1. گرچه نمی‌توانیم ادعا کنیم که در زمانی، این تعداد افرادی که هر کدام باید بخش مهمی از جامعه اسلامی زمان ظهور را مدیریت کنند، وجود داشته اما امام غایب(ع) ظهور نکرده‌اند، اما با این وجود، شرط تکمیل تعداد 313 نفر انسان لایق در سپاه امام زمان(عج)، شرط لازم است نه کافی؛ یعنی این طور نیست که با تکمیل این تعداد، آن‌حضرت ظهور کند، بلکه برای تحقق قیام امام مهدی غیر از این شرط، شرایط دیگری نیز وجود دارد که با تکمیل این تعداد و تحقق تمام شرایط دیگر، آن‌حضرت ظهور و قیام خواهد نمود. به بیان دیگر، علاوه بر جمع تعداد 313 نفر افراد لایق، شرایط دیگری نیز برای ظهور امام زمان(عج) وجود دارد؛ مانند مرکزیت شهر مقدس قم در نشر دین و آماده شدن جامعه جهانی.
در روایت آمده است امام صادق(ع) نام کوفه را برد و فرمود: به زودی کوفه از مؤمنان تهی میشود و دانش از او نهان گردد، چنانچه مار در سوراخش پنهان شود. سپس دانش در شهری پدیدار میشود که آن‌را قم می‌گویند. آنجا معدن علم و فضل می‌گردد، تا آنجا که در روی زمین هیچ نادانی نسبت به دین نماند و حتی دخترکان پردهنشین نیز از دین آگاه شوند، این (مرکزیت قم) نزدیک به ظهور قائم ما باشد، و خدا قم و مردمش را مقام حجت سازد، و اگر آن نباشد زمین اهلش را فرو برد و حجتی در زمین نماند، و دانش از آن به همه بلاد منتشر گردد، در مشرق و مغرب و حجت خدا بر مردم تمام شود. تا کسی در روی زمین نماند که علم و دین بدو نرسد، سپس قائم ظهور کند و سبب انتقام و خشم خدائی بر بندهها شود؛ زیرا خدا از بندهها انتقام نگیرد، مگر پس از اینکه حجت را انکار کنند.[1]
عبد العظیم بن عبد اللَّه حسنیّ می‌گوید: به حضرت جواد(ع) گفتم:
مولای من! آرزویم این است که شما آن قائمی از بیت محمّد باشید که زمین را پر از قسط و عدل می‌کند، همچنان‌که آکنده از ظلم و جور شده است! حضرت فرمود: هر کدام از ما قائم به امر خداوند و هادی به دین او است، امّا قائمی که خداوند توسّط او زمین را از لوث وجود اهل کفر و انکار پاک سازد و آن‌را پر از عدل و داد نماید کسی است که ولادتش بر مردم پوشیده و شخصش از ایشان پنهان و بردن نامش حرام است. او همنام و هم کنیه رسول خدا(ص) است؛ او کسی است که زمین برایش در پیچیده شود و هر مشکلی برایش هموار گردد؛ اصحاب او به تعداد اهل بدر سی‌صد و سیزده نفر از دورترین نقاط زمین به گرد او فراهم آیند، و این همان فرمایش خداوند است که: «هر جا که باشید خدا همه شما را فراهم آورد، که خدا بر هر چیزی توانا است».[2] پس هنگامی که این تعداد افراد مخلص گرد آیند خداوند متعال امر خود را ظاهر سازد و چون عقد- که آن ده هزار مرد باشد- برای او کامل شود، به اذن و فرمان خدای تعالی قیام کند، و آن‌قدر دشمنان خدا را بکشد تا خداوند خشنود شود. عبد العظیم گفت: به آن حضرت عرض کردم: سرور من! چگونه می‌فهمد خداوند متعال خشنود گردید؟ فرمود: خداوند در قلب او رحمت می‌افکند.[3]
همچنین مفضّل بن عمر می‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: «هنگامی که به امام اجازه (ظهور) داده میشود، خدا را به نام عبرانیش می‌خواند سی‌صد و سیزده نفر یاران آن‌حضرت برای او گرد آورده می‌شوند و همچون پاره پاره ابر پائیزیاند، آنان پرچم‌دارانند؛ بعضی از ایشان شبانه از بسترش ناپدید می‌گردد و بامداد در مکّه است، و پارهای از ایشان در روز دیده میشود که در میان ابر می‌رود و نام خودش و نام پدرش و مشخّصاتش و نسبش شناخته شده است، عرض کردم: فدایت گردم کدام یک از ایشان از نظر ایمان برتر است؟ فرمود: همان که در روز میان ابر می‌رود. و ایشانند آن ناپدیدشوندگان و این آیه در مورد آنان نازل شده است: «هر کجا باشید خداوند شما را جملگی می‌آورد».[4] ، [5]
2. برای ظهور امام زمان(عج) شرایطی وجود دارد که دانش واقعی آن نزد خداوند است.
مفضّل می‌گوید: به امام صادق(ع) گفتم: آیا وقتی برای آن(ظهور امام زمان) تعیین نشده است؟! فرمود: ای مفضل! نه من وقتی بر آن معیّن می‌کنم و نه وقتی برای آن تعیین شده است! هر کس برای ظهور مهدی ما وقت تعیین کند، خود را در علم خداوند شریک دانسته و (به ناحق) ادعا کرده که توانسته است بر اسرار خدا آگاهی یابد! در صورتی که خداوند هر سرّی دارد برای این مخلوق که از خدا و اولیای خدا برگشتهاند واقع شده است، هر خیری خدا داشته باشد اختصاص به بندگانش دارد که باید به آن برسند؛ زیرا که خدا همه وقت با بندگانش است. آن اسرار که به آنها می‌دهد برای این است که بر آنها حجت باشد.
مفضل گفت: در وقت ظهورش چگونه است؟ فرمود: ای مفضل! او در وضع شبههناکی آشکار میشود، تا اینکه امرش روشن شود و نامش بالا رود و کارش آشکار گردد، و نام و کنیه و نسبش برده شود، و آوازه او در زبان پیروان حق و باطل و موافقان و مخالفان زیاد برده میشود؛ تا اینکه به واسطه شناختن او حجت بر مردم تمام شود.[6]
بنابر این، وجود 313 نفر تنها شرط ظهور امام مهدی نیست تا گفته شود با تکمیل شدن این تعداد چرا ظهور نمی‌کند، بلکه شرایط دیگری نیز وجود دارد که برخی از آن در روایات بیان شد و برخی نیز بیان نشد و علمش نزد خداوند است که با تحقق تمام شرایط امام ظهور خواهد کرد. [1] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار (آسمان و جهان)، ترجمه، کمرهای، محمد باقر، ج 4، ص 184 و 185، تهران، اسلامیه، چاپ اول، 1351ش. [2] . بقره، 148. [3] . طبرسی، احتجاج، ترجمه، جعفری، بهراد، ج 2، ص 523 و 524، تهران، اسلامیه، چاپ اول، 1381ش. [4] . «اَیْنَ ما تَکُونُوا یَاْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعاً». بقره، 148. [5] . نعمانی، محمد بن ابراهیم، غیبت نعمانی، ترجمه، غفاری، محمد جواد، ص 434، تهران، نشر صدوق، چاپ دوم، 1376ش، 1418ق. [6] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار (مهدی موعود)، ترجمه، دوانی، علی، ج 13، ص 1146 – 1148، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ بیست و هشتم، 1378ش.
