ظاهر آیه مورد پرسش: (وَ لِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیها فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدیرٌ)،[1] اشاره به جمع نمودن مردم در روز قیامت دارد که (یوم الجمع) است. روزی که خداوند همۀ مردم را برای پاداش و کیفر، در برابر اعمال نیک و بد، در روز رستاخیز، حاضر می کند، اما در روایات بسیاری از ائمه اطهار(ع) این جمله به جمع نمودن اصحاب خاص حضرت مهدی(عج) از اطراف زمین برای قیام به همراه آن حضرت تفسیر شده است که در این جا به چند نمونه از این روایات اشاره می شود. 1. از امام صادق (ع) نقل شده است: (نزلت هذه الآیة فی اصحاب القائم و انّهم المفتقدون من فرشهم لیلا فیصبحون بمکّة و بعضهم یسیر فی السحاب نهارا ...)؛[2] این آیه در شأن اصحاب حضرت قائم(عج) نازل شده است. آنان در حالی که شب در بستر آرمیده اند، صبح هنگام در مکه حضور پیدا می کنند، و بعضی از آنها روز در ابرها حرکت می کنند... . 2. امام باقر (ع) فرمود: (وَ قَوْلُهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً یَعْنِی أَصْحَابَ الْقَائِمِ الثَّلَاثَمِائَةِ وَ الْبِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا قَالَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ الْأُمَّةُ الْمَعْدُودَةُ قَالَ یَجْتَمِعُونَ وَ اللَّهِ فِی سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ قَزَعٌ کَقَزَعِ الْخَرِیفِ)؛[3] منظور اصحاب امام قائم(ع) که سی صد و سیزده نفرند، به خدا سوگند منظور از (امة معدودة) آنها هستند، به خدا سوگند در یک ساعت همگی جمع می شوند؛ همچون پاره های ابر پاییزی که بر اثر تند باد، جمع و متراکم می شود. 3. در برخی اخبار است که مراد جمع شدن همه شیعیان حضور حضرت مهدی است، چنانچه تفسیر عیاشی[4] و مجمع البیان[5] از امام رضا (ع) نقل کرده اند: (ذلک و اللَّه ان لو قام قائمنا یجمع اللَّه جمیع شیعتنا من جمیع البلدان)؛ قسم به خدا هر موقع قائم ما قیام کند، خداوند جمیع شیعیان را از شهرها به سوی او جمع می کند. البته، این معنا با عموم لفظ و کثرت مصادیق آن منافاتی ندارد.[6] از آن جا که قرآن بطون مختلف دارد، این تفسیر می تواند یکی از آن بطون باشد.[7] بنابراین، منظور از (أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً) یاران امام زمان (عج) هستند. [1] بقره، 148، (هر طایفه‌ای قبله‌ای دارد که خداوند آن را تعیین کرده است (بنا بر این، زیاد در باره قبله گفتگو نکنید! و به جای آن،) در نیکی ها و اعمال خیر، بر یکدیگر سبقت جویید! هر جا باشید، خداوند همه شما را (برای پاداش و کیفر در برابر اعمال نیک و بد، در روز رستاخیز،) حاضر می کند؛ زیرا او بر هر کاری توانا است). [2] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 52، 286، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1409ق. [3] کلینی، کافی، ج 8، ص 313، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش. [4] عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، ج 1، ص 66، چاپخانه علمیه، تهران، 1380ق. [5] طبرسی، مجمع البیان، ج 1، ص 426، ناصر خسرو، تهران، 1372ش. [6] ر. ک: طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 243، اسلام، تهران، 1378ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 1، ص 503، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش. [7] برای آشنایی بیشتر به نمایه های: امام حسن و امام حسین (ع) یکی از مصادیق سوره تین، 20276.
