واجب معین
اگر اعتکاف خود را با انجام یکی از اموری که بیان شد باطل نماید، سه صورت دارد: اوّل: چنانچه اعتکاف او واجب معیّن باشد، قضای آن لازم است. دوم: چنانچه اعتکاف او واجب غیر معیّن باشد، باید آن را دوباره شروع کند و بهتر است آن را تمام کرده و دوباره از سر بگیرد. سوم: اگر اعتکاف او مستحب باشد، چنانچه در دو روز اوّل آن را باطل کند، اشکال ندارد و چنانچه پس از گذشتن دو روز آن را باطل نماید، باید قضای آن را بجا آورد.
عنوان مسئله:
اگر اعتکاف خود را با انجام یکی از اموری که بیان شد باطل نماید، سه صورت دارد: اوّل: چنانچه اعتکاف او واجب معیّن باشد، قضای آن لازم است. دوم: چنانچه اعتکاف او واجب غیر معیّن باشد، باید آن را دوباره شروع کند و بهتر است آن را تمام کرده و دوباره از سر بگیرد. سوم: اگر اعتکاف او مستحب باشد، چنانچه در دو روز اوّل آن را باطل کند، اشکال ندارد و چنانچه پس از گذشتن دو روز آن را باطل نماید، باید قضای آن را بجا آورد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا در اعتکافِ واجب و مستحب، قصد وجوب یا استحباب لازم است؟
- کسی که نذر میکند ده روز معیّن یا غیر معیّن را پشت سر هم روزه بگیرد و شروع به آن میکند، اما در بین ده روز عذری (مثل مریضی یا حیض) پیش میآید، آیا لازم است بعد از رفع عذر، روزهها را از سر بگیرد یا لازم نیست؟
- آیا در اعتکاف میتوان نیّت را از مستحب به واجب یا از واجب به مستحب برگرداند، یا اعتکافی را که از طرف پدر انجام می‌شود، از طرف مادر قرار داد، یا اعتکافی را که به نیّت خودمان شروع کردهایم، به نیابت از اموات به پایان برسانیم یا به عکس؟ و آیا امثال این موارد جایز است؟
- بیماری زن باردار یا شیرده، سه سال پشت سر هم طول کشیده و در این مدت، روزه نگرفته و اکنون شفا یافته است. آیا قضای روزهها بر او واجب است یا دادن کفّاره کافی است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا در اعتکاف واجب و مستحب، قصد وجوب یا استحباب لازم است؟
- [آیت الله بهجت] آیا در اعتکاف قصد وجوب یا استحباب لازم است؟
- [آیت الله مظاهری] در نیت اعتکاف قصد وجوب یا استحباب لازم است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر قضای اعتکاف به علت بطلان، واجب باشد و ده روز پایانی ماه رمضان تمام شود آیا جایز است که برای درک فضیلت، قضای اعتکاف را در ماه رمضان آینده بجا آورد یا اینکه باید فوراً قضا نماید؟
- [سایر] کسی که نذر کرده اعتکاف به جا آورد، آن گاه با گذشت یک روز از اعتکافش آن را به جهتی باطل کند، آیا قضای آن واجب است؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر روزه قضا را در هنگام اعتکاف واجب بگیرد و سپس روزه خود را در بعد از ظهر باطل کند، چند کفاره بر او واجب است؟ اگر اعتکاف مستحب باشد حکم چگونه است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر روزه قضا را در هنگام اعتکاف واجب بگیرد و سپس روزه خود را در بعد ازظهر باطل کند، چند کفّاره بر او واجب است؟ اگر اعتکاف مستحبّ باشد، حکم چگونه است؟
- [آیت الله سبحانی] فقهاء فرموده اند: کسی که روزه قضا دارد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد حال اگر شخصی به خاطر ندانستن این مساًله روزه مستحبی نیّت کند و معتکف شود و قبل از غروب روز دوم متوجه شود وظیفه اش چیست؟ آیا قضای این اعتکاف در صورتی که نذر معین باشد واجب است؟ و اگر روز سوم متوجه مساًله شود قضای آن واجب چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر زنی را که معتکف است طلاق رجعی دهند، تکلیفش چیست؟ اعتکاف او چه حکمی دارد؟ ج در فرض سؤال، اعتکاف مطلّقه باطل است و باید برای نگهداشتن عدهّ به منزل برود و اگر اعتکافش واجب موسّع بوده، باید بعد از خروج از عدّه استیناف کند و اگر واجب معیّن بوده پس اگر تعیّن از جهت وقوع طلاق در روز سوّم اعتکاف باشد بعید نیست مخیّر باشد بین اتمام اعتکاف و خروج پس از آن و بین ابطال اعتکاف و خروج فوری و اگر تعیّن از جهت اجاره و نذر و شبه آن باشد باید خارج شود.
- [آیت الله بهجت] آیا نشستن بین دو سجده لازم است یا سر برداشتن از مهر و دوباره گذاشتن کفایت می کند؟ و آیا اگر کسی سر از مهر بردارد و در همان حال که دستانش روی زمین است اندکی توقف کرده و دوباره به سجده رود اشکال دارد؟ و آیا فرقی بین نماز مستحبی و واجب در این مسأله وجود دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- به هم زدن اعتکافِ واجب جایز نیست؛ ولی میتواند اعتکافِ مستحب را در دو روز اوّل آن باطل نماید، هرچند این عمل خلاف احتیاط است و پس از گذشتن دو روز، ماندن روز سوم در مسجد واجب است.
- در مواردی که قضای اعتکاف واجب می‌شود، لازم نیست آن را فورا بجا آورد، ولی نباید در انجام دادن آن سستی و مسامحه نماید.
- اگر سجده را چند مرتبه فراموش کند، مثلاً یک سجده از رکعت اوّل و یک سجده از رکعت دوم را فراموش نماید، باید بعد از نماز، قضای هر دو را با سجدههای سهوی که برای آنها لازم است بجا آورد و لازم نیست در هر یک معیّن کند که قضای کدام یک از آنهاست.
- باقی ماندن بر جنابت در روزه رمضان و بقیه روزههای واجب معیّن، چنانچه از روی عمد نباشد، باعث باطل شدن روزه نمیشود؛ ولی کسی که میخواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نیز نباشد، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب حکم بقیه روزههای واجب غیر معیّن (مثل روزه کفّاره) نیز مثل قضای روزه رمضان است.
- اگر فراموش کند که قضای سجده یا تشهد بر عهده اوست و بین سلام نماز و قضای سجده یا تشهّد عملی مانند پشت به قبله کردن انجام دهد که اگر عمدا یا سهوا در نماز اتّفاق بیفتد، نماز باطل می‌شود، باید قضای سجده و تشهّد را بجا آورد و پس از بجا آوردن سجده سهو، بنابر احتیاط مستحب نماز را اعاده کند؛ ولی اگر در حالی که به خاطر دارد قضای سجده یا تشهّد بر عهده اوست، عمدا عمل فوق را انجام دهد، بنابر احتیاط واجب باید پس از قضای سجده یا تشهّد و انجام سجده سهو برای آن، نماز را اعاده کند.
- اگر در نماز نافله کاری کند که برای آن در نماز واجب سجده سهو واجب می‌شود یا یک سجده یا تشهّد را فراموش نماید، لازم نیست بعد از نماز سجده سهو یا قضای سجده و تشهّد را بجا آورد.
- بعد از تمام شدن سه روز، چنانچه به نیّت اعتکاف یک شب یا یک روز دیگر یا بیشتر از آن در مسجد بماند، اشکال ندارد؛ ولی پس از تمام شدن سه روز، ماندن فقط بخشی از روز یا شب به نیّت اعتکاف در مسجد، محلّ اشکال است و چنانچه دو روز دیگر در مسجد بماند که روی هم پنج روز شود، واجب است که روز ششم را نیز در مسجد اعتکاف نماید و اگر پس از تمام شدن شش روز، بخواهد یک روز یا یک شب دیگر یا بیشتر از آن را در مسجد اعتکاف نماید، اشکال ندارد و چنانچه دو روز دیگر در مسجد بماند که روی هم هشت روز شود، لازم نیست که روز نهم را نیز در مسجد اعتکاف نماید.
- اگر شک داشته باشد که یکی از موارد سجده سهو برای او پیش آمده و سجده سهو بر او واجب شده یا نه، لازم نیست آن را بجا آورد، ولی اگر احتیاطا آن را بجا آورد اشکال ندارد.
- کسی که چند نماز آیات بر او واجب است، اگر همه آنها برای یک چیز بر او واجب شده باشند، مثلاً سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آنها را نخوانده باشد، هنگامی که قضای آنها را میخواند، لازم نیست معیّن کند که برای کدام مرتبه آنها است، ولی اگر برای گرفتن خورشید و ماه و زلزله یا برای دو تای اینها نمازهایی بر او واجب شده باشد، بنابر احتیاط واجب باید هنگام نیّت ولو اجمالاً، معیّن کند نماز آیاتی که میخواند برای کدام یک از آنهاست، ولی در غیر از گرفتن خورشید و ماه و زلزله، لازم نیست تعیین کند که نماز آیات را به چه سببی میخواند، اگرچه تعیین آن بهتر است.
- اگر نذر کند که تا وقت معیّنی عملی را ترک کند، بعد از گذشتن آن وقت میتواند آن عمل را بجا آورد و اگر پیش از گذشتن وقت از روی فراموشی یا ناچاری آن را انجام دهد، چیزی بر او واجب نیست، ولی باز هم لازم است که تا آن وقت آن عمل را بجا نیاورد و چنانچه دوباره پیش از رسیدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد، باید به مقداری که در مسأله پیش گفته شد کفّاره بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] - اگر شخص معتکف به وسیله ارتکاب یکی از مُفسداتی که در مسائل پیش بیان شد، اعتکافش را باطل کند، پس اگر اعتکاف واجبِ معین باشد، بنا بر احتیاط واجب باید اعتکاف را قضاء کند، و اگر اعتکاف واجبِ غیر معین باشد مثل آنکه اعتکاف را بدون آنکه در وقت معیّنی باشد نذر کند، واجب است که اعتکاف را دوباره از سر گیرد، و اگر در اعتکاف مستحب باشد و بعد از اتمام روز دوّم اعتکاف را باطل کند، بنا بر احتیاط وجوبی اعتکاف را قضاء کند و اگر قبل از اتمام روز دوم، اعتکاف مستحب را باطل کند، چیزی بر عهده او نیست و قضاء ندارد. دهم: معتکف در مکان اعتکاف باقی بماند و از آن خارج نشود مگر در مواردی که خروج شرعاً جایز است.
- [آیت الله سیستانی] - انسان میتواند از آغاز هنگام نیتِ اعتکاف در غیر اعتکافِ واجبِ معین شرط کند که اگر مشکلی پیش آمد اعتکاف را رها کند. بنابراین وی میتواند با قرار دادن این شرط، در وقت پیش آمدن مشکل و مانع، اعتکاف را رها کند و اشکالی هم ندارد حتّی در روز سوّم، اما اگر معتکف شرط کند بدون عارض شدن هیچ سببی بتواند اعتکاف را قطع نماید، صحّت چنین شرطی، محلّ اشکال است. شایان ذکر است قرار دادن شرط مذکور (شرط رها کردن اعتکاف در اثنای آن) بعد از شروع اعتکاف یا قبل از شروع آن صحیح نیست بلکه باید همزمان و مقارن با نیت اعتکاف باشد.
- [آیت الله سبحانی] اگر اعتکاف به یکی از چیزها باطل شود، اگر واجب بوده باید قضا کند، مگر این که در صیغه نذر یا به هنگام شروع، با خدا شرط کند که هر موقع بخواهد، اعتکاف را بر هم بزند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که قضای چند نماز ایات بر او واجب است چه همه انها برای یک چیز واجب شده باشد مثل ان که سه مرتبه خورشید گرفته و نماز انها را نخوانده است چه برای چند چیز باشد مثل خورشید گرفتن و ماه گرفتن موقعی که قضای انها را می خواند لازم نیست معین کند که برای کدام یک از انهاست هر چند احتیاط مستحب ان است که معین نماید اگر چه به تعیین اجمالی مثل ان که نیت کند اول نماز ایات یا دوم نماز ایاتی که بر من واجب شده قضای ان را به جا می اورم
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر سجده یا تشهّد را چند دفعه فراموش کند، مثلاً یک سجده از رکعت اوّل ویک سجده از رکعت دوم فراموش نماید، باید بعد از سلام نماز، قضایهر دو را با سجدههای سهوی که برای آنها لازم است بجا آورد ولازم نیست معیّن کند که قضای کدامیک آنها است اگرچه احتیاط مستحبّ معیّن کردن آنها است.
- [آیت الله سیستانی] - اگر در موقع نیت اعتکافِ واجب، شرط رجوع (شرط رها نمودن اعتکاف در اثنای آن) کرده باشد که تفصیل آن در مسأله (????) گذشت، چنانچه یکی از محرّمات را انجام دهد، قضاء اعتکاف و از سر گرفتن آن، هیچکدام لازم نیست.
- [آیت الله سیستانی] در روزه مستحب و روزه واجبی که وقت آن معین نیست مثل روزه کفّاره، اگر قصد کند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، یا مردّد شود که بجا آورد یا نه، چنانچه بجا نیاورد و در روزه واجب پیش از ظهر، و در روزه مستحب پیش از غروب دوباره نیت روزه کند، روزه او صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در روزه مستحب یا واجب غیر رمضان و قضای آن تا اذان صبح جنب بماند روزه اش صحیح است چه وقت آن معین باشد و چه نباشد.
- [آیت الله سبحانی] هرگاه سه روز معینی را نذر کند که معتکف باشد، ولی روز سوم، مصادف با عید گردد، اعتکاف او باطل و قضا برای او واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بداند که روزه است و بدون عذر در روزه واجب معیّن برای غسل، سر را در آب فرو برد، معصیت کرده و بنا بر احتیاط مستحب غسلش باطل می‌شود؛ ولی روزهاش صحیح است.