1. معنای کلمه «فطر» در لغت، گشودن و باز شدن چیزی است.[1] از همین ریشه است سخن خدای متعال که فرمود: «إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ».[2] در حدیثی آمده است: «قام رسول الله(ص) حتی تَفَطَّرَتْ قدماه»؛[3] یعنی‏ رسول خدا(ص) آن‌قدر برای عبادت ایستاد که گوشت پاهایش از شدّت جراحت از هم گشوده شد. و نیز گفته شده «تَفَطَّرَتْ» و «انْفَطَرتْ» به یک معنا است و «افطار» و «عید فطر» نیز از همین ریشه است؛ زیرا روزه‌دار دهانش [را در وقت مغرب و روز عید فطر] باز می‌کند.[4] 2. به تصریح قرآن، ماه رمضان در جوامع دینی گذشته نیز وجود داشته، اما گزارشی مبنی بر اتمام ایام روزه‌داری با عیدی به نام فطر در آن جوامع وجود ندارد. از طرفی فضیلت روزه‌داری عمومی در ماه رمضان مخصوص امت اسلام است و در امت‌های گذشته این روزه تنها بر پیامبرانشان واجب بوده است.[5] 3. عید فطر احکام بسیاری دارد که از جمله آن می‌توان به شب زنده‌داری در شب عید، خواندن نماز عید و دیگر نمازهای مخصوص به این روز، حرمت روزه، وجوب فطریه برای افراد توانمند و... اشاره کرد که برای اطلاع از آن به نمایه‌های مرتبط، همچنین کتاب‌های دعا مانند مفاتیح الجنان و رساله‌های عملیه مراجع تقلید مراجعه نمایید.[6] [1] . ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 5، ص 55، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق. [2] . «هنگامی که آسمان بشکافد»؛ انفطار، 1. [3] . ابن مبارک حنظلی، أبو عبد الرحمن عبد الله، الزهد و الرقائق، محقق، أعظمی، حبیب الرحمن، ص 35، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا؛ جزری، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 3، ص 458، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، 1367ش. [4] . لسان العرب، ج 5، ص 55. [5] . ر.ک: «پیشینه روزه و ماه رمضان در ادیان گذشته»، سؤال 15446. [6] . و نیز ر.ک: زکات فطر، سؤال 6226؛ زمان پرداخت فطریه، سؤال 17133؛ نماز عیدین، سؤال 9436؛ عید فطر روز جایزه، سؤال 42657؛ پرداخت فطریه از طرف میزبان، سؤال 26481.
عید فطر به چه معنا است؟ آیا عید فطر در ادیان گذشته هم بود؟ در مورد احکام و زکات فطریه آن اطلاعاتی بفرمایید.
1. معنای کلمه «فطر» در لغت، گشودن و باز شدن چیزی است.[1] از همین ریشه است سخن خدای متعال که فرمود: «إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ».[2] در حدیثی آمده است: «قام رسول الله(ص) حتی تَفَطَّرَتْ قدماه»؛[3] یعنی رسول خدا(ص) آنقدر برای عبادت ایستاد که گوشت پاهایش از شدّت جراحت از هم گشوده شد. و نیز گفته شده «تَفَطَّرَتْ» و «انْفَطَرتْ» به یک معنا است و «افطار» و «عید فطر» نیز از همین ریشه است؛ زیرا روزهدار دهانش [را در وقت مغرب و روز عید فطر] باز میکند.[4]
2. به تصریح قرآن، ماه رمضان در جوامع دینی گذشته نیز وجود داشته، اما گزارشی مبنی بر اتمام ایام روزهداری با عیدی به نام فطر در آن جوامع وجود ندارد. از طرفی فضیلت روزهداری عمومی در ماه رمضان مخصوص امت اسلام است و در امتهای گذشته این روزه تنها بر پیامبرانشان واجب بوده است.[5]
3. عید فطر احکام بسیاری دارد که از جمله آن میتوان به شب زندهداری در شب عید، خواندن نماز عید و دیگر نمازهای مخصوص به این روز، حرمت روزه، وجوب فطریه برای افراد توانمند و... اشاره کرد که برای اطلاع از آن به نمایههای مرتبط، همچنین کتابهای دعا مانند مفاتیح الجنان و رسالههای عملیه مراجع تقلید مراجعه نمایید.[6] [1] . ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 5، ص 55، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق. [2] . «هنگامی که آسمان بشکافد»؛ انفطار، 1. [3] . ابن مبارک حنظلی، أبو عبد الرحمن عبد الله، الزهد و الرقائق، محقق، أعظمی، حبیب الرحمن، ص 35، بیروت، دار الکتب العلمیة، بیتا؛ جزری، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 3، ص 458، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، 1367ش. [4] . لسان العرب، ج 5، ص 55. [5] . ر.ک: «پیشینه روزه و ماه رمضان در ادیان گذشته»، سؤال 15446. [6] . و نیز ر.ک: زکات فطر، سؤال 6226؛ زمان پرداخت فطریه، سؤال 17133؛ نماز عیدین، سؤال 9436؛ عید فطر روز جایزه، سؤال 42657؛ پرداخت فطریه از طرف میزبان، سؤال 26481.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسانی که در شب عید فطر زندانی باشند چه کسی باید فطریه آنها را بدهد؟
- [آیت الله بهجت] کسانی که در شب عید فطر زندانی باشند، چه کسی باید فطریه آن ها را بدهد؟
- [سایر] سلام، 1. فطریه مهمانی که فقط شب عید فطر مهمان شده است، به عهده کیست؟ 2. فطریه مهمانی که چند روز قبل از شب عید و شب عید مهمان است به عهده چه کسی است؟
- [آیت الله اردبیلی] در روز عید مبارک فطر اگر مهمان باشیم شرایط فطریه به چه صورت خواهد بود؟ آیا صاحبخانه باید فطریه را بدهد یا نه؟
- [آیت الله سیستانی] اگر فرد در شب عید فطر زکات فطره را جدا کند اما سهواً گم شود یا خرج گردد وظیفه چیست ؟
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی هنگام غروب شب عید فطر بی هوش شود، آیا زکات فطره از او ساقط است؟
- [آیت الله نوری همدانی] فطریه مهمانی که بعد از ظهر و یا هنگام غروب عید فطر وارد منزل ما میشود به عهده کیست؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی شب عید فطر، زکات فطره را کنار گذاشته است؛ ولی همسرش در همان شب یا در روز عید، فطریه را (بدون این که بداند زکات فطره است) برداشته و خرج کرده است. اکنون تکلیف چیست؟ آیا دوباره باید فطریه را جدا کند و به مستحق بدهد؟ در موقع دادن، نیّت ادا کند یا قضا؟
- [سایر] اگر فرد در شب عید فطر زکات فطره را جدا کند اما سهواً گم شود یا خرج گردد وظیفه چیست؟
- [سایر] با عرض سلام، با توجه به این که بیش از یک ماه از عید فطر می گذرد بنده دسترسی به فرد مورد نظرم که می خواستم فطریه را به او پرداخت کنم نداشتم، آیا اگر پرداخت فطریه بعد از عید فطر باشد اشکال دارد؟ اگر قبل از عید پرداخت شود چطور؟
- [آیت الله خوئی] در زمان غائب بودن امام (علیه السلام) مستحب است بعد از نماز عید فطر و قربان دو خطبه بخواند و بهتر است که در خطبه عید فطر احکام زکات فطره و در خطبة عید قربان احکام قربانی را بگویند.
- [آیت الله بروجردی] در زمان غائب بودن امام مستحب است بعد از نماز عید فطر و قربان دو خطبه بخوانند و بهتر است که در خطبة عید فطر احکام زکات فطره و در خطبة عید قربان احکام قربانی را بگویند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در زمان غایب بودن امام علیهالسلام ، مستحب است بعد از نماز عید فطر و قربان، دو خطبه بخوانند و بهتر است که در خطبه عید فطر احکام زکات فطره و در خطبه عید قربان احکام قربانی را بگویند.
- [آیت الله علوی گرگانی] در زمان غائب بودن امام7 مستحبّ است بعد از نماز عید فطر و قربان دو خطبه بخوانند و بهتر است که در خطبه عید فطر، احکام زکاْ فطره و در خطبه عید قربان احکام قربانی را بگویند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در زمان غائب بودن امام (ع) مستحب است بعد از نماز عید فطر و قربان دو خطبه بخوانند. و بهتر است که در خطبه عید فطر احکام زکاه فطره و در خطبه عید قربان احکام قربانی را بگویند.
- [آیت الله وحید خراسانی] در زمان غایب بودن امام علیه السلام بنابر احتیاط مستحب بعد از نماز عید فطر و قربان در جماعت دو خطبه بخوانند و بهتر است که در خطبه عید فطر احکام زکات فطره و در خطبه عید قربان احکام قربانی را بگویند
- [آیت الله سیستانی] در زمان غایب بودن امام علیه السلام، اگر نماز عید فطر و قربان به جماعت خوانده شود، احتیاط لازم آن است که بعد از آن دو خطبه بخواند. و بهتر است که در خطبه عید فطر احکام زکات فطره، و در خطبه عید قربان احکام قربانی را بگوید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که قبل از غروب شب عید فطر، زکات فطره بر او واجب نیست، اگر تا پیش از ظهر روز عید شرطهای واجب شدن زکات فطره در او پیدا شود، مستحب است زکات فطره را بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی موقع مغرب شب عید فطر دیوانه باشد، زکات فطره بر او واجب نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی هنگام غروب شب عید فطر دیوانه باشد، زکات فطره بر او واجب نیست.