معامله
معامله ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • معامله (اخص)، عقود و ایقاعات• معامله (اعم)، امور بی‌نیاز از قصد قربت
شرایط معامله صحیح چیست؟
این سؤال خیلی کلی است زیرا واژه معامله در فقه و عرف به معانی متعددی همچون:معامله به معنای اعم ، معامله به معنای اخص و معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم می آید. معامله به معنای اعم یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست چه نیاز به إنشاء داشته یا نداشته باشند مثل طهارت لباس و بدن ،بیع و نکاح و طلاق. معامله به معنای اخص؛ یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست اما نیاز به إنشاء طرفین دارد مثل نکاح. معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست اما حداقل نیاز به إنشاء از یک طرف دارد مثل طلاق. [1] همچنین در عرف امروزی جامعه ایران معامله به معنای خرید و فروش (بیع) استعمال می شود. بنا براین باید مشخص کنید که منظور شما از واژه معامله ،کدام معنا است تا بتوانیم پاسخ دقیق بدهیم. اما اگر منظور شما از معامله بیع (خرید و فروش) باشد باید گفت بیع دارای شرایط متعددی در عقد، جنس، خریدار و فروشنده، است که به آنها اشاره می کنیم: شرایط عقد‏: در خرید و فروش لازم نیست صیغه عربی بخوانند، و اگر فروشنده به فارسی بگوید، این مال را در عوض این پول فروختم و مشتری بگوید: قبول کردم معامله صحیح است ولی خریدار و فروشنده باید قصد انشاء داشته باشند؛ یعنی به گفتن این دو جمله مقصودشان خرید و فروش باشد.[2] اگر در موقع معامله صیغه نخوانند، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار می‏گیرد، مال خود را مِلک او کند و او بگیرد معامله صحیح است و هر دو مالک می‏شوند. [3] شرایط جنس و عوض آن‏: 1- مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد. 2- بتوانند آن را تحویل دهند، بنا بر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست. 3-خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست معین نماید . 4- کسی در جنس، یا در عوض آن حقّی نداشته باشد، بنا بر این مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته، بدون اجازه او نمی‏تواند بفروشد. 5- آن که بنا بر احتیاط مستحب خودِ جنس را بفروشد نه منفعت آن را.[4] شرایط فروشنده و خریدار : 1- بالغ باشند. 2- عاقل باشند. 2- حاکم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد . 4- قصد خرید و فروش داشته باشند، اگر به شوخی بگوید مال خود را فروختم، معامله باطل است. 5- کسی آنها را مجبور نکرده باشد. 6- جنس و عوضی را که می‏دهند مالک باشند (یا مثل پدر و جدّ صغیر، اختیار مال در دست آنان باشد.[5] برای آگاهی بیشتر به نمایه: بطلان معامله به علت عدم تحقق شروط و تسلیم ثمن و مبیع، سؤال 4831 (سایت: 5117) مراجعه فرمائید. [1] منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، ج‏1، ص: 33. [2] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 226، مسأله 2097. [3] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، مسأله 2098. [4] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 222، مسأله 2090. [5] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 216، مسأله 2081.
این سؤال خیلی کلی است زیرا واژه معامله در فقه و عرف به معانی متعددی همچون:معامله به معنای اعم ، معامله به معنای اخص و معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم می آید. معامله به معنای اعم یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست چه نیاز به إنشاء داشته یا نداشته باشند مثل طهارت لباس و بدن ،بیع و نکاح و طلاق. معامله به معنای اخص؛ یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست اما نیاز به إنشاء طرفین دارد مثل نکاح. معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست اما حداقل نیاز به إنشاء از یک طرف دارد مثل طلاق. [1] همچنین در عرف امروزی جامعه ایران معامله به معنای خرید و فروش (بیع) استعمال می شود. بنا براین باید مشخص کنید که منظور شما از واژه معامله ،کدام معنا است تا بتوانیم پاسخ دقیق بدهیم. اما اگر منظور شما از معامله بیع (خرید و فروش) باشد باید گفت بیع دارای شرایط متعددی در عقد، جنس، خریدار و فروشنده، است که به آنها اشاره می کنیم: شرایط عقد‏: در خرید و فروش لازم نیست صیغه عربی بخوانند، و اگر فروشنده به فارسی بگوید، این مال را در عوض این پول فروختم و مشتری بگوید: قبول کردم معامله صحیح است ولی خریدار و فروشنده باید قصد انشاء داشته باشند؛ یعنی به گفتن این دو جمله مقصودشان خرید و فروش باشد.[2] اگر در موقع معامله صیغه نخوانند، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار می‏گیرد، مال خود را مِلک او کند و او بگیرد معامله صحیح است و هر دو مالک می‏شوند. [3] شرایط جنس و عوض آن‏: 1- مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد. 2- بتوانند آن را تحویل دهند، بنا بر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست. 3-خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست معین نماید . 4- کسی در جنس، یا در عوض آن حقّی نداشته باشد، بنا بر این مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته، بدون اجازه او نمی‏تواند بفروشد. 5- آن که بنا بر احتیاط مستحب خودِ جنس را بفروشد نه منفعت آن را.[4] شرایط فروشنده و خریدار : 1- بالغ باشند. 2- عاقل باشند. 2- حاکم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد . 4- قصد خرید و فروش داشته باشند، اگر به شوخی بگوید مال خود را فروختم، معامله باطل است. 5- کسی آنها را مجبور نکرده باشد. 6- جنس و عوضی را که می‏دهند مالک باشند (یا مثل پدر و جدّ صغیر، اختیار مال در دست آنان باشد.[5] برای آگاهی بیشتر به نمایه: بطلان معامله به علت عدم تحقق شروط و تسلیم ثمن و مبیع، سؤال 4831 (سایت: 5117) مراجعه فرمائید. [1] منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، ج‏1، ص: 33. [2] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 226، مسأله 2097. [3] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، مسأله 2098. [4] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 222، مسأله 2090. [5] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏2، ص: 216، مسأله 2081.
پاسخ:
این سؤال خیلی کلی است زیرا واژه معامله در فقه و عرف به معانی متعددی همچون:معامله به معنای اعم ، معامله به معنای اخص و معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم می آید. معامله به معنای اعم یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست چه نیاز به إنشاء داشته یا نداشته باشند مثل طهارت لباس و بدن ،بیع و نکاح و طلاق. معامله به معنای اخص؛ یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست اما نیاز به إنشاء طرفین دارد مثل نکاح. معامله به معنای متوسط بین اخص و اعم یعنی اعمال و وظایفی که در آنها قصد قربت معتبر نیست اما حداقل نیاز به إنشاء از یک طرف دارد مثل طلاق. [1] همچنین در عرف امروزی جامعه ایران معامله به معنای خرید و فروش (بیع) استعمال می شود. بنا براین باید مشخص کنید که منظور شما از واژه معامله ،کدام معنا است تا بتوانیم پاسخ دقیق بدهیم. اما اگر منظور شما از معامله بیع (خرید و فروش) باشد باید گفت بیع دارای شرایط متعددی در عقد، جنس، خریدار و فروشنده، است که به آنها اشاره می کنیم: شرایط عقد: در خرید و فروش لازم نیست صیغه عربی بخوانند، و اگر فروشنده به فارسی بگوید، این مال را در عوض این پول فروختم و مشتری بگوید: قبول کردم معامله صحیح است ولی خریدار و فروشنده باید قصد انشاء داشته باشند؛ یعنی به گفتن این دو جمله مقصودشان خرید و فروش باشد.[2] اگر در موقع معامله صیغه نخوانند، ولی فروشنده در مقابل مالی که از خریدار میگیرد، مال خود را مِلک او کند و او بگیرد معامله صحیح است و هر دو مالک می‌شوند. [3] شرایط جنس و عوض آن: 1- مقدار آن با وزن یا پیمانه یا شماره و مانند اینها معلوم باشد. 2- بتوانند آن را تحویل دهند، بنا بر این فروختن اسبی که فرار کرده صحیح نیست. 3-خصوصیاتی را که در جنس و عوض هست معین نماید . 4- کسی در جنس، یا در عوض آن حقّی نداشته باشد، بنا بر این مالی را که انسان پیش کسی گرو گذاشته، بدون اجازه او نمیتواند بفروشد. 5- آن که بنا بر احتیاط مستحب خودِ جنس را بفروشد نه منفعت آن را.[4] شرایط فروشنده و خریدار : 1- بالغ باشند. 2- عاقل باشند. 2- حاکم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان جلوگیری نکرده باشد . 4- قصد خرید و فروش داشته باشند، اگر به شوخی بگوید مال خود را فروختم، معامله باطل است. 5- کسی آنها را مجبور نکرده باشد. 6- جنس و عوضی را که می‌دهند مالک باشند (یا مثل پدر و جدّ صغیر، اختیار مال در دست آنان باشد.[5] برای آگاهی بیشتر به نمایه: بطلان معامله به علت عدم تحقق شروط و تسلیم ثمن و مبیع، سؤال 4831 (سایت: 5117) مراجعه فرمائید. [1] منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، ج1، ص: 33. [2] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، ص: 226، مسأله 2097. [3] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، مسأله 2098. [4] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، ص: 222، مسأله 2090. [5] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، ص: 216، مسأله 2081.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شرایط جدید پیش فروش سکه به این شیوه است که: یک میلیون تومان پیش پرداخت می گیرند شش ماه بعد با 18 درصد تخفیف به قیمت روز سکه را می فروشند، آیا این نوع معامله صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر ثمن در معامله نامشخص باشد معامله صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چرا بازار فارکس از لحاظ شما شرایط شرعی معامله را ندارد؟ خیلی متشکرم اگر دلیل آن را ذکر کنید.
- [آیت الله نوری همدانی] آیا معامله با فرقه بهائیت صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] در صورتی که ثمن معامله بسیار ناچیز باشد، آیا معامله صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا عمل به استخاره (با شرایط صحیح آن) واجب است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر مالک اصلی بعد از فروش مالش توسط غاصب رضایت به آن معامله برای خودش دهد ایا معامله صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر بایع به مشتری بگوید برای قبول معامله یک ماه فرصت دارد آیا این معامله صحیح است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا کسی که اختیار سرمایه شرکت برای معامله به او داده شده باید دقیقاً مطابق قرارداد و شرایط عمل کند یا اختیار عمل دارد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر عاقد از شرایط نکاح و معنای صیغه، آگاهی نداشته باشد، آیا عقد نکاح صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد اینکه پول آن ، مال خودش باشد ، چنانچه صاحب مال معامله را اجازه بکند ، معامله صحیح است ولی پول مالک مشود نه مال غاصب . شرائط جنس و عوض آن
- [آیت الله سبحانی] اگر جنسی را سلف بفروشد و عوض آن را جنس دیگر یا پول بگیرد معامله صحیح است. و احتیاط مستحب آن است در عوض جنسی که می فروشد پول بگیرد و جنس دیگر نگیرد. شرائط معامله سلف
- [آیت الله سبحانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است. شرایط مُساقات
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد اینکه پول آن مال خودش باشد ، چنانچه صاحب مال ، معامله را اجازه بکند ، معامله صحیح است ولی پول مال مالک میشود نه مال غاصب . شرایط جنس و عوض آن
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پول طلا و نقره یا طلا و نقره را سلف بفروشد به پول طلا و نقره یا به طلا و نقره معامله باطل است . ولی اگر جنسی را سلف بفروشد و عوض آنرا جنس دیگر یا پول بگیرد معامله صحیح است . و احتیاط مستحّب آن است در عوض جنسی که می فروشد پول بگیرد و جنس دیگر نگیرد . شرائط معاملة سلف
- [آیت الله مکارم شیرازی] در معامله مساقات می توانند صیغه بخوانند، همچنین اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را دراختیار کسی که کار می کند بگذارد و او نیز به همین قصد تحویل گیرد بی آن که صیغه ای بخواند، باز معامله صحیح است (ولی گفتگوی لازم برای مدت و شرایط باید قبلاً شده باشد).
- [آیت الله مکارم شیرازی] طرفین معامله به هر زبانی آشنا باشند می توانند صیغه بخوانند، بنابراین اگر فروشنده به فارسی بگوید: (این جنس را به فلان قیمت فروختم) و مشتری بگوید: (قبول کردم) معامله صحیح است، همچنین با عبارات دیگری که این معنی را به روشنی بیان کند و اگر صیغه نخوانند اما فروشنده جنس را به قصد فروختن به دیگری دهد و او هم به قصد خریدن بگیرد کافی است (به شرط این که تمام شرایط معامله در آن جمع باشد).
- [آیت الله علوی گرگانی] شریکی که با سرمایه شرکت معامله میکند، اگر برخلاف قراردادی که با او کردهاند خرید و فروش کند و خسارتی برای شرکت پیش آید ضامن است ولی اگر بعداً به قراردادی که شده معامله کند صحیح است و نیز اگر با او قراردادی نکرده باشند و برخلاف معمول معامله کند، ضامن میباشد امّا اگر بعداً مطابق معمول معامله کند معامله او صحیح است مگر آن که قرارداد بسته شده باشد که اگر خلاف عمل کرد در این صورت معامله هم بعداً صحیح نباشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان نداند معاملهای که کرده صحیح است یا باطل، نمیتواند در مالی که گرفته تصرّف نماید ولی چنانچه در موقع معامله، احکام آن را میدانسته و بعد از معامله شک کند، تصرّف او اشکال ندارد و معامله صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد به قصد این که پول آن برای خودشباشد معامله آنباطل است اگرچه صاحب مال آن معامله را اجازه دهد. شرایط جنس و عوض آن: