطل می‌شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأل (1639) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند، روز او باطل است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد روزه او باطل می شود، و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد، و فرقی نمی کند بین روزه ماه رمضان و غیر آن و بین روزه واجب و مستحب، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله (1679) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است.
- [آیت الله سیستانی] اگر انسان عمداً و از روی اختیار کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد ، روزه او باطل می‌شود . و چنانچه از روی عمد نباشد اشکال ندارد . ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی که در مسأله (1602) گفته شد تا اذان صبح غسل نکند روزه او باطل است . و چنانچه انسان نداند که بعضی از آنچه گفته شد روزه را باطل می‌کند اگر در این جهل کوتاهی نکرده باشد ، و تردیدی هم نداشته باشد ، یا آنکه اعتماد بر حجت شرعی داشته باشد ، اگر آن چیز را انجام دهد ، روزهاش باطل نمیشود ، مگر در خوردن و آشامیدن و جماع .
- [آیت الله خوئی] اگر در روز ماه رمضان در شب جنب شود و به تفصیلی که در مسأله (1639) گفته شد بیدار شود و دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود فقط باید قضای آن روزه را بگیرد. ولی اگر کار دیگری که روزه را باطل می‌کند عمداً انجام دهد درصورتی که میدانسته آن کار روزه را باطل می‌کند، قضا و کفاره بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که میخواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نباشد روزه او باطل است.