با سلام، من در سال های گذشته از روی نوارهای کاست و سی دی های مربوط به شرکت های خاص کپی می کردم و اطلاع نداشتم که این کار شرعاً اشکال دارد. سؤال من این است که با توجه به این که نمی دانم چه شرکت هایی بوده است، چگونه می توانم حق آنها را ادا کنم و حق آنها به گردنم نباشد؟

در موضوع کپی رایت و حقوق معنوی، نظر مراجع عظام تقلید متفاوت است:   حضرات آیات (امام خمینی، تبریزی، سیتسانی و صافی) معتقدند: اصولاً تولید نرم افزار برای تولید کنندگان آنها حقی ایجاد نمی کند و کپی و تکثیر آنها بدون اجازه تولید کنندگان جایز است.   و حضرات آیات (خامنه ای، بهجت و وحید) می فرمایند: بنابر احتیاط واجب برای تولید کنندگان آنها حق ایجاد می کند و تکثیر آنها بدون اجازه بنابر احتیاط واجب جایز نیست.   و حضرات آیات (فاضل، مکارم و نوری همدانی) تولید نرم افزار را باعث ایجاد حق می دانند و تکثیر آنها را بدون رضایت تولید کننده جایز نمی دانند.   تمام این مراجع در این احکام فرقی بین نرم افزارهایی که قبلا توسط دیگران قفلشان شکسته شده باشد و آنهایی که خود شخص برای اولین بار بخواهد قفلشان را بشکند نگذاشته اند.   البته تمام مراجع در صورتی که در ضمن معامله نرم افزار، فروشنده (تولید کننده اصلی) عدم تکثیر و کپی آن را شرط کند یا عقد را مبتنی به آن قرار دهد تکثیر آن را غیر مجاز می دانند و همچنین می فرمایند: اگر برای منع تکثیر نرم افزار، قانونی وجود داشته باشد باید رعایت شود. [1]   حال بر فرض جایز نبودن کپی رایت و مشغول الذمه شدن انسان نسبت به صاحب اثر، باید گفت:   چیزهایی که در ذمّه انسان است ولی صاحب آن معلوم نیست و یا دسترسی به آن ممکن نمی‌باشد، لازم است مقداری از مال خود را از طرف صاحب مال به عنوان مظالم با اجازه مجتهد جامع الشرایط به فقیر پرداخت نماید. [2]   به طور کلی هر نوع مال و حقی که از دیگران بر عهده انسان آمده است و صاحبانش معلوم نباشد، از موارد مجهول المالک به حساب می آیند که باید بعد از تلاش برای شناسایی صاحبان آنها و یأس از شناخته شدن آنها، بنابر احتیاط با اجازه حاکم شرع به فقیر صدقه داد. [3]   در هرحال سؤال شما از دفاتر مراجع عظام تقلید استفتاء شد و پاسخ ایشان به شرح زیر می باشد:   حضرات آیات سیستانی و خامنه ای (مد ظلهما العالی):   اگر برای استفاده شخصی بوده اشکال ندارد و چیزی بر عهده شما نیست.   حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):   اگر در موقع خرید سی دی یا نوار، شرط عدم کپی بکنند تخلف از شرط حرام است و الاّ مانعی ندارد و در صورت اول هم از گناه خود توبه کنید، ضمان ندارد.   حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):   شرکت هایی که استفاده از محصولات فرهنگی آنها بدون اجازه ی آنها جایز نیست - یعنی شرکت های مسلمان یا در کشورهایی که با کشور اسلامی قرار داد رعایت حقوق متقابل دارند – اگر در حد اجمالی شناخته شده هستند، باید حقوقشان به آنها عودت داده شود.   یعنی اگر مثلاً می دانید که به شرکت الف و ب مدیون هستید و حداقل مقدار دینی برای شما معلوم است آن را باید به این شرکت ها برسانید.   ولی اگر شرکت ها ولو به طور اجمالی برای شما معلوم نیست، اما مقدار دین ولو حداقل قدر متقین آن، برای شما معلوم است، آن را از طرف آن شرکت ها به عنوان رد مظالم پرداخت کنید. لینک به سایت استفتائات     [1] . اقتباس از پاسخ 1410 (سایت: 1430) . [2] لنکرانی، محمد فاضل موحدی، رساله توضیح المسائل، ص 542، قم، صد و چهاردهم، 1426 ه.‍ ق. [3] . اقتباس از پاسخ 12718 (کاربر).