تربیت
تربیت یعنی پرورش در جهت رشد و کمال.
نقش معاشرت با صالحان را در تربیت بیان کنید؟
از عواملی که برای اصلاح و تربیت به آن توجه شده است، معاشرت با صالحان و نیکان است. ما در متون اسلامی بابی داریم با عنوان مجالست. تأثیر مجالست، هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی است. مجالست [با] صالحان آثار نیک و مجالست [با] بدان آثار سوء فوق العاده دارد. این امر اجتناب ناپذیر است؛ یعنی انسان، وقتی که می خواهد با کسی معاشرت بکند [و تصمیم گرفت] از او اثری نگیرد، باز کم و بیش اثر می پذیرد. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: (اَلمَرْءُ عَلی دینِ خَلیلِهِ؛ هرکسی به دین دوستش است. مقصود این است که شما اگر کسی را دوست و خلیل بگیرید، با کسی دوست بشوید، دین او را هم پذیرفته اید. در نهج البلاغه تعبیری است به این صورت: (مُجالَسةُ اَهلِ الهَوی مُنساةٌ لِلایمانِ؛ نشست و برخاست کردن با مردم هواپرست و غافل از خدا، فراموشی ایمان است. ایشان می فرمایند: هم نشینی با هواپرستان، فراموش خانه ایمان است؛ یعنی انسان آن جا که برود، اصلاً ایمان را فراموش می کند. در یکی از آیات قرآن، در سوره طه و ظاهرا خطاب به موسی بن عمران می فرماید: (فَلا یَصُدَّنَّکَ عَنها مَن لایُؤمِنُ بِها وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَردی).1 به موسی بعد از پیغمبری هشدار می دهد که مردم بی ایمان مانع تو نشوند. این مانعیت غیر از مانعیت زوری و جبری است که مثلاً فرعون به زور نگذارد تو کارت را بکنی. چون دنبالش چنین می آید: (وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَرْدی)؛ ای موسی! بی ایمان ها تو را از راه به در نکنند که تو هم دنبال هوا بروی و هلاک بشوی. از این آیه استنباط کرده اند که هشداری به موسی داده اند که مواظب و مراقب تأثیر سوء آدم های بد باش. البته معنایش این نیست که از آدم های بد کناره بگیر (پس کی را دعوت بکند؟!)، بلکه توجه دادن به آثار بد معاشرت با آدم های بد است. بنابراین، این انسان در معاشرت (باید حق انتخاب داشته باشد). این معاشرت اخلاقی غیر از معاشرت معلّم است با متعلّم و غیر از معاشرت مربّی با زیردست خودش است. مقصود، انس گرفتن است. هرکسی در دنیا رفیق دارد، رفیقی که با او انس دارد و معاشر است و باید هم انسان رفیق داشته باشد. انسان برای تربیت و اخلاق خودش در معاشر و انیس و رفیق هم باید [حق] انتخاب داشته باشد.2 پی نوشتها: 1 . طه: 16. پس هرگز نباید کسی که به آن ایمان ندارد و از هوس خویش پیروی کرده است، تو را از [ایمان به] آن باز دارد که هلاک خواهی شد. 2 .تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 387 و 388. www.irc.ir
از عواملی که برای اصلاح و تربیت به آن توجه شده است، معاشرت با صالحان و نیکان است. ما در متون اسلامی بابی داریم با عنوان مجالست. تأثیر مجالست، هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی است. مجالست [با] صالحان آثار نیک و مجالست [با] بدان آثار سوء فوق العاده دارد. این امر اجتناب ناپذیر است؛ یعنی انسان، وقتی که می خواهد با کسی معاشرت بکند [و تصمیم گرفت] از او اثری نگیرد، باز کم و بیش اثر می پذیرد. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: (اَلمَرْءُ عَلی دینِ خَلیلِهِ؛ هرکسی به دین دوستش است. مقصود این است که شما اگر کسی را دوست و خلیل بگیرید، با کسی دوست بشوید، دین او را هم پذیرفته اید. در نهج البلاغه تعبیری است به این صورت: (مُجالَسةُ اَهلِ الهَوی مُنساةٌ لِلایمانِ؛ نشست و برخاست کردن با مردم هواپرست و غافل از خدا، فراموشی ایمان است. ایشان می فرمایند: هم نشینی با هواپرستان، فراموش خانه ایمان است؛ یعنی انسان آن جا که برود، اصلاً ایمان را فراموش می کند. در یکی از آیات قرآن، در سوره طه و ظاهرا خطاب به موسی بن عمران می فرماید: (فَلا یَصُدَّنَّکَ عَنها مَن لایُؤمِنُ بِها وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَردی).1 به موسی بعد از پیغمبری هشدار می دهد که مردم بی ایمان مانع تو نشوند. این مانعیت غیر از مانعیت زوری و جبری است که مثلاً فرعون به زور نگذارد تو کارت را بکنی. چون دنبالش چنین می آید: (وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَرْدی)؛ ای موسی! بی ایمان ها تو را از راه به در نکنند که تو هم دنبال هوا بروی و هلاک بشوی. از این آیه استنباط کرده اند که هشداری به موسی داده اند که مواظب و مراقب تأثیر سوء آدم های بد باش. البته معنایش این نیست که از آدم های بد کناره بگیر (پس کی را دعوت بکند؟!)، بلکه توجه دادن به آثار بد معاشرت با آدم های بد است. بنابراین، این انسان در معاشرت (باید حق انتخاب داشته باشد). این معاشرت اخلاقی غیر از معاشرت معلّم است با متعلّم و غیر از معاشرت مربّی با زیردست خودش است. مقصود، انس گرفتن است. هرکسی در دنیا رفیق دارد، رفیقی که با او انس دارد و معاشر است و باید هم انسان رفیق داشته باشد. انسان برای تربیت و اخلاق خودش در معاشر و انیس و رفیق هم باید [حق] انتخاب داشته باشد.2 پی نوشتها: 1 . طه: 16. پس هرگز نباید کسی که به آن ایمان ندارد و از هوس خویش پیروی کرده است، تو را از [ایمان به] آن باز دارد که هلاک خواهی شد. 2 .تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 387 و 388. www.irc.ir
پاسخ:
از عواملی که برای اصلاح و تربیت به آن توجه شده است، معاشرت با صالحان و نیکان است. ما در متون اسلامی بابی داریم با عنوان مجالست. تأثیر مجالست، هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی است. مجالست [با] صالحان آثار نیک و مجالست [با] بدان آثار سوء فوق العاده دارد. این امر اجتناب ناپذیر است؛ یعنی انسان، وقتی که می خواهد با کسی معاشرت بکند [و تصمیم گرفت] از او اثری نگیرد، باز کم و بیش اثر می پذیرد. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: (اَلمَرْءُ عَلی دینِ خَلیلِهِ؛ هرکسی به دین دوستش است. مقصود این است که شما اگر کسی را دوست و خلیل بگیرید، با کسی دوست بشوید، دین او را هم پذیرفته اید.
در نهج البلاغه تعبیری است به این صورت: (مُجالَسةُ اَهلِ الهَوی مُنساةٌ لِلایمانِ؛ نشست و برخاست کردن با مردم هواپرست و غافل از خدا، فراموشی ایمان است. ایشان می فرمایند: هم نشینی با هواپرستان، فراموش خانه ایمان است؛ یعنی انسان آن جا که برود، اصلاً ایمان را فراموش می کند. در یکی از آیات قرآن، در سوره طه و ظاهرا خطاب به موسی بن عمران می فرماید: (فَلا یَصُدَّنَّکَ عَنها مَن لایُؤمِنُ بِها وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَردی).1 به موسی بعد از پیغمبری هشدار می دهد که مردم بی ایمان مانع تو نشوند. این مانعیت غیر از مانعیت زوری و جبری است که مثلاً فرعون به زور نگذارد تو کارت را بکنی. چون دنبالش چنین می آید: (وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَرْدی)؛ ای موسی! بی ایمان ها تو را از راه به در نکنند که تو هم دنبال هوا بروی و هلاک بشوی. از این آیه استنباط کرده اند که هشداری به موسی داده اند که مواظب و مراقب تأثیر سوء آدم های بد باش. البته معنایش این نیست که از آدم های بد کناره بگیر (پس کی را دعوت بکند؟!)، بلکه توجه دادن به آثار بد معاشرت با آدم های بد است. بنابراین، این انسان در معاشرت (باید حق انتخاب داشته باشد). این معاشرت اخلاقی غیر از معاشرت معلّم است با متعلّم و غیر از معاشرت مربّی با زیردست خودش است. مقصود، انس گرفتن است. هرکسی در دنیا رفیق دارد، رفیقی که با او انس دارد و معاشر است و باید هم انسان رفیق داشته باشد. انسان برای تربیت و اخلاق خودش در معاشر و انیس و رفیق هم باید [حق] انتخاب داشته باشد.2
پی نوشتها:
1 . طه: 16. پس هرگز نباید کسی که به آن ایمان ندارد و از هوس خویش پیروی کرده است، تو را از [ایمان به] آن باز دارد که هلاک خواهی شد.
2 .تعلیم و تربیت در اسلام، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 387 و 388.
www.irc.ir
- [سایر] نقش تذکردر تربیت دینی چیست؟
- [سایر] نقش عبادت را در تربیت توضیح دهید؟
- [سایر] نقش پدر در تربیت مذهبی فرزند چیست؟
- [سایر] نقش استاد اخلاق در تربیت چیست؟
- [سایر] نقش محبت و قاطعیت در تربیت فرزندان را توضیح دهید.
- [سایر] نقش محبت در تعلیم و تربیت اسلامی چیست؟
- [سایر] نقش کلیدی پدر در مراحل تربیت فرزند چیست؟
- [سایر] نقش الگوهای رفتاری در تربیت کودکان و نوجوانان چیست؟
- [سایر] منظور از هماهنگی در تربیت چیست که اگر ایجاد شود نقش بسزایی در تربیت ایجاد می کند؟
- [سایر] صالحان چه کسانی هستند؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر معاشرت و مراوده عالمان با ستمگران، شرعا خالی از مصلحت باشد، نباید معاشرت کنند زیرا این امر موجب اتّهام آنها خواهد شد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مراوده و معاشرت عالمان با ستمگران و سلاطین جور، موجب تخفیف ظلم آنها شود، باید ملاحظه کنند که آیا ترک معاشرت اَهمّ است زیرا ممکن است معاشرت موجب سستی عقاید مردم شود و موجب هتک اسلام و مراجع اسلام شود یا تخفیف ظلم، پس هر کدام اَهمّ باشد، به آن عمل کنند.
- [امام خمینی] اگر مراوده و معاشرت علمای اعلام با ظلمه و سلاطین جور، موجب تخفیف ظلم آنها شود، باید ملاحظه کنند که آیا ترک معاشرت اهم است- زیرا ممکن است معاشرت موجب سستی عقاید مردم شود، و موجب هتک اسلام و مراجع اسلام شود- یا تخفیف ظلم، پس هر کدام اهم است، به آن عمل کنند.
- [آیت الله مظاهری] معاشرت و نشست و برخاست زن و مرد نامحرم، اگر شهوتانگیز و موجب مفسده باشد حرام است، و اگر چنین نباشد، عدم معاشرت مگر به اندازه ضرورت بسیار خوب است.
- [آیت الله اردبیلی] معاشرت و روابط بین مسلمانان باید بر اساس برادری و رعایت حقوق و حیثیّت و نوامیس یکدیگر تنظیم گردد؛ پس اموری از قبیل عدالت، احسان، صداقت، احترام، حسن ظن، فداکاری، ادای امانت، حفظ اسرار یکدیگر، اصلاح ذاتالبین، مشورت با یکدیگر و تعاون در اعمال خیر، در معاشرت با یکدیگر باید رعایت شوند، بخصوص اگر طرف معاشرت، پدر و مادر و بستگان، بزرگان دین و دانش، معلّمان و استادان، زنان و خردسالان و افراد محروم و مستضعف و سالخورده و یا مصیبتدیدگان باشند.
- [آیت الله مظاهری] معاشرت با رفیق بد و افراد معصیتکار گرچه از ارحام و خویشان باشد، اگر خوف این باشد که خود او یا وابستگان او معصیت کار شوند حرام است و باید ترک رابطه کند، ولی اگر بداند که از بدی او بد نمیشود، گرچه حرام نیست، مخصوصاً اگر معاشرت او برای شخص معصیتکار سازندگی داشته باشد، امّا باید مواظبت کامل برای خود و وابستگان داشته باشد تا بدی و اثر گناه او را نگیرد، و اگر از ارحام و خویشان باشد و یا با معاشرت بتواند امر به معروف و نهی از منکر کند، آن معاشرت واجب می‌شود. [1]. جاثیه، 23. [2]. یس، 60. [3]. اعراف، 32.
- [آیت الله مظاهری] درختها در دست کسی که آنها را آبیاری و تربیت میکند امانت است و اگر تلف شود ضامن نیست، ولی اگر در تربیت و آبیاری آنها کوتاهی کند و یا به شرایطی که گفته شد عمل نکرده باشد ضامن است.
- [آیت الله مظاهری] معاشرت با افرادی که با مسجد سر و کار ندارند و خرید و فروش با آنها و زن گرفتن و زن دادن به آنها مکروه است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ورثهاش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند واجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میّت اجیر میگیرد، وحاصل را بین ورثه میّت ومالک قسمت میکند، و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشتهاند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد، و اگر قرار نگذاشتهاند مالک می‌تواند عقد را به هم بزند یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش میکنند درختها را تربیت نمایند.
- [آیت الله مظاهری] دو نفری که مساقات کردهاند اگر بفهمند که معامله مساقات باطل است، پس اگر درختها مال صاحب زمین بوده، بعد از تربیت هم مال اوست و باید مزد کسی که آنها را تربیت کرده بدهد، و اگر مال کسی بوده که آنها را تربیت کرده بعد از تربیت هم مال اوست و می‌تواند آنها را بکند، ولی باید گودالهایی را که به واسطه کندن درختها پیدا شده پر کند و اجاره زمین را از روزی که درختها را کاشته به صاحب زمین بدهد، ولی صاحب زمین نمیتواند او را مجبور نماید که درختها را بکند و فقط می‌تواند اجاره زمین را بگیرد.