با توجه به اینکه سفر زیارت خانه خدا، به دو گونه‌ی واجب و مستحب می‌باشد، پاسخ در دو قسمت ارائه می‌گردد: 1. حج واجب (حج تمتع): یک از شرایط حج واجب، استطاعت و توانایی مالی برای سفر حج است،[1] حال اگر شخصی بخواهد هزینه‌ی ازدواج فرزندش را بدهد، با سه شرط حج بر او واجب نخواهد بود: الف: وقت ازدواج فرزند رسیده و وی نیاز به ازدواج داشته باشد. ب: در عرف و منطقه‌ای باشد که هزینه ازدواج فرزند، بر عهده‌ی پدر او است.[2] ج: با تأمین هزینه ازدواج فرزند، توانایی رفتن به سفر حج در وی باقی نماند. 2. عمره مستحبی (عمره‌ی مفرده) با توجه به استحباب عمره‌ی مفرده، مسلماً تأمین هزینه‌ی ازدواج فرزندان اولویت خواهد داشت.[3] البته، نباید از آثار و برکات این سفر معنوی غافل بود و به هر بهانه‌ای خود را از آن محروم ساخت؛ که جهت آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید به نمایه‌ 6217 (صرف هزینه حج و عمره در کارهای خیر) و 13084 ( استطاعت حج با قرض گرفتن) مراجعه نمایید. در هر حال، در فرض سؤال که فرزندان شخص مذکور هنوز قصد ازدواج ندارند، رفتن پدر به سفر زیارتی حج ( واجب یا مستحب)، اشکالی ندارد. [1] . محمودی، محمد رضا‌، مناسک حج (محشّی)، ص 32، نشر مشعر‌، تهران، 1429ق. [2] . خمینی موسوی، سید روح اللّٰه، مناسک حج‌، ص 27‌؛ مکارم شیرازی، ناصر، مناسک جامع حج، محقق و مصحح: علیان نژاد دامغانی، ابو القاسم، ‌ص 46، ناشر: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، چاپ اول،‌ قم، ‌1426 ه‍ ق.‌ [3] . تبریزی، استفتاءات جدید، ج‌1، ص 371‌، چاپ اول،‌ قم- ایران،‌ در صورتی که فرزند فقیر باشد، نفقۀ او بر پدر واجب است.
شخصی با این که دو فرزندش ازدواج نکردهاند به مکه رفته است، آیا با این حال سفر حج بر چنین فردی واجب است؟ البته فرزندان هنوز قصد ازدواج ندارند؟
با توجه به اینکه سفر زیارت خانه خدا، به دو گونهی واجب و مستحب میباشد، پاسخ در دو قسمت ارائه میگردد:
1. حج واجب (حج تمتع):
یک از شرایط حج واجب، استطاعت و توانایی مالی برای سفر حج است،[1] حال اگر شخصی بخواهد هزینهی ازدواج فرزندش را بدهد، با سه شرط حج بر او واجب نخواهد بود:
الف: وقت ازدواج فرزند رسیده و وی نیاز به ازدواج داشته باشد.
ب: در عرف و منطقهای باشد که هزینه ازدواج فرزند، بر عهدهی پدر او است.[2]
ج: با تأمین هزینه ازدواج فرزند، توانایی رفتن به سفر حج در وی باقی نماند.
2. عمره مستحبی (عمرهی مفرده)
با توجه به استحباب عمرهی مفرده، مسلماً تأمین هزینهی ازدواج فرزندان اولویت خواهد داشت.[3]
البته، نباید از آثار و برکات این سفر معنوی غافل بود و به هر بهانهای خود را از آن محروم ساخت؛ که جهت آگاهی بیشتر در این زمینه میتوانید به نمایه 6217 (صرف هزینه حج و عمره در کارهای خیر) و 13084 ( استطاعت حج با قرض گرفتن) مراجعه نمایید.
در هر حال، در فرض سؤال که فرزندان شخص مذکور هنوز قصد ازدواج ندارند، رفتن پدر به سفر زیارتی حج ( واجب یا مستحب)، اشکالی ندارد. [1] . محمودی، محمد رضا، مناسک حج (محشّی)، ص 32، نشر مشعر، تهران، 1429ق. [2] . خمینی موسوی، سید روح اللّٰه، مناسک حج، ص 27؛ مکارم شیرازی، ناصر، مناسک جامع حج، محقق و مصحح: علیان نژاد دامغانی، ابو القاسم، ص 46، ناشر: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، چاپ اول، قم، 1426 ه ق. [3] . تبریزی، استفتاءات جدید، ج1، ص 371، چاپ اول، قم- ایران، در صورتی که فرزند فقیر باشد، نفقۀ او بر پدر واجب است.
- [آیت الله مظاهری] اگر پدری استطاعت برای حج پیدا کند و در عین حال فرزندش بخواهدازدواج کند آیا می تواند هزینه حج را صرف ازدواج فرزندش نماید و به حج نرود؟
- [امام خمینی] افرادی که مستطیع هستند و ازدواج نکردهاند، حجّ را مقدم بدارند یا ازدواج را؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شخصی با فرزندان به زیارت عتبات مقدسه میرود و خرج برابر با حج میشود، آیا حج بر او واجب است؟
- [آیت الله اردبیلی] شخص ناشنوایی که به تنهایی نمیتواند سفر کند، اگر استطاعت مالی پیدا کند، حج بر او واجب میشود یا خیر؟ اگر به فرزندش بگوید که از طرف من حج به جا بیاور، آیا نیابت از طرف او صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] پدری که به اندازه هزینه حج مال دارد، ولی فرزندش ازدواج نکرده یا مریض است و احتیاج به درمان دارد، باید حج را مقدّم کند یا ازدواج و درمان فرزندش را؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی قبلا مستطیع بوده و به حج نرفته، و اکنون هیچ گونه توانایی مالی جهت انجام حج ندارد، آیا فرزندش می تواند به صورت مجّانی از طرف پدر حجّ نیابتی انجام دهد؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی در سفر اوّل حج در منی حلق نکرده بلکه تقصیر کرده، آیا موجب کفّاره میشود؟ و اگر بعد از ایّام تشریق که در مکّه آمده و در آن جا حلق نموده جبران کفّاره میشود یا خیر؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی قبلا مستطیع بوده و به حج نرفته و الان هیچگونه قدرت مالی جهت انجام حج را ندارد ایا فرزندش می تواند تبرعا از طرف او حج نیابی انجام دهد
- [آیت الله مظاهری] آیا شخصی که مخارج حج را دارد، امّا در برگشت از سفر حج برای دادن ولیمه و مخارج جانبی حج مقروض می شود،مستطیع است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی با احرام عمره تمتع وارد مکه شده و بعد از اعمال عمره برای حج افراد محرم شده است ایا حج او صحیح است
- [آیت الله شبیری زنجانی] مالی را که خرج سفر حجّ و زیارتهای دیگر - به گونهای که متعارف است - میکند، خمس ندارد و مالی که برای هزینه سفر حج واجب کنار میگذارد یا سپردهگذاری میکند خمس ندارد ولی اگر برای حج مستحب باشد خمس دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی را اجیر کنند که در سفر حج خدمت شخص یا کاروانی را کند و به این صورت حج خود را به جا آورد حج واجب او حساب می شود; ولی قبول چنین کاری واجب نیست.
- [آیت الله خوئی] حملهدار یعنی کسی که برای رساندن حاجیها به مکه مسافرت میکند، چنانچه شغلش مسافرت باشد، باید نماز را تمام بخواند و اگر شغلش مسافرت نباشدو فقط در ایام حج برای حمله داری سفر میکند، احتیاط واجب آنست که بین نماز و شکسته جمع نماید، ولی چنانچه مدت سفر او کم باشد مثل این زمان که سفر با هواپیما است، بعید نیست حکم که و شکسته باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر برای تجارت مثلاً تا جدّه برود ومالی به دست آورد که اگر بخواهد از آنجا به مکّه رود مستطیع باشد، باید حجّ کند و در صورتی که حجّ نماید اگرچه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکّه رود، دیگر حجّ بر او واجب نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر برای تجارت یا کار دیگری به جدّه برود و آنجا مالی بدست آورد که اگر بخواهد از آنجا به مکّه رود مستطیع باشد و سایر شرایط را دارا باشد باید حج کند و در صورتی که حج نماید، اگر چه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکه رود، دیگر حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر برای تجارت مثلاً تا جدّه برود ومالی به دست اورد که اگر بخواهد ازانجا به مکّه رود مستطیع باشد ،باید حجّ کند ودر صورتی که حجّ نماید ،اگر چه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکّه برود ، دیگر حجّ بر او واجب نیست .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر برای تجارت مثلاً تا جده برود و مالی به دست آورد که اگر بخواهد از آنجا به مکه رود مستطیع باشد، باید حج کند و در صورتی که حج نماید، اگر چه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکه رود، دیگر حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر برای تجارت مثلاً تا جدّه برود و مالی به دست آورد که اگر بخواهد از آن جا به مکه رود مستطیع باشد، باید حج کند و در صورتی که حج نماید، اگر چه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکه رود، دیگر حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله خوئی] اگر برای تجارت مثلًا تا جده برود و مالی بهدست آورد که اگر بخواهد ازآنجا به مکه رود مستطیع باشد، باید حج کند و در صورتی که حج نماید اگرچه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از وطن خود به مکه رود دیگر حج بر او واجب نیست.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی توشه راه و وسیله سفر حجّ را نداشته باشد و دیگری به او بگوید: (حجّ بجا بیاور، من خرج تو و افراد تحت تکفّل تو را هنگامی که در سفر حجّ هستی میدهم)، در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را میدهد، حجّ بر او واجب میشود.