بر اساس آیه شریفه: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور»،[1] اولین دست آورد حکومت مؤمنان و صالحان در روی زمین برپایی نماز است. آیه مورد استشهاد، توصیف دیگری از مؤمنان است به دنبال آیات قبلی. در این آیه نیز مقام و اوصاف مؤمنان را بیان می‌کند و می‌‌فرماید از ویژگی‌‌های مؤمنان این است که پس از پیروزی هرگز مانند خودکامگان و جباران به عیش و نوش و لهو و لعب نمی‌‌پردازند و در غرور و مستی فرو نمی‌‌روند، بلکه پیروزی‌ها و موفقیت‌‌ها را نردبانی برای ساختن خویش و جامعه قرار می‌دهند. آنها پس از قدرت یافتن، تبدیل به یک طاغوت جدید نمی‌‌شوند، ارتباط‌شان با خدا محکم و با خلق خدا نیز مستحکم است؛ چرا که نماز سمبل پیوند با خالق است. مؤمنان تنها قبل از پیروزی به در خانه‌ خدا نمی‌‌روند، بلکه بعد از پیروزی هم به مقتضای (الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ...) رابطه‌ خود را با او همچنان محکم می‌‌دارند و پیروزی بر دشمن را وسیله‌‌‌ای برای نشر حق و عدالت و فضیلت قرار می‌دهند. گفتنی است؛ مراد از مؤمنان، عموم مؤمنان زمان رسول الله(ص) و عموم مسلمانان تا روز قیامت است. عالی‌‌ترین جامعه‌‌‌ای که در تاریخ اسلام تشکیل یافت جامعه‌‌‌ای بود که در عهد رسول خدا شکل گرفت و در آن جامعه نماز برپا شد.[2] [1] . حج، 41. «همان کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‏دارند، و زکات می‏دهند، و امر به معروف و نهی از منکر می‏کنند، و پایان همه کارها از آن خدا است». [2] . ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏14، ص 386، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏14، ص 117، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش.
بر اساس آیه شریفه: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور»،[1] اولین دست آورد حکومت مؤمنان و صالحان در روی زمین برپایی نماز است.
آیه مورد استشهاد، توصیف دیگری از مؤمنان است به دنبال آیات قبلی. در این آیه نیز مقام و اوصاف مؤمنان را بیان میکند و میفرماید از ویژگیهای مؤمنان این است که پس از پیروزی هرگز مانند خودکامگان و جباران به عیش و نوش و لهو و لعب نمیپردازند و در غرور و مستی فرو نمیروند، بلکه پیروزیها و موفقیتها را نردبانی برای ساختن خویش و جامعه قرار میدهند. آنها پس از قدرت یافتن، تبدیل به یک طاغوت جدید نمیشوند، ارتباطشان با خدا محکم و با خلق خدا نیز مستحکم است؛ چرا که نماز سمبل پیوند با خالق است. مؤمنان تنها قبل از پیروزی به در خانه خدا نمیروند، بلکه بعد از پیروزی هم به مقتضای (الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ...) رابطه خود را با او همچنان محکم میدارند و پیروزی بر دشمن را وسیلهای برای نشر حق و عدالت و فضیلت قرار میدهند.
گفتنی است؛ مراد از مؤمنان، عموم مؤمنان زمان رسول الله(ص) و عموم مسلمانان تا روز قیامت است. عالیترین جامعهای که در تاریخ اسلام تشکیل یافت جامعهای بود که در عهد رسول خدا شکل گرفت و در آن جامعه نماز برپا شد.[2] [1] . حج، 41. «همان کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا میدارند، و زکات میدهند، و امر به معروف و نهی از منکر میکنند، و پایان همه کارها از آن خدا است». [2] . ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 14، ص 386، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج14، ص 117، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش.
- [سایر] صالحان چه کسانی هستند؟
- [سایر] چرا صالحان، گرفتار مشکلات هستند و مجرمان و گنهکاران، در رفاه به سر می برند ؟
- [سایر] منظور از وارث زمین شدن توسط صالحان چیست ؟
- [سایر] نقش معاشرت با صالحان را در تربیت بیان کنید؟
- [سایر] شبهه: آیا ولایت فقیه همان دیکتاتوری صالحان نیست؟[1]
- [سایر] تنبلی ثمره چیست؟
- [سایر] ثمره معنوی ازدواج چیست؟
- [سایر] نصیحت کردن پنهانی چه ثمره ای دارد؟
- [سایر] ترک امور بیهوده چه ثمره ای دارد؟
- [سایر] عیب خود جستن چه ثمره ای دارد؟
- [آیت الله مظاهری] زمینهایی که در اصل آباد بوده مانند جنگلها و نیزارها ملک حکومت اسلامی است و هر کس در آن تصرّف و اصلاح نماید مالک میشود مگر آنکه حکومت اسلامی منع نماید.
- [آیت الله مظاهری] علفها و بوتههای بیابان و ماهیهای دریاها و رودخانهها و پرندگان هوا و حیوانات صحرا و مانند اینها ملک حکومت اسلامی است ولی اگر کسی آنها را تصرّف کند مالک میشود مگر اینکه حکومت اسلامی جلوگیری نماید.
- [آیت الله مظاهری] آنچه که در زمینهای موات باشد مانند بوته و درخت و سنگ و معدن و غیره، مانند خود زمین ملک حکومت اسلامی است ولی اگر کسی در آنها تصرّف کند مالک میشود مگر آنکه حکومت اسلامی ممانعت نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند خمس به آن تعلق نمی گیرد.
- [آیت الله سبحانی] اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند، خمس به آن تعلق نمی گیرد. 3 گنج
- [آیت الله مظاهری] در صورت تشکیل حکومت اسلامی قاضی باید از طرف حاکم وقت منصوب باشد و اگر منصوب نباشد نباید قضاوت نماید.
- [آیت الله مظاهری] حکومت اسلامی در تعزیرات چنانکه میتواند تأدیب کند، میتواند جریمه مالی یا زندان یا تبعید و مانند اینها بنماید.
- [آیت الله مظاهری] زمینهایی که صاحب معیّنی ندارد و آثاری از آبادی در آن نیست چه در اصل بایر باشد مانند بیابانها و کوهها و درّهها و چه بعد از آباد شدن بایر شده باشد مثل زمینهایی که صاحبان آنها از آن اعراض کرده باشند ملک حکومت اسلامی است ولی اگر کسی آن را آباد کند مالک میشود مگر در صورتی که حکومت اسلامی ممانعت نماید.
- [آیت الله مظاهری] همه آبها چه زیرزمینی باشد یا روی زمین مانند دریاها و رودخانهها و نهرها و برکهها و چشمههایی که مالک معیّن ندارند ملک حکومت اسلامی است و هر کس در آنها تصرّف کند مالک میشود ولی حکومت اسلامی میتواند از آن جلوگیری نماید.
- [آیت الله اردبیلی] حکومت صالح میتواند محتکر را به عرضه نمودن کالای مورد احتکار و فروش آن بدون اجحاف ملزم نماید و چنانچه محتکر از عرضه نمودن کالا امتناع نماید، حکومت صالح میتواند علاوه بر تعزیر عادلانه و متناسب با محتکر، کالای احتکار شده را به فروش برساند و پول آن را به صاحب آن بپردازد.