ادا
اداء به انجام عبادت در وقت مقرَّرِ شرعی اطلاق می‌شود و در بابهاى طهارت، صلات و صوم به کار رفته است.
اگر برای مخارج خود قرض کند و در آن سال قرض خود را نپردازد و از منفعت آن سال نیز آن را کسر نکند، می‌تواند از منافع سال‌های بعد قرض خود را ادا نماید.
عنوان مسئله:
اگر برای مخارج خود قرض کند و در آن سال قرض خود را نپردازد و از منفعت آن سال نیز آن را کسر نکند، می‌تواند از منافع سال‌های بعد قرض خود را ادا نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی مقدار پولی را به کسی دیگر میدهد که با آن به مدت یک سال کار کند، البته در ابتدا از طرف صاحب پول، پول داده شده عنوان قرض را داشته است و طرف مقابل قبول کرده بوده که مقدار سود بانکی را به صاحب پول پرداخت کند. حال در مدتی که با آن پول کار شده است، منفعتی به دست آمده است. آیا صاحب پول می‌تواند اکنون تقاضای مضاربه نماید یا همان سود بانک را که دولت به مردم پرداخت میکند، دریافت نماید؟
- من و همسرم هر دو معلم هستیم. بعد از مدتی با فروش زمینی که تازه 3 ماه از خرید آن برای ساختن خانه نگذشته بود و همچنین فروش طلا و هدایایی که به همسرم داده شده و پس انداز همسرم که به من بخشیده شده بود (کمک به من جهت برگزاری مراسم عروسی که پس از عروسی پدرم به من برگرداندند) زمینی را با نام من خریداری نموده و پس از چند سال (به دلیل نداشتن پول و همچنین رفتن به استان دیگر برای ادامه تحصیل) با وامی که از بانک گرفته ایم 3 واحد مسکونی ساخته ایم که به دلیل کوچک بودن واحدها 2 واحد را برای زندگیمان و یک واحد را هم به همسرم بخشیدم. لذا مستدعی است با پیش فرض های فوق الذکر در خصوص مسائل ذیل حکم شرع را بیان فرمایید: 1- آیا به واحد همسرم خمس تعلق می گیرد؟ 2- خمس مبلغ اجاره ای که از واحد همسرم می گیرم. 3- اگر به دلیل مشکلات اقتصادی یکی از واحدهای در نظر گرفته شده برای سکونت خود را اجاره دهم، خمس اصل خانه و مال الاجاره آن چگونه است؟ 4- جهت خرید ماشین در شأن خودم از مستاجران خود پول قرض کردم. (اصطلاحاً منزل خود را رهن دادم) هر ماهه با صرفه جویی، مقداری از حقوقمان را در صندوق های قرض الحسنه جهت دریافت وام و مقداری هم در یک حساب دیگر پس انداز می کنیم که بتوانم قرض خود را ادا، و خانه را از حالت رهن خارج نمایم. حال سر سال خمسی ام می باشد و مبلغ جمع شده نصف مقدار رهن می باشد. آیا به مبلغ جمع شده خمس تعلق می گیرد (لازم به ذکر است که مستأجر کل قرض خود را یکجا می خواهد که به جای دیگر جهت رهن برود).
- پدربزرگ بنده سالهاست که به رحمت خداوند رفتهاند. ایشان فردی مؤمن و پرهیزکار بودند. در سال چهل و دو برادر خانم ایشان که با مشکلات مالی مواجه میشوند، از پدربزرگ بنده مبلغ دویست و پنجاه هزار تومان کمک میخواهند و پدربزرگ بنده با وجودی که خودشان به صورت نقد این مبلغ را نداشتند، این مبلغ را برای ایشان تهیه مینمایند و برادر خانم ایشان هم با ارائة سند خانهای که داشتند، به پدربزرگ بنده میگویند که سند پیش شما باشد که اگر نتوانستم قرض خود را پس بدهم شما بتوانید خانه را بفروشید. بنابر این سند خانه به امانت پیش پدربزرگ بنده میماند. پس از مدتی ایشان دوباره به پدربزرگ بنده مراجعه مینمایند و درخواست سی هزار تومان دیگر مینمایند و همین طور بیان میدارند که سند خانه را پس بدهید چون مشتری وجود دارد و من این خانه را میفروشم و قرض دویست و هشتاد هزار تومانی شما را از محل فروش خانه بازپس میدهم. متأسفانه ایشان به دلایلی به قول خود عمل نمینمایند و پدربزرگ بنده به یکی دیگر از برادران خانم خود و همین طور به پسر خود (دائی بنده) بیان میدارند که بنده (پدربزرگ) فلانی (برادر خانم خود) را هیچ گاه حلال نخواهم کرد. در حال حاضر برادر خانم ایشان در قید حیات هستند و به صورتی سخت دچار بیماری هستند. وراث پدربزرگ و فرزندان برادر خانم از موضوع مطلع شدهاند و میخواهند که برادر خانم از وراث پدربزرگ بنده حلالیت بگیرند تا شاید رحمت الهی شامل حال ایشان شود. در این زمینه بیان نمایید بر اساس احکام الهی مبلغی که وراث باید دریافت نمایند تا این دین ادا شود چه مقدار می‌باشد و چگونه باید محاسبه نمایند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] در توضیح فرمودهاید اگر قبل از منفعت اول سال از سرمایه خرج کند نمیتواند آن کسری سرمایه را، از منافع بعدی جبران کند لذا سؤال می‌شود شخصی که در اول سال مبلغی مخمس کرده و در بانک یا غیره به عنوان ذخیره نگاه داشته که خرج نکند لکن قبل از حصول منفعت، محتاج شده و از این ذخیره مقداری خرج کرد آیا از منافع بعدی می‌تواند جبران آن خرج قبل از منفعت را بنماید یا نه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی از بانک وام بگیرد، آیا می‌تواند در وقت حساب سال مبلغ بدهکاری را بعنوان قرض کسر نماید؟
- [آیت الله خوئی] شخصی ماشینی خریده است برای مسافربری و یا بارکشی و یا زراعت به مبلغی و خمس آن را داده است و در آخر سال اگر ترقی کرد و یا کسر نمود آیا خمس ترقی را باید بدهد و یا نه؟ و همین طور کسر آن را می‌تواند از منافع بین سال جبران کند یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی مبلغی را قرض بگیرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا کند، آیا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است یا قرض گیرنده؟
- [امام خمینی] اگر به قرض ربایی جدی ملکی را خرید و پس از چند سال از منافع کسب قرض را پرداخت آیا مالک آن ملک می‌شود یا نه؟
- [آیت الله خوئی] نمازهای مستحبی که سورههای کوچک دارد و خواننده نمیتواند حروف را از مخارج ادا کند می‌تواند بخواند؟
- [آیت الله خوئی] در مسئله 1795 توضیح فرمودهاید فرضی که می‌شود از ربح سال داد باید بعد از بودن منفعت باشد بسیاری از کسبههای ضعیف هستند که مجبورند در اوایل سنه برای مخارج قرض بنمایند و همچنین عملهجات و کارگران روزانه، آیا منفعت یک روز آنها که در حدود 5 تا 10 تومان است کفایت در صدق بودن میکند یا نه؟ و در صورت عدم کفایت مستدعی است تحدید منفعت بفرمائید؟
- [آیت الله خوئی] سید فقیر خانهاش کهنه و مرطوبی شده که باید چنین خانه را خراب کند و از بنیاد بسازد چون خرج بنّایی سنگین است ناچار باید پولی به مرور جمعآوری نماید، قهراً تا خانه درست نشده از مخارج سالش باید از خمس زیادتر بگیرد و قرض هم برایش میسّر نیست که از قرض خانه درست کند بعد ادا کند چون میفرمائید نمیتواند از مخارج سال زیادتر بگیرد لذا چه کند که هم خانه درست شود و خلاف هم نکرده باشد.
- [سایر] کسی که برای افزایش سرمایه، پولی قرض کند؛ آیا می‌تواند قرض خود را از درآمد سال بپردازد؟
- [آیت الله خامنه ای] من به شخصی مبلغی پول بدهکارم، اگر سر سال برسد وطلبکار قرض خود را مطالبه نکند و مقداری از درآمد سالانه که با آن می توانم قرض خود را ادا کنم، نزد من موجود باشد، آیا این بدهی از درآمد سالانه استثناء می شود یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای مخارج خود قرض کند، می‌تواند در آخر سال مقدار قرض خود را از منفعتی که در آن سال به دست آورده، کسر نماید و خمس بقیّه منفعت را بدهد، حتّی اگر قرض خود را در آن سال نپردازد.
- اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند، چنانچه از منافع کسب آن قرض را بدهد، در سر سال باید خمس ارزش مال یا ملک در سر سال را بپردازد، ولی اگر مالی که قرض کرده و چیزی که از قرض خریده از بین برود و ناچار شود که قرض خود را بدهد، می‌تواند از منافع کسب، قرض را ادا نماید.
- اگر برای سال اوّل عملی مانند شخم زدن انجام دهد، اگرچه برای سال‌های بعد نیز فایده داشته باشد، باید مخارج آن را از سال اوّل کسر کند؛ ولی اگر مثلاً عمل شخم زدن را برای این که چند سال مفید باشد انجام دهد، باید مخارج آنها را بین همان چند سال تقسیم نماید.
- اگر در یک سال منفعتی نبرد، نمیتواند مخارج آن سال را از منفعتی که در سال بعد میبرد کسر نماید.
- اگر خُمس را با حاکم شرع یا وکیل او یا با سیّدی دستگردان کند و بخواهد در سال بعد بپردازد، نمیتواند از منافع آن سال کسر نماید، پس اگر مثلاً هزار تومان دستگردان کرده و از منافع سال بعد دو هزار تومان بیشتر از مخارج خود داشته باشد، باید خُمس دو هزار تومان را بدهد و هزار تومانی را که بابت خُمس سال قبل بدهکار است، از بقیّه بپردازد.
- اگر کسی که مانند تاجر و کاسب باید برای دادن خُمس سال قرار دهد منفعتی به دست آورد و در بین سال بمیرد، باید مخارج تا هنگام مرگ او را از آن منفعت کسر کنند و خُمس باقی مانده را بدهند.
- مخارجی را که برای گندم، جو، خرما و انگور کرده است، می‌تواند از محصول کسر کند و چنانچه پس از کسر مخارج، باقیمانده به حدّ نصاب برسد، زکات واجب است.
- اگر در اوّل سال منفعتی نبرد و از سرمایه خرج کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی به دست آورد، نمیتواند مقداری را که از سرمایه برداشته از منافع کسر کند.
- وسیله نقلیهای که انسان برای مسافرتهای شخصی خود و خانواده و یا رفتن به زیارت میخرد، اگر خارج از شأن متعارف او نباشد، جزء مخارج همان سال به حساب میآید و خُمس ندارد، هرچند برای سال‌های بعد باقی بماند.
- اگر بذری که به مصرف زراعت رسانده از آن خود او باشد، می‌تواند به مقدار وزن آن از محصول کسر نماید و اگر خریده باشد، می‌تواند قیمتی را که برای خرید پرداخت نموده، جزء مخارج حساب کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند، می‌تواند از منافع سال‌های بعد قرض خود را ادا نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند، می‌تواند از منافع سال‌های بعد قرض خود را ادا نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند؛ می تواند از منافع سال‌های بعد مقدار قرض خود را بدهد و همچنین اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد می تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت ادا نماید؛ بلی اگر قرض را ادا ننمود تا آنکه سال بر منفعت گذشت باید بدون کسر مقدار آن قرض خمس آن منفعت را بدهد مگر اینکه قرض بعد از منفعت کردن بوده و برای مؤنه سالش باشد که در این صورت کسر آن حتی بعد از گذشتن سال خالی از وجه نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد نمی تواند مقدار قرض خود را از ان منفعت کسر نماید مگر این که قرض بعد از حصول منفعت باشد ولی می تواند قرض خود را از منافع اثنای سال ادا نماید
- [آیت الله خوئی] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند، نمیتواند از منافع سال‌های بعد مقدار قرض خود را کسر نماید. بلکه اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد ظاهر این است که نمیتواند مقدار قرض خود را از منفعت کسر نماید مگر قرض بعد از منفعت کردن باشد بلی در هر دو صورت می‌تواند قرض خود را از ارباح اثناء سال اداء نماید و با آن مقدار خمس تعلق نمیگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه در ابتدای سال برای مخارج خود قرض کند و قبل از تمام شدن سال منفعتی ببرد می تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید و اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض نماید می تواند قرض خود را از منافع سال‌های بعد ادا کند.
- [آیت الله سیستانی] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند ، نمیتواند از منافع سال‌های بعد مقدار قرض خود را کسر نماید و خمس آن را ندهد ، ولی اگر در اثناء سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد ، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید . و همچنین در صورت اول می‌تواند قرض خود را از ارباح اثناء سال اداء نماید ، و به آن مقدار خمس تعلق نمیگیرد .
- [آیت الله بروجردی] اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در اول سال برای مخارج خود قرض کند، و پیش از تمامشدن سال منفعتی ببرد، می‌تواند مقدار قرض خود را از منفعت ادا نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند نمیتواند از منافع سال‌های بعد مقدار قرض خود را کسر نماید، بلکه اگر در اوّل سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد، ظاهر این است که نمیتواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید، مگر این که قرض بعد از منفعت کردن باشد، ولی در هر صورت می‌تواند قرض خود را از منافع اثناء سال بپردازد و در صورت پرداخت به آن مقدار خمس تعلّق نمیگیرد.