چندین روایت از امام علی(ع) در مورد نام، نسب و شهرت‌های ایشان آمده که برخی نام‌ها با هم متفاوت است. لطفاً نام، نسب و شهرت‌های ایشان را صحیح ذکر بفرمائید.

پیش از بیان نام‌ها و نسب امام علی(ع) باید توجه کرد که یک فرد ممکن است دارای نام‌ها، القاب و شهرت‌هایی باشد که به صورت پراکنده در کتب مختلف به آنها اشاره شده است، ولی این گوناگونی تفاوت و تعارض به شمار نمی‌آید. برای امام علی(ع) نیز در روایات و منابع تاریخی نام‌ها و شهرت‌های مختلفی ذکر شده است که هرکدام بیانگر یک صفت و ویژگی برای آن‌حضرت می‌باشد. در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود.[1]
نام‌ها و القاب امام علی(ع)
1. «علی»:[2] درباره چگونگی نام‌گذاری آن‌حضرت به «علی»؛ میان دانشمندان اسلامی اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی گفته‌اند: هنگامی که امام علی(ع) متولّد شد، مادرش فاطمه بنت اسد، برای یادبود نام پدرش اسد، او را «حیدره» نامید(اسد و حیدر هر دو به معنای شیرند). سپس او و ابوطالب، به الهام الهی توافق کردند که وی را «علی»[3] بنامند.[4] در روایات چنین آمده است:
فاطمه بنت اسد می‌گوید: «من درون کعبه رفتم و از میوه‌ها و روزی‌های بهشتی خوردم. پس چون خواستم بیرون بیایم، کسی مرا ندا داد: ای فاطمه! او را "علی" بنام که او علی (بلند مرتبه) است و خداوندِ علیّ اعلی می‌فرماید: "نامش را از نام خود برگرفته‌ام و به ادب خود، تربیتش کرده‌ام و بر دشواری‌های دانشم آگاهش کرده‌ام. اوست که بت‌ها را در خانه‌ام می‌شکند، و اوست که بر بام خانه‌ام اذان می‌گوید و مرا تقدیس و تمجید می‌کند. پس خوشا به سعادت کسی که دوستش بدارد و اطاعتش کند، و وای بر کسی که سرپیچی‌اش کند و دشمنش بدارد!».[5]
عبّاس بن عبدالمطّلب می‌گوید: هنگامی که فاطمه بنت اسد، علی را به دنیا آورد، او را به نام پدرش «اسد» نامید؛ ولی ابوطالب به این، راضی نشد و گفت: بیا تا شبی از کوه ابوقبیس بالا رویم و آفریدگار آسمان را بخوانیم، شاید که ما را به نام او آگاه کند. پس شب هنگام، حرکت کردند و از کوه ابوقبیس بالا رفتند و خدای متعال را خواندند و ابوطالب، این شعر را سرود: «ای پروردگارِ شب تیره و صبح روشن درخشنده! حکم قطعی‌ات را برایمان بیان کن که این پسر را چه بنامیم». پس آوایی از آسمان آمد و ابوطالب، سرش را بالا کرد که ناگاه، لوحی همچون زمرّد سبز دید که چهار سطر در آن نوشته شده بود. آن‌را با دستانش گرفت و محکم به سینه‌اش چسباند. در آن چنین نوشته بود: «به فرزندی پاکیزه، اختصاص یافته‌اید پاک و شریف و پسندیده، و نامش از جانب [خدای] قاهر و والا "علی" است ، برگرفته از "علیّ"». پس ابوطالب بسیار شادمان شد و برای خدای تبارک و تعالی به سجده افتاد و ده شتر، عقیقه کرد. آن لوح، به کعبه آویخته بود و بنی هاشم به آن بر قریش افتخار می‌کرد تا آن‌که در جنگ حجاج و ابن زبیر، ناپدید شد.[6]
2. أسد.[7]
3. امیر المؤمنین.[8]
4. حیدر کرار.[9]
5. حضرت علی(ع) در کتب آسمانی و نزد برخی ملت‌ها و گروه‌های مردمی نام‌های دیگری نیز دارند؛ خود آن‌حضرت می‌فرماید: نام من در انجیل، «الیا» و در تورات، «بریء» و در زبور، «أریّ» و نزد هندوان، «کبکر» و پیش رومیان، «بطریسا» و نزد پارسیان، «جبتر» و پیش ترکان، «بثیر» و نزد زنگیان، «حیتر» و پیش کاهنان، «بویء» و نزد حبشیان، «بثریک» و نزد مادرم، «حیدرة» و پیش دایه‌ام، «مَیمون (خوش یُمن)» و نزد عرب، «علیّ» و پیش ارامنه، «فریق» و نزد پدرم، «ظهیر» است.[10]
نسب امام علی(ع)
ابن مغازلی به نقل از مصعب بن عبداللّه می‌گوید: «او، علی پسر ابوطالب، پسر عبد المطّلب، پسر هاشم، پسر عبد مناف، پسر قُصَی، پسر کلاب، پسر مُرّه، پسر کعب، پسر لُؤَی، پسر غالب، پسر فِهر، پسر مالک، پسر نضر، پسر کنانه، پسر خُزیمه، پسر مُدرکه، پسر الیاس، پسر مُضَر، پسر نزار، پسر مَعْد، پسر عدنان است؛ و نام ابوطالب، عبد مناف است».[11]
این سلسله نسبت تا عدنان مورد قبول همه دانشمندان اسلامی است، ولی از آن پس تا آدم(ع) مورد اختلاف است؛[12] از این‌رو ما به همین مقدار بسنده کردیم. اما مطمئناً حضرت ابراهیم و اسماعیل(ع) نیز در سلسله اجداد حضرتشان به شمار می‌آیند.
علامه حلی می‌گوید: خدای متعال، به ابراهیم(ع) فرمود: «دعای تو را درباره فرزندت اسماعیل شنیدم، وجود او را، پربرکت ساخته و او را به ثمر خواهم رساند و از وی دوازده فرزند که نسل پاکت را گسترش داده و در نهایت، امتی بزرگ از صالحان و نیکوکاران پدید آورند، به وجود خواهم آورد». تردیدی نیست که علی(ع) یکی از آن ستارگان درخشان دوازده‌گانه است و این فضیلتی است که هیچ‌کس با او همتا نخواهد بود.[13]   [1] .  برای آگاهی بیشتر درباره نام‌ها و القاب دیگر امام علی(ع) ر.ک: «کنیه ابو تراب به امام علی(ع)»، سؤال 14879؛ «غضنفر لقب امام علی(ع)»، سؤال 10909؛ «القاب امام علی (ع) و یاد کردن پیامبر (ص) به آنها»، سؤال 16667؛ «نام امام علی(ع) و پیامبر اسلام(ص) در کتاب مقدس»، سؤال 32964؛ «صهر؛ از القاب امام علی(ع)»، سؤال 58748؛ سایت اسلام پدیا [2] . ابن شاذان قمی، أبو الفضل سدیدالدین، الفضائل، ص 175، قم، منشورات الرضی، چاپ دوم، 1363ش؛ ابن طلحه شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السئول فی مناقب آل الرسول‏، ص 66، بیروت، مؤسسة البلاغ‏، چاپ اوّل‏، 1419ق. [3] . آن‌گونه که متون تاریخی نشان می‌دهند، این تغییر در اوان ولادت حضرت رخ داده است. از این‌رو؛ آنچه برخی نقل کرده‌اند که چون از دوش پیامبر اکرم(ص) بالا رفت و بت‌ها را شکست، به جهت هم خانواده بودن علیّ و علوّ، علی نام گرفت، فاقد اعتبار تاریخی است و امری ذوقی بیش نیست. [4] . أبو الفرج الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص 39، بیروت،  دار المعرفة، بی‌تا؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص 59، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق؛ ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، ج ‏1، ص 12، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق. [5] . شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ‏1، ص 136، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش. [6] . قندوزی، سلیمان بن ابراهیم‏، ینابیع المودة، ج ‏2، ص 305 – 306، قم، اسوه‏، چاپ دوم‏، 1422ق‏؛ با اندکی تفاوت در: ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج ‏2، ص 174 – 175، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق. [7] . خوارزمی‏، موفق بن احمد، المناقب، ص 37، قم، مؤسسه نشر اسلامی،  چاپ دوم‏، 1411ق. [8] . الفضائل، ص 175؛ مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج ‏3، ص 53؛ ر.ک: علت نام‌گذاری امام علی(ع) به «امیر المؤمنین»، سؤال 47553. [9] . ر.ک:‌ «معنای حیدر کرار»، سؤال 56772. [10] . شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص 59، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق. [11] . ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب الإمام علی بن أبی طالب(ع)، ص 57، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم‏، 1424ق‏. [12] . سبط بن جوزی‏، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، ص 14، قم، منشورات الشریف الرضی‏، چاپ اول، 1418ق؛ امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ‏1، ص 323، بیروت، دار التعارف‏، 1403ق. [13] . علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف الیقین فی فضائل أمیر المؤمنین(ع)، ص 5، تهران، وزارت ارشاد، چاپ اول، 1411ق.