در مورد جنگ احد، ظاهراً نظر پیامبر اکرم (ص) این بود که مسلمانان در درون مدینه باشند، امّا نظر اصحاب این بود که از مدینه خارج شوند، و حضرت هم نظر خود را بر آنها تحمیل نکردند، بلکه به اصطلاح امروزی (دموکراتیک) عمل کردند. اگر می ‌شود منبع تاریخی یا روایی این ماجرا، و همچنین سایر ماجراهایی که متضمّن مشورت کردن حضرت با اصحاب خود هستند را مرقوم فرمایید.

پیامبراکرم(ص) بنا به دستور خداوند: «و در کار[ها] با آنان، مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی، بر خدا توکّل کن؛ زیرا خداوند، توکّل کنندگان را دوست می دارد»،[1] با یارانش مشورت می نمود. امام رضا(ع) در این باره فرمود: «رسول‏ خدا(ص) با یارانش در بارۀ قضایا مشورت می ‏فرمود و آن ‏گاه تصمیم‏ نهایی را می ‏گرفت». [2] نمونه هایی از مشورت پیامبر(ص) با مردم چنین است: 1. در منابع تاریخی آمده است، در جریان جنگ بدر وقتی پیامبر اکرم(ص) در منطقۀ بدر، پشت چاه، اردو زد، حباب بن منذر از آن حضرت پرسید: آیا انجام این کار بر اساس وحی الاهی بود یا نظر خود را اجرا کردی؟ پیامبر(ص) فرمود: «رأی من چنین بود.» حباب گفت: نظر من این است که چاه آب را عقب خود قرار دهیم تا در صورت عقب نشینی، چاه آب را از دست ندهیم. پیامبر(ص) نیز این پیشنهاد را پذیرفت و محل استقرار نیروها را به مکان جدید تغییر داد.[3] 2. آن حضرت، همراه تعدادی از اصحاب خود به قصد مکه، از مدینه خارج شد و فردی را برای تفتیش در میان مشرکان قریش فرستاد. پس از مدتی همان شخص، خبر آورد که قریش، قصد ممانعت از سفر عمره شما را دارند. پیامبر(ص) فرمود: «اشیروا ایها الناس علی»؛ «ای مردم! به من مشورت بدهید» در این میان، ابوبکر برخاست و گفت: «ای رسول خدا! ما به قصد زیارت خانۀ خدا از مدینه خارج شدیم و نمی خواهیم خون احدی را بریزیم. پس به سوی خانۀ خدا رهسپار شویم؛ اگر مخالفت و ممانعت ورزیدند، آنها را می کشیم» پیامبر(ص) فرمود: «امضوا علی اسم الله...»؛[4] به نام خدا عبور کنید. 3. هنگام نزول آیۀ شریفۀ «ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که می خواهید با رسول خدا نجوا کنید، قبل از آن صدقه ای بدهید، این برای شما بهتر و پاکیزه تر است و اگر توانایی نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است»،[5] پیامبر(ص) در بارۀ تعیین مقدار صدقه که در آیه مشخص نشده است با حضرت علی(ع) مشورت کرد.[6] 4. همچنین پیامبر گرامی اسلام(ص) در جنگ احد – همان طور که در پرسش آمده- نظر اکثریت را قاطع دانست و خروج از شهر را بر قلعه ‏داری و جنگ تن به تن در داخل شهر مدینه ترجیح داد.[7] 5. پیامبر اکرم(ص) در غزواتی مانند غزوه خندق نیز با سلمان فارسی مشورت کردند و نظر او را پذیرفتند.[8]   [1] . آل عمران، 159: «وَ شاوِرْهُمْ فی الاَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ الله یحب الْمُتَوَکِّلِینَ». [2] . «إِنَ‏ رَسُولَ اللَّهِ(ص) کَانَ‏ یَسْتَشِیرُ أَصْحَابَهُ ثُمَّ یَعْزِمُ عَلَی مَا یُرِید»؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 44، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1409ق.‏ [3] . ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق: السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبد الحفیظ ،‏ ج 1، ص 620، دارالمعرفة، بیروت، بی تا. [4] . ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، ج 4، ص 173، دارالفکر، بیروت، 1407ق. [5] . مجادله، آیه 12: «یا ایها الذین امنوا اذا ناجیتم الرسول فقدموا بین یدی نجویکم صدقه ذلک خیر لکم و اطهر فان لم تجدوا فان الله غفور رحیم». [6] . حسکانی، عبید الله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، محقق و مصحح: محمودی، محمدباقر، ج 2، ص 315، التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1411ق. [7] . طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج 1، ص 176، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ  اول، 1417ق؛ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت (تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم)، ص 531، بوستان کتاب، قم، چاپ بیست و یکم، 1385ش.‏ [8] . ر.ک: ابن سعد هاشمی بصری، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، ج 2، ص 51، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق؛ شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 95 و 96، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق.