قرض الحسنه
قرض الحسنه یکی از اصطلاحات فقهی رایج در جامعه امروز است که در قرآن نیز از آن یاد شده است. در اینجا به بررسی قرض الحسنه از دیدگاه قرآن پرداخته میشود.
حکم خمس در خصوص سپرده های کوتاه و بلند مدت و سود تعلق گرفته بر آن ها چیست و همینطور در خصوص سپرده پس انداز قرض الحسنه.
از دفاتر مراجع عظام پاسخ های زیر دریافت گردید: دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): نسبت به اصل سپرده، اگر از درآمد کسب باشد، سر سال خمسی خمس دارد و نسبت به سود آن، اگر تا سر سال خمسی صرف در مؤونه نشود، متعلق خمس است. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): چنانچه سال بر آن بگذرد و مصرف نشود خمس دارد. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی): خمس اصل مال را باید پس از گذشت یکسال بدهد اما حضرت ایة الله العظمی سیستانی در خصوص سودهای بانکهای دولتی در کشورهای اسلامی اجازه تصرف در نصف سود را بشرط صدقه دادن نصف دیگر آن به فقرای متدین می دهند.
از دفاتر مراجع عظام پاسخ های زیر دریافت گردید: دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): نسبت به اصل سپرده، اگر از درآمد کسب باشد، سر سال خمسی خمس دارد و نسبت به سود آن، اگر تا سر سال خمسی صرف در مؤونه نشود، متعلق خمس است. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): چنانچه سال بر آن بگذرد و مصرف نشود خمس دارد. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی): خمس اصل مال را باید پس از گذشت یکسال بدهد اما حضرت ایة الله العظمی سیستانی در خصوص سودهای بانکهای دولتی در کشورهای اسلامی اجازه تصرف در نصف سود را بشرط صدقه دادن نصف دیگر آن به فقرای متدین می دهند.
عنوان سوال:
حکم خمس در خصوص سپرده های کوتاه و بلند مدت و سود تعلق گرفته بر آن ها چیست و همینطور در خصوص سپرده پس انداز قرض الحسنه.
پاسخ:
از دفاتر مراجع عظام پاسخ های زیر دریافت گردید: دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی): نسبت به اصل سپرده، اگر از درآمد کسب باشد، سر سال خمسی خمس دارد و نسبت به سود آن، اگر تا سر سال خمسی صرف در مؤونه نشود، متعلق خمس است. دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی): چنانچه سال بر آن بگذرد و مصرف نشود خمس دارد. دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی): خمس اصل مال را باید پس از گذشت یکسال بدهد اما حضرت ایة الله العظمی سیستانی در خصوص سودهای بانکهای دولتی در کشورهای اسلامی اجازه تصرف در نصف سود را بشرط صدقه دادن نصف دیگر آن به فقرای متدین می دهند.
- [آیت الله خامنه ای] جوایزی به سپرده های قرض الحسنه تعلّق می گیرد، گرفتن آن‌ها چه حکمی دارد؟ و بر فرض جواز آیا خمس به آن‌ها تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله مظاهری] آیا به وام های بدون سود قرض الحسنه رایج بین دوستان و خانوادهها خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا صندوق های قرض الحسنه مجازند با اجازه صاحبان پول درصدی از پس انداز ها را در بانک سپرده گذاری کرده سود دریافت نمایند و صرف مخارجات صندوق و یا سایر امورات خیر نماید؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا به حسابهای قرض الحسنه در بانکها خمس تعلّق میگیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا می توان از عموم اعضای صندوق قرض الحسنه دعوت کرد، تا مبلغی را به عنوان سپرده گذاری کوتاه مدّت یا بلند مدّت به صندوق بسپارند، که با آن پول معاملات شرعی انجام داده، و هر ماهه مبلغی به صورت علی الحساب به آنان پرداخت نمود، تا در پایان سال محاسبات لازم انجام، و سود قطعی آنان پرداخت شود؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا صندوق قرض الحسنه شخصیت حقوقی مستقلی دارد؟ اگر داشته باشد، آیا به سود حاصل، خمس تعلّق می گیرد؟ اگر شخصیت حقوقی مستقلی نداشته باشد، کیفیت پرداخت خمس آن چگونه است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا به قسمتی از اموال که در سپردة بلند مدت می‌باشد خمس تعلق میگیرد؟
- [سایر] آیا به سرمایهای که از بانک به عنوان قرض الحسنه دریافت میشود، خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا جایزه بانکها و صندوقهای قرض الحسنه جزء ارباح است و به آن‌ها خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله بهجت] اگر عدّه ای به قصد تشکیل صندوق قرض الحسنه مبلغی را ماهیانه از حقوق خود پس انداز کنند تا بعد از یک سال به همدیگر وام بدهند، آیا به این مبلغ بعد از گذشت یک سال خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله مظاهری] آنچه را که بانکها یا صندوقهای قرض الحسنه به عنوان کارمزد و حقّ الزّحمه میگیرند، اگر متناسب با زحمات باشد اشکال ندارد، ولی اگر این همان سود پول است که به نام کارمزد میگیرند برای گیرنده و دهنده حرام است.
- [آیت الله سبحانی] جوایزی که به پس اندازها تعلّق می گیرد اگر قراردادی میان پس انداز کننده و بانک یا صندوق نباشد حلال است و با گذشتن سال خمس آن واجب می شود، این در صورتی است که پس انداز کننده خود را طلبکار جایزه نداند، بلکه پس انداز گیرنده شخصاً برای تشویق پس انداز کنندگان جوایزی می دهد. 2 معدن
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر برای زیاد کردن مال یا خریدن ملکی که به آن احتیاج ندارد قرض کند دادن آن قرض از مخارج زندگی که خمس به آن تعلق نمی گیرد حساب نمی شود، ولی اگر مالی را که قرض کرده و چیزی را که از قرض خریده از بین برود ادای قرض جزو مخارج سال حساب می شود و خمس ندارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .تعلّق خمس مانن د زکات نیست که پس از حلول سال، واجب گردد, بلکه با پدید آمدن سود، خمس به آن تعلّق می گیرد, بنابراین اگر کسی تجارت و یا کاری انجام داد و درآمدی به دست آورد، خمس به آن تعلّق میگیرد و می تواند همان زمان خمس آن را بپردازد , نیز می تواند تا پایان سال صبر کرده و هزینههای سال را کسر کند و خمس مانده درآمد را بپردازد. خمس انواع درآمدها
- [آیت الله بهجت] کفن و بُرد یمانی و قبری که از سود بین سال قبل خرید میکنند، وقتی سال بر آن‌ها گذشت، باید خمس آن را بدهند و اگر یک بار خمس آن را بدهند در سالهای بعد خمس تعلّق نمیگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] دریافت سود سپردههای کوتاه یا بلند مدّت که افراد واقعا به عنوان مضاربه به بانکها یا مؤسّسات خصوصی میسپارند، اگر بانکها واقعا با پول افراد تجارت نمایند و افراد به صورت ماهانه مبلغی را نه بعنوان سود ثابت، بلکه علیالحساب دریافت کنند، اشکال ندارد؛ ولی چنانچه بر اساس سود ثابت دریافت کنند، مضاربه باطل است، مگر این که سود ثابت را در ضمن عقد مضاربه شرط کرده باشند.
- [آیت الله جوادی آملی] .تعلّق خمس به مال، مشروط به بلوغ سن و عقل نیست، بنابراین به درآمد و سود افراد نابالغ و مجنون نیز خمس تعلق می گیرد که ولیّ آنان باید خمس را از مالشان بپردازد، اگر ولیّ ندارند، خودشان پس از بلوغ, یا پس از خوب شدن از جنون، باید بپردازند.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائزهای را که بانک یا صندوق قرض الحسنه به بعضی از کسانیکه در صندوق پس انداز حساب دارند میدهد، چون برای تشویق مردم ازخودش میدهد وضرر آن به کسی نمیرسد، حلال است. حدّی که برای بعضی از گناهان معیّن شده است حدّی که برای بعضی از گناهان معیّن شده است
- [آیت الله بهجت] کسی که زکات یا خمس یا واجبات مالیه دیگری که به عین مال تعلق میگیرد و هم کفّاره یا قرض و مانند آنکه به عین مال تعلق نمیگیرد بدهکار است، اگر بمیرد و اموالش برای ادای همه آن‌ها کافی نباشد، ادای زکات و خمس و واجبات مالی که به عین مال تعلق میگیرد، مقدم است.
- [آیت الله سیستانی] اگر در تمام سال منفعتی نبرد و برای مخارج خود قرض کند ، نمیتواند از منافع سالهای بعد مقدار قرض خود را کسر نماید و خمس آن را ندهد ، ولی اگر در اثناء سال برای مخارج خود قرض کند و پیش از تمام شدن سال منفعتی ببرد ، میتواند مقدار قرض خود را از آن منفعت کسر نماید . و همچنین در صورت اول میتواند قرض خود را از ارباح اثناء سال اداء نماید ، و به آن مقدار خمس تعلق نمیگیرد .