1. اگر مجموع آنچه پدر شما وصیت کرده‌ است بیش از یک سوم اموالش باشد، وصیت وی، فقط در همان یک سوم نافذ است و باقیمانده باید بر طبق قانون ارث، بین همه وراث تقسیم شود. 2. نسبت به تفاوت ارزش مبلغ مورد وصیت، مراجع تقلید اختلاف نظر دارند: عده‌ای[1] معتقدند، مقدار آن اضافه نمی‌شود هر چند ارزشش کم شده باشد. البته برخی[2] در این باره شرطی گذارده‌ و می‌گویند، اگر در آن زمان دختران سهم الارث خویش را مطالبه کرده‌ و سایر ورثه از پرداخت آن امتناع ورزیدند، در حال حاضر باید به قیمت روز، سهم دختران پرداخت شود. برخی[3] در این زمینه تورم بازار را لحاظ کرده و ارزش روز را ملاک عمل قرار می‌دهند. بعضی[4] نیز می‌گویند: در این‌باره باید (بنابر احتیاط واجب) با سایر وراث مصالحه شود. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[5] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): وصیت به مقدار یک سوم ماترک نافذ است و باید بر طبق آن عمل شود و باقیمانده باید بر طبق قانون ارث تقسیم شود و بنا بر احتیاط واجب نسبت به تفاوت ارزش پول باید مصالحه شود. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): مقدار آن اضافه نمی‌شود هر چند ارزشش کم شده باشد. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): باید آن مبلغ را به اضافه مقدار تورم متوسط اجناس در آن راه صرف کنید مشروط بر این که به ضمیمه سایر وصیت‌ها بیش از ثلث اموال او نباشد و الا به مقدار ثلث عمل می‌شود. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی): چنانچه وصیت مذکور زائد بر ثلث (یک سوم) مال متوفی نبوده به همان مبلغی که وصیت شده باید عمل کرد و گذشت زمان و تورم موجب زیاد شدن مقدار وصیت نمی‌شود اما نسبت به بقیه ماترک میت هر چه قیمت آن بالا رفته باشد در صورتی که هنوز تقسیم نشده است همه ورثه در اضافه قیمت هم شریک هستند. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی): در صورتیکه دختران سهم الارث خویش را در آن زمان مطالبه کرده‌اند و سائر ورثه از پرداخت امتناع کرده باشند، در حال حاضر باید به قیمت روز سهم دختران پرداخت شود در غیر اینصورت همان مبلغ مذکور در وصیت باید پرداخت شود. [1] . آیات عظام: سیستانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی. [2] . آیت الله نوری همدانی. [3] . آیت الله مکارم شیرازی. [4] . آیت الله خامنه‌ای. [5] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
پدر من سال 78 فوت کرد و من در آن زمان 12 سال داشتم. پدرم در وصیت نامه خود مقدار دو میلیون تومان را به عنوان تهیه جهیزیه برای هر یک از دخترها در نظر گرفت. بعد از گذشت 13 سال از فوت پدرم هنوز به وصیت پدرم عمل نشده و با آن دو میلیون تومان یک یخچال هم نمیشود خرید. حالا تکلیف ما خواهرها که میخواهیم ازدواج کنیم چیست؟ آیا این پول به نرخ امروز در نظر گرفته می شود؟
1. اگر مجموع آنچه پدر شما وصیت کرده است بیش از یک سوم اموالش باشد، وصیت وی، فقط در همان یک سوم نافذ است و باقیمانده باید بر طبق قانون ارث، بین همه وراث تقسیم شود.
2. نسبت به تفاوت ارزش مبلغ مورد وصیت، مراجع تقلید اختلاف نظر دارند:
عدهای[1] معتقدند، مقدار آن اضافه نمیشود هر چند ارزشش کم شده باشد. البته برخی[2] در این باره شرطی گذارده و میگویند، اگر در آن زمان دختران سهم الارث خویش را مطالبه کرده و سایر ورثه از پرداخت آن امتناع ورزیدند، در حال حاضر باید به قیمت روز، سهم دختران پرداخت شود.
برخی[3] در این زمینه تورم بازار را لحاظ کرده و ارزش روز را ملاک عمل قرار میدهند.
بعضی[4] نیز میگویند: در اینباره باید (بنابر احتیاط واجب) با سایر وراث مصالحه شود.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[5]
حضرت آیت الله العظمی خامنهای (مد ظله العالی):
وصیت به مقدار یک سوم ماترک نافذ است و باید بر طبق آن عمل شود و باقیمانده باید بر طبق قانون ارث تقسیم شود و بنا بر احتیاط واجب نسبت به تفاوت ارزش پول باید مصالحه شود.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
مقدار آن اضافه نمیشود هر چند ارزشش کم شده باشد.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
باید آن مبلغ را به اضافه مقدار تورم متوسط اجناس در آن راه صرف کنید مشروط بر این که به ضمیمه سایر وصیتها بیش از ثلث اموال او نباشد و الا به مقدار ثلث عمل میشود.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
چنانچه وصیت مذکور زائد بر ثلث (یک سوم) مال متوفی نبوده به همان مبلغی که وصیت شده باید عمل کرد و گذشت زمان و تورم موجب زیاد شدن مقدار وصیت نمیشود اما نسبت به بقیه ماترک میت هر چه قیمت آن بالا رفته باشد در صورتی که هنوز تقسیم نشده است همه ورثه در اضافه قیمت هم شریک هستند.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
در صورتیکه دختران سهم الارث خویش را در آن زمان مطالبه کردهاند و سائر ورثه از پرداخت امتناع کرده باشند، در حال حاضر باید به قیمت روز سهم دختران پرداخت شود در غیر اینصورت همان مبلغ مذکور در وصیت باید پرداخت شود. [1] . آیات عظام: سیستانی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی. [2] . آیت الله نوری همدانی. [3] . آیت الله مکارم شیرازی. [4] . آیت الله خامنهای. [5] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنهای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- [آیت الله نوری همدانی] پدر این جانبه حدود بیست و هفت سال پیش از دنیا رفته است متوفی وصیت نامهای داشته است مبنی بر اینکه یک چهارم از اموالش را نماز و روزه خریداری شود، فرزندان متوفی همگی بعد از فوت پدرم خانه پدری را برای رفاه حال مادرم به ایشان بخشیدند حدود سه سال قبل مادرم نیز از دنیا رفت. پس از فروش خانه و تقسیم سهم الارث به تازگی وصیت نامه پدرم پیدا شده است. مستدعی است برابر آئین مقدس اسلام وضعیت این جانبه را روشن فرمایید. لازم به ذکر است در حال حاضر از نظر مادی پول نقدی ندارم که بتوانم وصیت پدرم را عملی کنم.
- [سایر] پدر من در سال 83 به رحمت خدا رفتند و یک وصیت نامه و یک صلح نامه برای ما گذاشتند صلح نامه علی رغم مخالفت 2 برادرم از طریق دادگاه تنفیذ شد. در مورد وصیت نامه هنوز که هنوز است 2 تن از برادرهایم برای اجرای آن مشکل تراشی می کنند و می گویند چون ما از بچگی کار کردیم به دخترها نباید سهمی داده شود و مادر نیز چون پدر ملکی را به ایشان مصالحه نموده اند نباید از ارث چیزی به ایشان داده شود. البته دیگر خواهر و برادرها زبانی موافقت نموده اند. و قابل ذکر است که نام یکی از ان 2 برادر مخالف وصیت نامه به عنوان وصی پدرم در وصیت نامه آمده است که اصلا اهمیتی نمی دهد چکار کنیم؟ می توانیم شخص دیگری را خودمان برگزینیم تا وصیت آن مرحوم را اجرا نماید. دیگر اینکه در وصیت نامه مفادی می باشد که پدر وصیت نموده اند از ثلث مال ایشان مخارج جهیزیه بنده و مخارج عروسی برادر کوچکم برداخت شود که سر آن نیز اختلاف است و مخارج عروسی برادرم را قبول ندارند و جهیزیه مرا نیز در حد خیلی کم می گیرند. چطور باید جهیزیه را حساب نمود و با چه فاکتورهایی آن را تخمین زد به همین صورت مخارج عروسی برادرم را. تکلیف ما با این 2 برادر چیست؟
- [آیت الله سبحانی] پدرم 10 سال قبل وصیت کرد که به مبلغ 50 هزار تومان کسی را برای نماز و روزه او اجیر کنند و همین مقدار خمس پرداخت شود اکنون پس از گذشت 10 سال و کم شدن ارزش پول وظیفه ام چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] از آنجائی که امکان تهیه یکباره جهیزیه برای دخترم را ندارم مجبورم به صور زیر عمل کنم: 1 - لوازم و وسایل مورد نیاز را می خرم و در محلی نگاهداری می کنم. آیا پس از گذشت یکسال با توجه به آنکه تا زمان ازدواج مورد مصرف قرار نخواهد گرفت خمس به آن تعلق می گیرد ؟ 2 – مقداری پول پس انداز می کنم تا به مقدار لازم برای تهیه جهیزیه برسد. با توجه به اینکه یکسال و یا بیشتر از مدت نگهداری این پول می گذرد آیا خمس به آن تعلق می گیرد ؟ 3 – سکه بهار آزادی خریدرای کرده ام و تا رسیدن مقدار آن به میزان لازم برای تهییه جهیزیه آن را خرج نمی کنم . آیا با توجه به اینکه امکان دارد یک سال و یا بیشتر از مدت نگهداری آنها بگذرد خمس به آن تعلق می گیرد. 4 – مبلغ لازم برای خرید جهیزیه را در بانک می گذارم. آیا پس از گذشت یکسال با توجه به دست نخورده ماندن پول خمس به آن تعلق می گیرد؟ حال خواهشمندم در هر مورد تعلق و یا عدم تعلق خمس به مورد ذکر شده را با حدود و شرایط دقیق معلوم بفرمائید. 5 - آیا به هدیه خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] پدری فوت نموده و دارای 2 پسر و 2 دختر میباشد که همه بزرگ و متأهل هستند، پدر در زمان حیات خود و در هنگام ازدواج پسرها برای آنها هر کدام یک خانه میخرد و بیان میدارد که خانهاش را که خود در آن ساکن است پس از مرگش متعلّق به دختران باشد و این مسأله را چندین مرتبه و به عناوین مختلف بیان میکند به طوریکه عدّهای آنرا میشنوند یا به طور غیر مستقیم اطّلاع پیدا میکنند. اگر چه پسرها در زمان حیات وی از این تصمیم ناراضی بوده و این نارضایتی را نیز به پدر اعلام میکنند ولی پدر چندان ترتیب اثری به حرف آنان نداده و در فرصتهای دیگر بر نظر خود پافشاری مینماید، حال با توجه به اینکه هیچ وصیّت نامه مکتوبی وجود ندارد، سئوالات زیر مطرح است: الف - آیا پسرها در زمان حیات پدر شرعاً حق اعتراض به انتقالِ خانه به دخترها توسط پدر برای پس از مرگ پدر را داشتهاند؟
- [آیت الله بهجت] شخصی حدود 30 سال قبل با زنی ازدواج نموده و از این ازدواج فرزندی به عمل نیامده است. زن حدود چند ماه قبل از شوهرش فوت کرده است. مهریه آن زن مبلغ پنج هزار تومان پول رایج ایران بوده و شوهر مبلغ یادشده را در زمان حیات به زنش پرداخت ننموده است و بعد از فوت زن، شوهرش هم از دنیا رفته، در حالی که ورّاثِ طبقه اوّل و دوّم ندارد و ارثیّه به دست طبقه سوّم رسیده است. مادر آن زن مهریّه و مالیّه دخترش را از ورّاث دامادش مطالبه نموده است. ورّاث آن مرد متوفّی باید مالیّه و مهریّه آن زن را چگونه به مادر آن زن متوفّی پرداخت نمایند؟ (در حالی که شوهر هم وارث زن خودش می باشد). آیا مهریه، به همان مقدار یاد شده محاسبه می شود یا طبق نرخ روز؟
- [آیت الله جوادی آملی] اینجانب در زمانی که دانشجو بودهام مبلغی پول پس انداز نمودهام و در همان سالها هزینه شد این پول هدیههای پدرم بود و قسمتی هم وام دانشجویی به صورت وام بوده است با توجه به اینکه یقین ندارم که سال بر آن پول گذشته یا نه و اصل پولها هدیه و وام بود چه حکمی دارد یا مشمول خمس میگردد یا نه؟ سؤال 2: اینجانب منزلی جهت سکونت خود خریدهام و برای پول آن فرشهای منزل خود که به آنها نیاز بود فروختم که مشکل مسکن حل گردد و در آینده فرش تهیه نمایم، با توجه به اینکه یقین ندارم که از زمان خرید تا فروش آن فرشها سال گذشته یا نه آیا فرشهای مذکور مشمول خمس میگردد یا نه؟ سؤال 3: اینجانب مبلغ 200 هزار تومان به صورت رهن و اجاره جهت تهیه منزل مسکونی (قبل از خریدن خانه) در اختیار @ردی صاحب خانه گذاشتم، این پول یک سال در رهن منزل بود حال با توجه به اینکه یقین دارم قبل از رهن سال بر پول نگذشته بود و بعد از رهن و تمام شدن مدت فوراً پول را برای خرید مسکن هزینه نمودم آیا پول مذکور با این شرایط مشمول خمس میگردد یا نه؟ سؤال 4: اگر کسی پولی را برای امری در گرو بگیرند و صاحب پول آن کار را انجام ندهد مثلاً پولی در گرو سندی باشد و مدتی بگذرد و پول دست نخورده بماند آیا خمس پول در گردن کیست؟ سؤال 5: آیا اگر از پول بین سال منزلی تهیه گردد که به آن نیاز است خمس دارد یا نه؟ سؤال 6: آیا اگر کسی منزلی داشته باشد و به دلایلی مثلاً عدم امنیت محل آن فعلاً (مثلاً یک سال) آن را اجاره دهد و خودش در محلی دیگر با اجارهی بیشتری منزل اجاره نماید آن منزل آیا مشمول خمس میگردد یا نه؟ سؤال 7: آیا اگر کسی خانه داشته باشد و از درآمد بین سال خریداری نماید و مشمول خمس نگردد و بعد از چند سال به دلایلی مجبور باشد آن خانه را بفروشد و با پول آن خانه دیگری بخرد که به آن خانه نیاز دارد، آیا پول فروش منزل مشمول خمس میگردد یا نه؟ و اگر قیمت آن بالا رود چه حکمی دارد؟ سؤال 8: آیا هدیههای عروسی که از طرف پدر یا پدر همسر و فامیل هدیه میگردد مشمول خمس میگردد یا نه؟ اگر حتی یک سال مورد استفاده نگیرد در این صورت چطور؟ آیا هدیه دیگر مشمول خمس است یا نه؟ سؤال 9: اگر کسی منزلی داشته باشد که نیاز به تعمیر دارد و در حد شأن خود میخواهد آن را تعمیر نماید (این فرد حساب سال دارد ) و از اول سال مثلاً تا 10 ماه پول جمع آوری نمایند و پولها را هزینه نماید آیا آن پولها مشمول خمس میگردد یا نه؟
- [سایر] سلام درمورد تعلق خمس برای پول جهیزیه سوال داشتم.کارمند موسسه خصوصی هستم که به دلایل پیش امده ثبات کاری هم ندارد و هرلحظه امکان اخراج هست ازبیشتر هزینه ها چشم پوشی کردم تا باتوجه به عدم توانایی پدرم پولی برای خرید جهیزیه پس انداز کنم که باتوجه به قدیمی شدن وسایل و نبود جایی برای نگهداری به صورت پول نگه دهری میشود البته در نظر دارم با توجه با اینکه شهرستان و دور از خانواده هستم اگر تا چند سال دیگر موفق به ازدواج نشدم با وام و استفاده از این پول خانه ای جهت سکونت تهیه کنم ایا با این شرایط خمس تعلق میگیرد شنیده ام اگر در حدی که شان و عرف دختر باشد خمس تعلق نمی گیرید و مازاد بر عرف خانوادگی تعلق میگیرد با توجه با تورم و مشخص نبودن زمان ازدواج و یا حتی عدم ثبات کارکاربنده و این که خانه یا وسایل خانه برای ادامه زندگی ندارم ایا پرداخت خمس برای من واجب است سوال دیگر اگربه نیت فرار از خمس اگر مرجع تقلیدم را عوض کنم حکمش چیست ممنون میشم اگر پاسخگو باشی مرجع تقلید ایت الله مکارم شیرازی
- [آیت الله خامنه ای] فردی همه اموال خود را به نام پسر خود نموده است به این شرط که بعد از وفات پدر، مقدار معیّنی پول نقد به هر یک از خواهرانش به جای سهم آنان از ارث بپردازد، ولی یکی از خواهران او هنگام فوت پدر حضور نداشت و در نتیجه نتوانست در آن زمان حق خود را بگیرد و هنگامی که به آن شهر مراجعت نمود، حق خود را از برادرش مطالبه کرد. ولی برادرش در آن زمان چیزی به او نپرداخت و در حال حاضر که چندین سال از آن می گذرد و قدرت خرید مبلغ مورد وصیّت بسیار کاهش پیدا کرده، اعلام نموده که حاضر است آن مبلغ را به او بپردازد، ولی خواهر او آن پول را با همان قدرت خریدش در آن زمان، مطالبه می کند و برادر او از پرداخت آن خودداری می کند و خواهرش را متّهم به مطالبه ربا می نماید. این مسأله چه حکمی دارد؟
- [سایر] ما در سال 76 ازدواج کردیم همسرم در دوران نامزدی با پس اندازی که داشت شروع به ساختن طبقه بالای خانه پدری خود کرد تمام مناسبت های دوران نامزدی من که کمتر از یکسال بود و میشه گفت آرزوی هر دختری می تونه باشه با گفتن جمله (( من دارم خونه می سازم )) نقش بر آب می شد اما گذشت بعد از گذشت 3ماه از ازدواج ما دعواهای پدر همسرم سر دادن اجاره شروع شد و ما هرروز اعصاب خوردی داشتیم بابت این جریانات که 4 سال طول کشید و با دادن 3 میلیون در سال 81 ما از آنجا با دعوا و قهر بلند شدیم و در حال حاضر بدلیل شاغل بودن من از سال 83 به خاطر به دنیا آمدن پسرم منزل پدرم که خیلی کوچک است و ما مجبور شدیم بیشتر وسایل زندگی را بفروشیم تا بتوانیم در آنجا ساکن شویم مستاجر میباشیم پس انداز این 12 سال زندگی مشرک ما مبلغ 60 میلیون تومان پول است که همسرم معتقد است که با دادن آن به برادرم که در کار بساز و بفروشی می باشد پولمان را افزایش دهیم تا بتوانیم در آینده خانه ای را خریداری کنیم . اما من واقعا خسته شدم و دوست دارم بعد از گذشت این همه سختی و رنج و خاطرات عذاب آور یک زندگی خوب داشته باشم پسر من اول مهر به پیش دبستانی میرود . چند وقتی است که واقعا دچار عذاب شدم و سر ناسازگاری با همسرم دارم من می خواهم مستقل باشم چون احساس میکنم این برای پسرم هم خوب باشد که ما از والدینم دور باشیم و هم اینکه از کوچکی جا من واقعا خسته شدم . شما اگر جای من بودید چه می کردید ؟ متشکرم