علت اصلی این که ما دو ذکر "سبحان ربی العظیم و بحمده" و "سبحان ربی الاعلی و بحمده" را در رکوع و سجده می گوییم، دستور الهی است و در روایات ما امر به این فعل آمده است. اما در عین امر کردن به این دو فعل می توان برای اینها حکمت هایی را یافت. رکوع در نماز تعظیمی در برابر خداوند است و ما با هر رکوع تعظیمی را در مقابل خداوند انجام می دهیم. تعظیم در مقابل شیئی به این معنا می باشد که ما معتقد به عظمت آن شیء هستیم و در مقابل این عظمت سر تعظیم در مقابل او خم می کنیم و ما در مقابل خداوند تعظیم کرده و با گفتن صفت عظیم برای خداوند به عظمت او اذعان می کنیم و در نماز نیز باید به معنای این الفاظ دقت داشته باشیم. سجده در مقابل خداوند نیز به این معنا است که در مقابل او به خاک می افتیم و کوچکی خود را در مقابل خداوند اقرار می کنیم. حال اگر در این حالت خاضعانه و خاشعانه با ذکر صفت اعلی برای خداوند به بلند مرتبه بودن خداوند اذعان کنیم و وقتی به خاک افتاده ایم اقرار به این کنیم که خداوندا تو از همه کس بالاتر هستی، حالت بندگی بسیار بالایی به وجود می آید و واقعاً می توان این حالت را بهترین حالت انسان برای بندگی خداوند دانست.
چرا در رکوع اسم "عظیم" و در سجده اسم "اعلی" گفته می شود؟ معنای آنها چیست؟ یعنی با گفتن این دو ذکر باید به چه چیزی فکر کنیم؟
علت اصلی این که ما دو ذکر "سبحان ربی العظیم و بحمده" و "سبحان ربی الاعلی و بحمده" را در رکوع و سجده می گوییم، دستور الهی است و در روایات ما امر به این فعل آمده است. اما در عین امر کردن به این دو فعل می توان برای اینها حکمت هایی را یافت. رکوع در نماز تعظیمی در برابر خداوند است و ما با هر رکوع تعظیمی را در مقابل خداوند انجام می دهیم. تعظیم در مقابل شیئی به این معنا می باشد که ما معتقد به عظمت آن شیء هستیم و در مقابل این عظمت سر تعظیم در مقابل او خم می کنیم و ما در مقابل خداوند تعظیم کرده و با گفتن صفت عظیم برای خداوند به عظمت او اذعان می کنیم و در نماز نیز باید به معنای این الفاظ دقت داشته باشیم. سجده در مقابل خداوند نیز به این معنا است که در مقابل او به خاک می افتیم و کوچکی خود را در مقابل خداوند اقرار می کنیم. حال اگر در این حالت خاضعانه و خاشعانه با ذکر صفت اعلی برای خداوند به بلند مرتبه بودن خداوند اذعان کنیم و وقتی به خاک افتاده ایم اقرار به این کنیم که خداوندا تو از همه کس بالاتر هستی، حالت بندگی بسیار بالایی به وجود می آید و واقعاً می توان این حالت را بهترین حالت انسان برای بندگی خداوند دانست.
- [سایر] معنای اعلی در ذکر سجده چیست؟
- [سایر] معنا و تفاوت (اعلی) و (عظیم) در چیست؟
- [سایر] فراموش کردن گفتن ذکر رکوع یا سجده چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا رعایت تجوید در ذکر رکوع و سجده واجب است؟
- [آیت الله بهجت] حداقل مقدار ضروری ذکر رکوع و سجود چه مقدار است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی سهواً در سجده ذکر رکوع را بگوید و یا بر عکس، در رکوع ذکر سجده را بگوید و در همان حال متوجه اشتباه خود شده و آن را اصلاح نماید، آیا نماز او باطل است؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در رکوع و سجود افزون بر ذکر واجب، دعا و ذکر غلط خوانده شود به نماز صدمه میزند؟
- [سایر] آیا در ذکر رکوع و سجود اگر فقط یک سبحان الله بگوییم کافی است یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] در سجده و رکوع بعد از قرائت ذکر واجب، گفتن چه ذکری افضل است؟
- [آیت الله بهجت] آیا در رکوع یا سجود پس از ذکر واجب، می توان به فارسی دعا کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] حکم ذکر سجده مانند حکم ذکر رکوع است که در مسأله 1052 بیان شد، با این تفاوت که در سجده به جای ذکر (سُبْحانَ رَبّیَِ الْعَظیمِ وَبِحَمْدِهِ) ذکر (سُبْحانَ رَبّیَِ الاَعْلی وَبِحَمْدِهِ) گفته میشود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در رکوع واجب است ذکر بگوید، ذکر رکوع بنابر احتیاط واجب سه مرتبه (سبْحان الله) یا یک مرتبه (سبْحان ربی الْعظیم و بحمْده) است. ذکر سجده نیز واجب است و احتیاط آن است که حداقل سه مرتبه (سبْحان الله) یا یک مرتبه (سبْحان ربی الْأعْلی و بحمْده) بگوید و هرچه بیشتر بگوید بهتر است.
- [آیت الله سیستانی] اگر سهواً پیش از امام به رکوع برود چنانچه بتواند پس از آوردن ذکر واجب رکوع برگردد و مقداری از رکوع امام را درک کند باید ذکر را بیاورد و سپس بنا بر احتیاط واجب برگردد و احتیاط مستحب آن است که ذکر را در رکوع دوم نیز بگوید. و اگر عمداً برنگردد صحت جماعتش محل اشکال است ولی نمازش صحیح است به تفصیلی که در مسأله (????) گذشت. و اگر نتواند در صورت بجا آوردن ذکر واجب برگردد و امام را در رکوع درک کند باید ذکر را آورده سپس با امام به سجود برود و جماعتش صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر قبل از امام به رکوع یا سجده برود، در مواردی که لازم است برگردد و در مسائل قبل گفته شد بنابر احتیاط باید قبل از سر برداشتن ذکر رکوع یا سجده را حتی به مقدار یک (سبحان اللّه) بگوید و اگر با گفتن یک (سبحان اللّه) نیز به امام نمیرسد، میتواند ذکر نگوید و از امام متابعت نماید و یا نیّت فرادی کند و ذکر بگوید و نماز را تمام کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه در حال حرکت بدن ذکر بگوید مثلاً موقع رفتن به رکوع یا در حال رفتن به سجده تکبیر آن را بگوید مانعی ندارد، به شرط این که قصدش مطلق ذکر باشد، یعنی نه آن تکبیر مخصوصی که مثلاً قبل از سجده در حال ایستادن گفته می شود، بلکه از آنجا که ذکر خدا در هر جای نماز خوب است تکبیر می گوید.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن، مانند ذکر وآرام بودن بدن را انجام داده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند.
- [آیت الله مظاهری] ذکر رکوع و سجده و تشهّد و سلام و قنوت را در همه نمازها مرد و زن میتوانند بلند یا آهسته بخوانند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بعد از رکوع یا سجود بداند ذکر واجب را گفته اما نمی داند با شرایط و بطور صحیح انجام داده یا نه، به شک خود اعتنا نکند.
- [آیت الله سیستانی] اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن مانند ذکر وآرام بودن بدن را انجام داده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن (مانند ذکر و آرام بودن بدن) را انجام داده یا نه، به شک خود اعتنا نمیکند.