معنا و تفاوت (اعلی) و (عظیم) در چیست؟

الف. «عظیم‏»؛ به معنای بزرگ و ضدّ صغیر(کوچک) است.[1] خواه محسوس باشد؛ مثل‏ «فَکانَ کُلُّ فِرْقٍ کَالطَّوْدِ الْعَظِیمِ»،[2] و خواه معقول و معنوی؛ مانند «وَ نَجَّیْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ‏ الْعَظِیمِ»،[3] و «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ‏ الْعَظِیمَ».[4]
«عظیم»؛ از اسمای حسنای الهی است و مراد از آن عظمت واقعی و معنوی است، نه مثل عظمت جسم.[5] این کلمه در قرآن مجید در وصف خدای تعالی آمده است؛ مانند «وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ».[6]   همچنین برای اجر فَوز،[7] عرش،[8] کرب،[9] و غیره نیز به‌کار رفته است.
ب. «أَعْلَی» از ریشه «علو» به معنای بالا، و نقطه مقابل واژه «سفل» است.[10] و «اعلی»؛ یعنی شریف‏تر و برتر.[11]
معنای «اعلی» در آیه شریفه «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی»؛[12] یعنی این‌که خداوند برتر از آن است که چیزی با او مقایسه شود.[13] تعبیر به «اعلی» بیانگر این حقیقت است که خداوند از هر کس و هر چیز و هر چه تصوّر کنیم، و هر خیال و قیاس و گمان و وهم، و هر گونه شرک جلی و خفی برتر و بالاتر است.[14]
ج. با توجه به مطالب بالا؛ در تفاوت میان اعلی و عظیم باید گفت: در «اعلی» جنبه مقایسه خداوند با دیگر موجودات او مورد نظر است، ولی در عظیم چنین جهتی مورد نظر نمی‌باشد.
البته در این مورد، تفسیر دیگری نیز موجود است که اگر چیزی با توجه به حقارتی که دارد به او منسوب‏ گردد، او «عظیم» و «کبیر» خواهد بود، و اگر با توجه به دنائت و پستی(معنوی) که دارد به او انتساب یابد، او «علیّ»، «اعلی» و «متعالی» می‌باشد. [15]   [1] . قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 5، ص 17، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، ج 5، ص 1987، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق؛ ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، ج ‏2، ص 931، بیروت، دار العلم للملایین‏، چاپ اول.  [2] . شعراء، 63: «...و هر پاره‌ای همچون کوهی بزرگ بود». [3] . صافات، 76: «و او و کسانش را از اندوه بزرگ رهانیدیم». [4] . حجر، 87: «و به راستی، به تو سبع المثانی‏[سوره فاتحه‏] و قرآن بزرگ را عطا کردیم». [5] . قاموس قرآن، ج 5، ص 17 – 18؛ و نیز ر.ک: عسکری، حسن بن عبدالله‏، الفروق فی اللغة، ص 177 – 178، بیروت، دار الافاق الجدیدة، چاپ اول. [6] . شوری، 4. [7] . نساء، 13. [8] . توبه، 129. [9] . انبیاء، 76. [10] . راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن‏، ص 582، بیروت، دارالقلم‏، چاپ اول؛ بستانی، فؤاد افرام، مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی-فارسی، ص 98، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1375ش. [11] . مفردات الفاظ القرآن‏، ص 583.  [12] . اعلی، 1؛ مفردات الفاظ القرآن‏، ص 583. [13] . مفردات ألفاظ القرآن، ص 583. [14] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏26، ص 384، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش. [15] . ر.ک: طباطبایی، سیدمحمد حسین، ‏الرسائل التوحیدیة، ص 41، بیروت، مؤسسه النعمان‏، چاپ اول، بی‌تا.