زندگی
حیات مقابل ممات است. از آن به مناسبت در بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، حج، وصیت، نکاح، استیلاد، اطعمه و اشربه، ارث و دیات سخن رفته است.
زنی که می‌تواند مکّه برود، اگر بعد از برگشتن از حجّ از خود مالی نداشته باشد و شوهرش هم فقیر باشد و نتواند خرجی او را بدهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حجّ بر او واجب نیست.
عنوان مسئله:
زنی که می‌تواند مکّه برود، اگر بعد از برگشتن از حجّ از خود مالی نداشته باشد و شوهرش هم فقیر باشد و نتواند خرجی او را بدهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حجّ بر او واجب نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا حج بر زنی که شوهرش مدیون است و ماهانه مبلغ زیادی را از بابت دیون خود میپردازد، واجب است یا خیر؟
- آیا خانمی که مدتی از شوهرش قهر میباشد و در خانه پدر زندگی میکند می‌تواند بدون اذن شوهر به مسافرت برود؟ در ضمن در طول مدت قهر شوهر هزینه یا نفقهای به زن پرداخت نکرده است.
- آیا خانمی که مدتی از شوهرش قهر میباشد و در خانه پدر زندگی میکند می‌تواند بدون اذن شوهر به مسافرت برود؟ در ضمن در طول مدت قهر شوهر هزینه یا نفقهای به زن پرداخت نکرده است.
- شخصی برای حج، استطاعت مالی و بدنی داشته؛ ولی راه برای رفتن باز نبوده و الآن که نوبت رفتن او شده است، دیگر توانایی مالی و بدنی برای رفتن به حج را ندارد. آیا او حق دارد نوبت خود را به فرزندش بدهد تا او به حج برود؟
- آیا هزینه سفر حجّ واجب زن که توسط شوهرش پرداخت میشود، جزء مخارج سال شوهر حساب میشود و از خمس معاف است یا خیر؟ اگر زن، خودش مستطیع باشد و شوهرش مخارجش را بدهد، چه حکمی دارد؟
- شخصی جاهل به احکام حج است؛ ولی اجمالاً میداند که اعمال حج، مشتمل بر عمره و حج است و تصمیم میگیرد که به حج برود و به نزدیکی یکی از مواقیت و محاذی با آن میآید و میگوید: (مُحرم میشوم برای عمره و حج) و سپس تلبیه میگوید و بعد داخل مکه میشود و طواف و سعی را به جا میآورد و در روز عرفه به سرزمین عرفات میرود. در صورتی که نتواند به یکی از مواقیت برگردد، بلکه نتواند از عرفات خارج شود، وظیفهاش چیست؟
- خانمی پس از عقد ازدواج، مهریه خود را که مقدارش وافی به حج است، از شوهرش میگیرد؛ لکن نیازمند به جهیزیه است و از طرفی ایّام حج هم فرارسیده است. آیا او مستطیع شده و واجب است به حج برود یا می‌تواند با مهریه خود جهیزیه تهیه کند؟
- اگر زنی طلاق بگیرد و هنوز مدت عده تمام نشده شوهرش رجوع کند ولی نزدیکی نکرده دوباره طلاق بدهد، آیا زن می‌تواند بلافاصله با مردی دیگر ازدواج کند و آیا شوهر اول می‌تواند بلافاصله بعد از طلاق دوم با خواهر این زن ازدواج کند؟
- اگر زنی از شوهرش کراهت داشته باشد و برای طلاق هم حاضر به بخشش مهریهاش باشد طبق نظر یکی از مراجع بر مرد واجب است او را طلاق دهد، اما معمولا از وقتی که زن اظهار کراهت و تقاضای طلاق خود را مطرح میکند مرد سعی میکند که او را متقاعد کند و او را راضی به ادامه زندگی نماید. همچنین در صورت عدم توفیق برای ادامه زندگی، اجرای طلاق منوط به مراجعه به دادگاه و طی تشریفات قانونی است لذا معمولاً از زمانی که زن اظهار کراهت و درخواست طلاق میکند تا وقتیکه طلاق جاری شود مدتی طول میکشد. آیا در این مدت زن حق دارد خانه را ترک کند و از شوهرش تمکین نکند یا این که تا طلاق جاری نشده موظف به تمکین است؟ در صورت عدم تمکین آیا زن حقالناس را ضایع نکرده و نباید در پیشگاه خدا پاسخگو باشد؟
- اگر زنی از شوهرش کراهت داشته باشد و برای طلاق هم حاضر به بخشش مهریهاش باشد طبق نظر یکی از مراجع بر مرد واجب است او را طلاق دهد، اما معمولا از وقتی که زن اظهار کراهت و تقاضای طلاق خود را مطرح میکند مرد سعی میکند که او را متقاعد کند و او را راضی به ادامه زندگی نماید. همچنین در صورت عدم توفیق برای ادامه زندگی، اجرای طلاق منوط به مراجعه به دادگاه و طی تشریفات قانونی است لذا معمولاً از زمانی که زن اظهار کراهت و درخواست طلاق میکند تا وقتیکه طلاق جاری شود مدتی طول میکشد. آیا در این مدت زن حق دارد خانه را ترک کند و از شوهرش تمکین نکند یا این که تا طلاق جاری نشده موظف به تمکین است؟ در صورت عدم تمکین آیا زن حقالناس را ضایع نکرده و نباید در پیشگاه خدا پاسخگو باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا زن می‌تواند بدون اجازه شوهرش هر جا دلش خواست برود که باعث تحقیر شدن شود و وسایل زندگی را بدون اجازه شوهرش به هر کسی که دلش خواست بدهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی که حج بر او مستقر شده و نمی تواند مکه برود و ناچار است نایب بگیرد، آیا می تواند از میقات نایب بگیرد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی پیش از بلوغ به مکّه برود و حج به جا آورد، حجّ واجب او محسوب میشود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی بدون اذن و توافق شوهرش برای انجام عمره مفرده و حج استحبابی به مکه معظمه مسافرت می کند. حکم این سفر و اعمال وی چگونه است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] یکی از کارمندان سازمان حج به نیابت از شخصی، به مکّه مشرّف شده و ناچار است بعد از عمره تمتّع و قبل از حج از مکّه خارج شود و به عرفات برود. آیا لطمه ای به حج نیابی اش نمی خورد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] یکی از کارمندان سازمان حج به نیابت از شخصی، به مکّه مشرّف شده و ناچار است بعد از عمره تمتّع و قبل از حج از مکّه خارج شود و به عرفات برود. آیا لطمه ای به حج نیابی اش نمی خورد؟
- [آیت الله سیستانی] اگر زنی توانایی پرداخت هزینه حج را داشته باشد و شوهرش مبلغ بسیاری بدهکار باشد، در این صورت آیا می تواند حج را ترک کند و به شوهرش برای پرداخت بدهکاری اش کمک نماید، یا آن که ناچار است به حج رود؟
- [آیت الله بروجردی] زنی مستطیعه بوده و به حج نرفته و فعلاً نه استطاعت مالی و نه حالی دارد، آیا در زمان حیات می‌تواند برای حج میقاتی نایب بگیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] زنی برای عمره مفرده به مکه رفته و محرم شده ولی حیض شده است و هنوز اعمال را انجام نداده است، آیا می‌تواند با حالت احرام از مکّه خارج شود و مثلاً به جدّه برود؟
- [آیت الله نوری همدانی] زنی برای عمره مفرده به مکه رفته و محرم شده ولی حیض شده است و هنوز اعمال را انجام نداده است، آیا می‌تواند با حالت احرام از مکّه خارج شود و مثلاً به جدّه برود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر خرجی رفت و برگشت و خرجی افراد تحت تکفّل کسی را در مدّتی که به مکّه میرود و برمیگردد به او ببخشند و با او شرط کنند که حجّ کند، اگرچه قرض داشته باشد و در هنگام برگشتن هم مالی که بتواند با آن زندگی کند نداشته باشد، باید قبول نماید و حجّ بر او واجب میشود.
- به زنی که شوهرش مخارج او را میدهد یا اگر خرجی نمیدهد، زن می‌تواند او را به دادن خرجی مجبور کند، نمیشود زکات داد.
- اگر برای تجارت، مثلاً تا جدّه برود و مالی به دست آورد که بتواند از آن جا با آن به مکّه رود و بقیه شرایط استطاعت را نیز دارا باشد، باید حجّ به جا آورد و در صورتی که حجّ نماید اگرچه بعدا مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکّه رود دیگر حجّ بر او واجب نیست.
- زنی که به عقد نکاح موقت درآمده اگر فقیر باشد، شوهرش و دیگران میتوانند به او زکات بدهند. ولی اگر شوهرش در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد یا به جهت دیگری دادن مخارج زن بر او واجب باشد، در صورتی که مخارج آن زن را بدهد یا زن بتواند او را مجبور به دادن خرجی کند، نمیشود به آن زن زکات داد.
- اگر کسی مستطیع شود و به مکّه نرود و فقیر شود، باید اگرچه با زحمت هم باشد بعدا حجّ کند و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود، چنانچه کسی او را برای حجّ اجیر کند، باید به مکّه رود و حجّ کسی را که برای او اجیر شده بجا آورد و تا سال بعد در مکّه بماند و برای خود حجّ نماید؛ ولی اگر ممکن باشد که اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و کسی که او را اجیر کرده راضی شود که حجّ او را در سال بعد بجا آورد، باید سال اوّل برای خود و سال بعد برای کسی که اجیر شده حجّ نماید.
- به کسانی که نفقه آنان بر شخص دیگری واجب است، اگر فقیر باشند میتوان زکات داد، هرچند کسی که نفقه آنها بر او واجب است، خرجی آنها را بدهد؛ ولی به زنی که همسرش نفقه او را میپردازد، هرچند فقیر باشد، نمیتوان زکات داد.
- (حج) زیارت کردن خانه خداوند متعال و انجام دادن اعمالی است که دستور دادهاند در آنجا بجا آورده شود و در تمام عمر بر هر کسی که شرایط ذیل را دارا باشد، یک مرتبه واجب میشود: اوّل:آن که بالغ باشد.دوم:آن که عاقل و آزاد باشد.سوم:به واسطه رفتن به حجّ =============================================================================== 1 آل عمران(3):96 و 97 نهج البلاغه، خطبه 1. 2 مائده(5):97. 3 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 1 از (أبواب وجوب الحجّ و شرائطه)،ح18،ج11،ص14. مجبور نشود کار حرامی را که اهمیّت آن در شرع مقدّس از حجّ بیشتر است انجام دهد، یا عمل واجبی را که از حجّ مهمتر است ترک نماید.چهارم:آن که مستطیع باشد و شرایط استطاعت عبارت است از: 1 آن که توشه راه و چیزهایی را که بر حسب حال خود در سفر به آن احتیاج دارد و در کتاب (مناسک حجّ و عمره) گفته شده دارا باشدو نیز وسیله سفر یا مالی که بتواند آنها را تهیّه کند، داشته باشد. 2 سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد که بتواند به مکّه برود و اعمال حجّ را بجا آورد. 3 در راه مانعی از رفتن و برگشتن نباشد و اگر راه را بسته باشند یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود یا مال او را ببرند، حجّ بر او واجب نیست، ولی اگر از راه دیگری بتواند برود اگرچه دورتر باشد در صورتی که مشقّت زیاد نداشته باشد و یا موجب ضرر قابل توجه به وی نگردد، باید از آن راه برود. 4 به اندازه بجا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد. 5 مخارج کسانی را که خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچّه ومخارج افرادی را که مردم خرجی دادن به آنها را لازم میدانند، داشته باشد. 6 بعد از برگشتن از حجّ، کسب، زراعت، عایدی ملک، یا راه دیگری برای تأمین معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند.
- زنی که شوهرش مخارج او را نمیدهد، چنانچه نانخور کس دیگری باشد، فطرهاش بر آن کس واجب است و اگر نانخور کس دیگری نباشد، در صورتی که فقیر نباشد، باید فطره خود را بدهد.
- اگر کسی که بدهکار است، نتواند بدهی خود را بدهد، اگرچه فقیر نباشد، انسان می‌تواند طلبی را که از او دارد، بابت زکات حساب کند.
- اگر انسان به سبب بیماری، زیاد تشنه شود و نتواند تشنگی را تحمّل کند یا برای او مشقّت داشته باشد، روزه بر او واجب نیست، ولی باید برای هر روز یک مُدّ طعام به فقیر بدهد و احتیاط واجب آن است که بیشتر از مقداری که ناچار است، آب نیاشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزههایی را که نگرفته قضا نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] زنی که می‌تواند مکه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلًا فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که می‌تواند مکّه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم - مثلاً - فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار است که به سختی زندگی کند، حجّ بر او واجب نیست.
- [آیت الله سیستانی] زنی که می‌تواند مکه برود ، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلاً فقیر باشد و خرجیِ او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند ، حج بر او واجب نیست .
- [آیت الله بروجردی] زنی که می‌تواند مکه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلاً فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنی که می تواند مکه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلاً فقیر باشد و خرجی او را ندهد، و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] زنی که می تواند مکه برود؛ اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلا فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند؛ حج بر او واجب نیست.
- [امام خمینی] نداشته باشدو شوهرش هم مثلا فقیر باشد و خرجی او را ندهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] زنی که می تواند مکه برود اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم خرجی او را ندهد و در زندگی به حرج و مشقت بیفتد حج بر او واجب نیست
- [آیت الله نوری همدانی] زنی که می‌تواند مکّه برود ،اگر بعد از برگشتن ازخود مالی نداشته باشد وشوهرش هم مثلاًفقیر باشد وخرجی اورا ندهد ،وناچار شود که به سختی زندگی کند ،حجّ بر او واجب نیست .
- [آیت الله علوی گرگانی] زنی که می‌تواند مکّه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد وشوهرش هم مثلاً فقیر باشد وخرجی او را ندهد وناچار شود که بسختی زندگی کند، حجّ بر او واجب نیست.