زمین
زمین جایی است که همه موجودات زنده روی آن زندگی می کنند.
وقتی سجده می رویم کدام بخش باید قبل از سجده کردن روی زمین قرار گیرد؟
سجده که از واجبات نماز است، دارای اجزا و شرایط واجب و مستحب است؛ از جمله مواردی که جزو مستحبات سجده به شمار می رود، آن است که: 1. برای رفتن به سجده و بعد هر سجده، در حال آرامی بدن «اللّٰه أکبر» بگوید. 2. مرد هنگام سجده رفتن، اول دست­ ها و زن، اول زانوها را به زمین بگذارد. 3. بینی را به مهر یا چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد. 4. در حال سجده، انگشتانِ دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، به طوری که سر آنها رو به قبله باشد. 5. در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و صلوات بفرستد. از جمله دعاهای مناسب در سجده این است: « یٰا خَیْرَ الْمَسْؤولیٖنَ وَیٰا خَیْرَ الْمُعْطیٖنَ ارْزُقْنیٖ وَارْزُقْ عیٰالیٖ مِنْ فَضْلِکَ فَانَّکَ ذُوالْفَضْلِ العَظیٖمِ ». 6. بعد از سجده بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را بر کف پای چپ بگذارد. 7. بعد از سجدۀ اول و آرامش بدن، «اسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّی وَ اتُوبُ الَیْهِ» بگوید. 8. سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دستها را روی رانها بگذارد. 9. در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمین بردارد. 10. مردها آرنجها و شکم را به زمین نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضای بدن را به یکدیگر بچسبانند.[1] اما بعضی از امور که در سجده مکروه است، عبارت است از: 1. خواندن قرآن در سجده. 2. فوت کردن جای سجده، برای برطرف کردن گرد و غبار آن و اگر در اثر فوت کردن آنجا، دو حرف از دهان بیرون آید، نماز باطل است.[2] [1] . امام خمینی، توضیح المسائل ( محشّی)، محقق و مصحح: بنی هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج 1، ص 591، م 1091، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [2] . همان، م 1092.
سجده که از واجبات نماز است، دارای اجزا و شرایط واجب و مستحب است؛ از جمله مواردی که جزو مستحبات سجده به شمار می رود، آن است که: 1. برای رفتن به سجده و بعد هر سجده، در حال آرامی بدن «اللّٰه أکبر» بگوید. 2. مرد هنگام سجده رفتن، اول دست­ ها و زن، اول زانوها را به زمین بگذارد. 3. بینی را به مهر یا چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد. 4. در حال سجده، انگشتانِ دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، به طوری که سر آنها رو به قبله باشد. 5. در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و صلوات بفرستد. از جمله دعاهای مناسب در سجده این است: « یٰا خَیْرَ الْمَسْؤولیٖنَ وَیٰا خَیْرَ الْمُعْطیٖنَ ارْزُقْنیٖ وَارْزُقْ عیٰالیٖ مِنْ فَضْلِکَ فَانَّکَ ذُوالْفَضْلِ العَظیٖمِ ». 6. بعد از سجده بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را بر کف پای چپ بگذارد. 7. بعد از سجدۀ اول و آرامش بدن، «اسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّی وَ اتُوبُ الَیْهِ» بگوید. 8. سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دستها را روی رانها بگذارد. 9. در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمین بردارد. 10. مردها آرنجها و شکم را به زمین نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضای بدن را به یکدیگر بچسبانند.[1] اما بعضی از امور که در سجده مکروه است، عبارت است از: 1. خواندن قرآن در سجده. 2. فوت کردن جای سجده، برای برطرف کردن گرد و غبار آن و اگر در اثر فوت کردن آنجا، دو حرف از دهان بیرون آید، نماز باطل است.[2] [1] . امام خمینی، توضیح المسائل ( محشّی)، محقق و مصحح: بنی هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج 1، ص 591، م 1091، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [2] . همان، م 1092.
پاسخ:
سجده که از واجبات نماز است، دارای اجزا و شرایط واجب و مستحب است؛ از جمله مواردی که جزو مستحبات سجده به شمار می رود، آن است که:
1. برای رفتن به سجده و بعد هر سجده، در حال آرامی بدن «اللّٰه أکبر» بگوید.
2. مرد هنگام سجده رفتن، اول دست ها و زن، اول زانوها را به زمین بگذارد.
3. بینی را به مهر یا چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد.
4. در حال سجده، انگشتانِ دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، به طوری که سر آنها رو به قبله باشد.
5. در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و صلوات بفرستد. از جمله دعاهای مناسب در سجده این است: « یٰا خَیْرَ الْمَسْؤولیٖنَ وَیٰا خَیْرَ الْمُعْطیٖنَ ارْزُقْنیٖ وَارْزُقْ عیٰالیٖ مِنْ فَضْلِکَ فَانَّکَ ذُوالْفَضْلِ العَظیٖمِ ».
6. بعد از سجده بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را بر کف پای چپ بگذارد.
7. بعد از سجدۀ اول و آرامش بدن، «اسْتَغْفِرُ اللّٰهَ رَبِّی وَ اتُوبُ الَیْهِ» بگوید.
8. سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دستها را روی رانها بگذارد.
9. در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمین بردارد.
10. مردها آرنجها و شکم را به زمین نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها و شکم را بر زمین بگذارند و اعضای بدن را به یکدیگر بچسبانند.[1]
اما بعضی از امور که در سجده مکروه است، عبارت است از:
1. خواندن قرآن در سجده.
2. فوت کردن جای سجده، برای برطرف کردن گرد و غبار آن و اگر در اثر فوت کردن آنجا، دو حرف از دهان بیرون آید، نماز باطل است.[2] [1] . امام خمینی، توضیح المسائل ( محشّی)، محقق و مصحح: بنی هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج 1، ص 591، م 1091، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [2] . همان، م 1092.
- [سایر] چرا در پایان زیارت عاشورا به سجده می رویم و حمد می کنیم؟
- [آیت الله سیستانی] قرار گرفتن دستها تا آرنج روی زمین به هنگام سجده برای خانمها واجب است یا مستحب ؟
- [آیت الله اردبیلی] میدانیم که در سجده، باید هفت موضع از بدن روی زمین قرار بگیرد. آیا زیاد و کم شدن سجده، به تعداد قرار گرفتن پیشانی بر زمین بستگی دارد یا وابسته به تعداد قرار گرفتن همه هفت موضع بدن با هم، بر روی زمین است؟
- [آیت الله بهجت] آیا پوشیدن کفش طبی در حال نماز در صورتی که هنگام سجده مواضع سجده بر روی زمین قرار گیرد و شرایط دیگر هم رعایت شود اشکال دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا دست مصنوعی باید هنگام وضو شسته شود؟ و آیا برای سجده، کف دست مصنوعی باید روی زمین قرار گیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خانمی به علت درد شدید کمر و زانو به یکی از دو حالت زیر قادر به نماز خواندن است: 1 ایستاده نماز بخواند و برای سجده کردن روی صندلی نشسته و روی میزی که در مقابل خود گذاشته سجده کند به نحوی که زانوها یا نوک انگشتان روی زمین قرار نمی گیرد بلکه کف پا روی زمین قرار می گیرد. 2 نشسته نماز بخواند و سجده را به شکل صحیح انجام دهد. کدام یک از این دو حالت صحیح است؟
- [سایر] با سلام کسی که روی صندلی می‌نشیند و نماز میخواند در هنگام سجده در مورد نوک انگشت پا که واجب است روی زمین قرار گیرد، باید چه کند؟
- [آیت الله مظاهری] پوشیدن دمپایی در نماز، به صورتی که در حال سجده شخص بتواند انگشت پای خود را روی زمین قرار دهد، آیا اشکال دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی که انگشت شست پایش باندپیچی شده است یا بطوری کج است که به راحتی روی زمین قرار نمی گیرد، آیا باید به همان نحو سجده کند یا می تواند سایر انگشتان را بر زمین بگذارد؟
- [سایر] وقتی به میهمانی می رویم کجا بنشینیم؟
- [آیت الله جوادی آملی] .کسی که نمیتواند پیشانی را بر زمین بگذارد, باید هر اندازه که میتواند پیشانی را بر جای بلند که سجده بر آن صحیح است قراردهد؛ ولی تمام اعضای ششگانهّ دیگر باید روی زمین قرار گیرند و اگر غیر از انگشتهای پا را نمیتواند بر زمین بگذارد, همان انگشتها را باید بر زمین قرار دهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نمیتواند پیشانی را به زمین برساند باید به قدری که میتواند خم شود و مهر یا چیز دیگری را که سجده بر آن صحیح است، روی جای بلندی بگذارد و پیشانی را بر آن قرار دهد، به طوری که بگویند سجده کرده است و هر مقدار از مواضع سجده را که میتواند به طور معمول بر زمین بگذارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در پیشانی دمل و مانند آن باشد که نتواند با آن سجده کند باید با جای سالم پیشانی سجده کند؛ ولو به این شکل که مهر بلندی بردارد و دمل را در کنار مهر قرار داده با قسمت سالم پیشانی سجده کند، یا زمین را گود کند و دمل را در گودال و جای سالم پیشانی را بر زمین بگذارد.
- [آیت الله اردبیلی] بنابر احتیاط واجب سجده باید به نحو معمول و متعارف صورت بگیرد، بنابر این چسباندن سینه و شکم به زمین و یا دراز کردن پاها در سجده، بنابر احتیاط واجب جایز نیست، اگرچه تمام اعضای سجده بر زمین قرار گرفته باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر به قصد سجده، پیشانی را بر زمین نهاده و بدون اختیار، پیشانی از زمین بلند شد و بدون اختیار دوباره به زمین گذارده شد، همگی یک سجده محسوب می‌شود و با انجام دادن سجده دوم به وظیفه سجود عمل می‌شود و اگر این وضع برای سجده دوم پیش آمد، وظیفه سجود به طور کامل انجام شده است و اگر بدون اختیار از زمین بلند شد, لیکن حفظ آن ممکن بود، درصورتی که در سجده اوّل باشد, باید سجده دوم را انجام دهد و اگر در سجده دوم باشد, نباید به سجده برود. ترک ذکر سجده, در صورتی که بلند شدن سر از زمین، بدون اختیار باشد, اشکال ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پیشانی را عمداً یا سهواً به زمین نگذارد، سجده نکرده است، اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهایدیگر را به زمین نرساند، یا سهواً ذکر نگوید، سجده صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پیشانی را عمداً یا سهواً به زمین نگذارد، سجده نکرده است. اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهای دیگر را به زمین نرساند، یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است.
- [آیت الله سبحانی] اگر پیشانی را عمداً یا سهواً به زمین نگذارد، سجده نکرده است. اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد. ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهای دیگر را به زمین نرساند، یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر پیشانی را عمدا یا سهوا به زمین نگذارد؛ سجده نکرده است؛ اگرچه جاهای دیگر به زمین برسد؛ ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهوا جاهای دیگر را به زمین نرساند یا سهوا ذکر نگوید؛ سجده صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پیشانی را عمداً یا سهواً به زمین نگذارد ، سجده نکرده است ، اگر چه جاهای دیگر به زمین برسد ، ولی اگر پیشانی را به زمین بگذارد و سهواً جاهای دیگر به زمین نرساند ، یا سهواً ذکر نگوید سجده صحیح است .