1. از این روایت و نیز آیه 86 سوره نساء، تاکید به پاسخ‌دادن به نامه‌ها (و پیامک‌ها) برداشت می‌شود، اما شاید نتوان وجوب مصطلح پاسخ فوری را از آن برداشت کرد. در همین راستا نظر مراجع تقلید درباره حکم جواب دادن به نامه متفاوت است؛ برخی[1] آن‌را مستحب، برخی[2] بنابر احتیاط، واجب و برخی[3] این احتیاط را در صورت وجود سلام در نامه واجب می‌دانند. 2. در این‌باره نامه، ایمیل و پیامک دارای حکم یکسانی هستند. 3. در صورتی که محذوری برای دادن جواب باشد، می‌توان بعداً به آن اقدام نمود. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[4] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): جواب دادن به نامه واجب نیست مگر این‌که سلام در نامه باشد که در این صورت احتیاط در جواب دادن است. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): واجب نیست. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): 1. احتیاط آن است که جواب نامه را بدهند. 2. تفاوتی ندارد. 3. در صورتی که محذوری برای دادن جواب باشد، جواب دادن به آن واجب فوری نیست. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی): رد جواب سلام در نامه مستحب است. [1] . آیت الله نوری همدانی. [2] . آیت الله مکارم شیرازی. [3] . آیت الله خامنه‌ای. [4] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست.
در برخی از روایات میخوانیم (رَدُّ جَوَابِ الْکِتَابِ وَاجِبٌ کَوُجُوبِ رَدِّ السَّلَام)، بر اساس این حدیث؛ 1. آیا جواب نامه، مثل جواب سلام واجب فوری است؟ 2. آیا شامل نامههای الکترونیکی مانند ایمیل و پیامک میشود؟ 3. اگر شامل اینها میشود چنانچه دسترسی به اینترنت و یا شارژ گوشی نداشته باشیم تکلیف چیست؟
1. از این روایت و نیز آیه 86 سوره نساء، تاکید به پاسخدادن به نامهها (و پیامکها) برداشت میشود، اما شاید نتوان وجوب مصطلح پاسخ فوری را از آن برداشت کرد. در همین راستا نظر مراجع تقلید درباره حکم جواب دادن به نامه متفاوت است؛
برخی[1] آنرا مستحب، برخی[2] بنابر احتیاط، واجب و برخی[3] این احتیاط را در صورت وجود سلام در نامه واجب میدانند.
2. در اینباره نامه، ایمیل و پیامک دارای حکم یکسانی هستند.
3. در صورتی که محذوری برای دادن جواب باشد، میتوان بعداً به آن اقدام نمود.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[4]
حضرت آیت الله العظمی خامنهای (مد ظله العالی):
جواب دادن به نامه واجب نیست مگر اینکه سلام در نامه باشد که در این صورت احتیاط در جواب دادن است.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
واجب نیست.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
1. احتیاط آن است که جواب نامه را بدهند.
2. تفاوتی ندارد.
3. در صورتی که محذوری برای دادن جواب باشد، جواب دادن به آن واجب فوری نیست.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
رد جواب سلام در نامه مستحب است. [1] . آیت الله نوری همدانی. [2] . آیت الله مکارم شیرازی. [3] . آیت الله خامنهای. [4] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنهای، سیستانی، مکارم شیرازی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست.
- [آیت الله خامنه ای] در کتاب شریف اصول کافی در حدیثی از حضرت امام صادق (علیه السلام) آمده است: جواب دادن به نامه واجب است مانند جواب سلام (رد جواب الکتاب واجب کوجوب رد السلام). بر اساس این حدیث، آیا دادن جواب نامه واجب است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در احادیث آمده است که جواب دادن به نامه مثل جواب دادن به سلام واجب است. آیا این حدیث در زمان ما شامل پیامک هم می شود؟ یعنی اگر پیامک حاوی (سلام) باشد جواب دادن به آن واجب است؟
- [سایر] سلام حاج اقا خدا قوت امشب اومدم با همکلاسی هام حرف بزنم البته با اجازه استاد سلام به همه من توی یک خانواده مذهبی بزرگ شدم الحمدلله 21سالم بود که ازدواجی کاملا سنتی کردم و از ان روزها 22 سال میگذره!!2سال بعد هم به دلیل شغل همسرم اومدم خارج از کشور ان موقع نه اینترنت بود و نه استادان گلی مثل حاج آقاو امثال ایشون که راهنما و مشاور باشند که اگر بودند مسایل و مشکلات ما زودتر و بهتر حل میشدند پس همکلاسی های عزیز: 1:قدر بدانید و شاکر باشید هم از استاد هم از خداوند بنویسید شکرتان را حتی اگر درج نشن(اما کوتاه نه مثل من) 2:مرحله دوم شاکر بودنتان انتقال اطلاعات به دیگران هست که زکات علم را میدهید حتی اگه شده با یک پیامک ادرس سایت یا زمان پخش برنامه های تلوزیونی استاد به همه اشناهاتون بدین 3:از لابلای جوابهای استاد میشه خیلی چیزها یاد گرفت دقت کنیدread between the lines مخصوصا دختر خانمهای جوان 5:نگران نباشید هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست(من43 ساله ام ) 6:بپرسید از همه مشاوران زندگی بهتر (چرا که ذل پرسیدن دلیل عز تو باشد به وقت دانایی) و اما خواهشی از حاج اقا 1:امکان ضبط کارگاهها و گذاشتنشون تو سایت هست که بتونیم گوش بدیم 2:هر وقت اومدم تهران میتونم بیام مستمع ازاد ته کلاستون بشینم و فقط گوش بدم قول میدم اصلا حرف نزنم یا علی
- [سایر] در وبلاگم یک حدیث از امام رضا نوشته بودم که به عنوان منبع برای آن (اصول کافی، ج 3، ص 339 و تحف العقول، ص 442) ذکر شده بود. این هم متنش است: لایکون المومن مومنا حتی تکون فیه ثلاث خصال : 1 سنه من ربه ؛ 2 وسنه من نبیه؛ 3 و سنه من ولیه. فاما السنه من ربه فکتمان سره. و اما السنة من نبیه فمداراة الناس . و اما السنة من ولیه فالصبر فی الباساء و الضراء. در بخش نظرات یکی از دوستانم معترض شد که چقدر مطمئنی به صحت این حدیث؟ هر چند ایراداتی که وارد کرده بود به ذهن من معقول نبود و این که این کلام به دل او نمی نشیند هم حرف حساب برای جعلی دانستن نیست، از آنجایی که اولا هیچ تخصصی در زمینه حدیث ندارم، ثانیا کنجکاوم بدانم چطور به سوالات پاسخ می دهید، ثالثا آن دوست یک معلم است در سطح دانشگاه و نظراتش را دیگران بسیاری قبول دارند رابعا به او وعده داده بودم که دنبال جواب کارشناسانه برای ایرادش می روم و از فرد مطلعی در مورد میزان اعتبار آن یا هر کلامی در رد یا تاییدش سوال خواهم کرد، مایلم از صحت و سقم این حدیث آگاهی یابم.
- [سایر] با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات شما دوست عزیز. در مورد رد یا توجیه حدیث قلم و کاغذ که اصطلاحا به (حدیث قرطاس) معروف گشته است تاویلات و حتی کتابهایی نیز نوشته شده است. اما در مورد حدیث مذکور شبهات و اشکالاتی به میان می آید که جواب دادن به آنها قدری مشکل و ناممکن مینماید از آن جمله: 1 از کجا معلوم پیامبر میخواسته در باب جانشینی خود چیزی بنویسد؟ 2 اگر پیامبر میخواست چیزی در مورد جانشینی خود نوشته شود، پس چرا حدیث ثقلین را به اصحاب فرموده است؟ 3 مگر قبل از مریضی پیامبر و قبل از به رختخواب افتادن ایشان، آیه (الیوم اکملت لکم دینکم و رضیت لکم الاسلام دینا) نازل نشده بود؟ 4 مگر قبل از آن دین اسلام تکمیل نشده بود؟ 5 پس پیامبر چه چیز مهمی را میخواست بنویسد که تا آن مدت و در عرض 23 سال از امت خود مخفی نگهداشته بود؟ 6 مگر نعوذ بالله پیامبر رسالت خود را ناتمام گذاشته و رفته است؟ 7 مگر پیامبر با وجود حمایت ذات اقدس الهی، از اطرافیان خود میترسیدند که با تهدید و حرفهای یک نفر از یاران خود، کسانی که به دست خود آنحضرت تربیت یافته بودند از موضع خود (آن هم موضوعی به آن مهمی) عقب نشینی کند؟ 8 اگر حکم نوشتن جانشینی پیامبر یک حکم الهی باشد، نعوذ بالله باید بگوییم پیامبر در انجام تبلیغ خود کوتاهی کرده است که حکم خداوندی را به خاطر ترس از اطرافیان از امت خود مخفی داشته و اگر آن حکم الهی نباشد دیگر احتیاجی به مطرح کردن آن نیست. در هر صورت ایراد و نقصان بزرگی متوجه پیامبر میگردد. لذا با توجه به ایراداتی که ذکر گردید اصل حدیث محل تردید با سلام احتراماً موارد بالا جواب اهل سنت در مورد حدیث ذکر شده در باره حدیث قلم ( قرطاس) می باشد. خواهشمند در این مورد راهنمایی فرمائید . با تشکر
- [سایر] لطفا به شبهات زیر جواب دهید: آیا کتاب های شیعه گفته اند که فاطمه (س) بر علی (ع) خشمگین شده است؟ بله، 1. شیخ صدوق روایت کرده است که فاطمه (س) و پیامبر خدا (ص) وقتی که علی (ع) خواست با دختر ابوجهل ازدواج کند ... بر علی خشمگین شدند تا جایی که پیامبر (ص) علی را نصیحت کرد و به او گفت: (ای علی آیا نمی دانی که فاطمه پاره تن من است و من از او هستم، پس هر کسی او را اذیت کند مرا اذیت کرده است و هر کسی مرا آزار دهد او را آزار داده است، و کسی که در دوران حیاتم او را اذیت کند چون کسی است که بعد از وفاتم او را اذیت کرده است. (علل الشرائع ابن بابویه، ص 185- 186) و پیامبر (ص) فرمود: فاطمه پاره تن من است و روح من است که در بدنم قرار دارد، آنچه او را ناراحت کند مرا ناراحت می کند و آنچه او را شاد کند مرا شاد می نماید.)بحار الانوار مجلسی 27 / 62) 2. و همچنین باری دیگر علی فاطمه را ناراحت و خشمگین کرد و آن وقتی بود که فاطمه دید که علی سرش را در آغوش کنیزش گذاشته است، آنگاه فاطمه چادرش را به خود پیچید و به خانه پدرش رفت و از علی ع نزد پیامبر ص شکایت کرد) . علل الشرائع، ص 163، حق الیقین مجلسی، ص 203-204). 3. لطفا به سؤال زیر هم پاسخ دهید: سید شیعه علی غروی یکی از بزرگترین علمای حوزه می گوید: شرمگاه پیامبر باید وارد دوزخ شود و به ناچار جهنم را می بیند چون او با بعضی از زنان مشرک آمیزش کرده است.) کشف الاسرار موسوی، ص 24).
- [سایر] سلام \" جانا سخن از زبان ما می گویی\" /// چه سخنی ؟ عرض میکنم.گله گله از هیچ کس(اونم این کس) نباید کرد /// البته گله نکردن 1001 خاصیت داره .بقول شاعر : از خود گله کن اگر خماری داری///تا خشت به آسیا بری خاک آری .ما که به توصیه حاج آقا گوش کردیم و برد بسیار نمودیم.این ما و این شما. در ذیل توجه دوستان را جلب میکنم به چند جمله تا روشن(بخوانیدروووشن) شویم چقدر ناخواسته احیاناً حاج آقا را کلافه کردیم. *-یعنی روزم 50 ساعته است!!!؟ ولی نه روزهای من هم مثل بقیه 24 ساعت است حتی یک دقیقه هم بیشتر نیست. * از شما غیر از این پیامی نرسیده.چرا برای شما \"گله نکردن\" سخته ؟ *خسته نباشید با گله کردن هم وقت و هم حال مرا گرفتید . خدا قبول کنه! *با این گله های مکرر و تحلیل های غیر منطقی، مگر آدمی خسته می شود؟!!! (اصلا) * چرا به سلام و سرچ عادت نمی کنید؟ *خدایا شکر. الان ساعت3 بامداد است و تو میدانی که 21 ساعته که بیدارم و 3ساعت و نیم بیشتر وقت برای خواب و نماز ندارم. و فردا تهران، قم و شب دانشگاه کاشان و باز گله بندگان خوبت و ... الحمدلله رب العالمین *لطفا تحلیل دیگری در مورد علت عدم پاسخ من به پیام ها بنویسید.راهنمایی: 1.معمولا هر روز بیش از 3000 نفر از سایت بازدید می کنند و اکثر افراد صفحات مختلفی از سایت را ملاحظه می فرمایند.و برخی پیام ارسال می کنند. 2. من در برخی ایام دسترسی به اینترنت ندارم: مثل همین 5 روز مسافرت کرمان (که روزی بیش از 12 ساعت در جلسات و حاشیه جلسات، سخنرانی و پرسش و پاسخ فردی و عمومی داشتم و بیش از 1000 نامه و یادداشت کوتاه و بلند خواندم و 1300 پرسش نامه ی نخوانده آوردم تهران؛ علی رغم وجود امکانات یک دقیقه هم کانکت نشدم.) 3.در روزهای عادی بیش از 3 ساعت نمیرسم و وقت ندارم. 4. یک نفر هم همکار یا کمک در امر سایت ندارم. 5. ساعت نزدیک به 5 بامداد است. واین هم من: 1- امروز قدر 3000 نفر از سایت شما بازدید کردم 2-خب ما هم در برخی روزها به اینترنت دسترسی نداریم و الا باز هم گله می کردیم. 3-ساعت 2:48 دقیقه بامداد بود که وارد شدم و الان ساعت نزدیک 5 بامداد ووو تا بحال نزدیک 150 پیام خواندم و پر از گله و شکایت خسته شدم اِ چقدر گله(صدای سوت از سر م بلند میشود )میشنوید که (((سوت))) خدا به شما صبر عنایت کند و به ما هم توفیق ناله نکردن. اللّهم پروردگارا ارزُقنا \"ننالیدن\" و وفقنا به توفیق \"هیچ کس گله ازما ندیدن\". و در نهایت این نکته که: ** وحشی از عشق خبرداشت که باصدغم یار/// مُرد و حرفی گله آمیز از او نشنیدیم** جدا خدا توفیق و صبرتان عنایت کند .یاعلی
- [سایر] سلام سلام سلام راستش من حدود 2 ساله که تو هر شبکه و برنامه ی تلویزیونی صحبت های شما رو دنبال می کنم یه جورایی احساس می کنم اسلامی رو که شما ازش صحبت می کنید خیلی خیلی قشنگ تر از اون اسلامیه که از وقت تولدم تا الان شنیدم من 18 سالمه و امسال کنکوری ام. از دورانی که به سن تکلیف رسیدم متوجه نبودم که باید چی کار کنم و دینم رو رعایت کنم فقط و فقط از اسلام حجابش رو فهمیدم . خانواده ی ما خیلی مذهبی اند . ولی یه جوریی حس می کنم همش ظاهره . دروغ و غیبت و تهمت و ... واسشون آبه خوردنه . نماز شب می خونن ولی دله خیلی هارو می شکنن. خسته شدم از این شهر و مردماش که فقط اسمشون مسلمونه بازم به خانواده ی من که لااقل ظاهر دین رو دارن ! وقتی به سیمای گناه آلود تهران نگاه می کنم واقعا نمی دونم چه جوری جواب امام زمانم رو بدم ... از این حرفای تلخ می گذرم و به قسمت تلخ ترش می رسم تلخی داستان زندگی من اینجاست که من 9 سال از زندگی ام که باید به خاطر همه چیز شکر خدام رو می کردم ، بی اعتنایی کردم و نماز نخوندم نه اینکه اصلا نخونده باشم ولی یه ماه هم پشت سرهم نخوندم راستش می خوام توبه کنم توبه از همه ی گناهایی که کردم و جز من و خدام کسی نمی دونه ولی نمی دونم چه جوری ! نمی دونم چطوری توبه کنم که دیگه تو این منجلاب نیوفتم امیر المومنان حضرت علی علیه السلام در باره ی توبه فرمودن : توبه چند مرحله دارد 1-پشیمانی از گذشته 2-تصمیم بر عدم بازگشت به گناه 3-بجا آوردن حقوق ضایع شده از مردم ( حق الناس ) 4-بجا آوردن حقوق حقه ی خداوند ( حق الله ) که همان حق اطاعت و بندگی است 5-باید با حزن و اندوه گوشت های روییده از گناه آب شود و پوست به استخوان بچسبد تا گوشتی تازه روییده شود. 6- انسان توبه کار باید سختی و مشقت عبادت را به تن بچشاند همانطور که لذت و شیرینی گناه را به بدنش چشانده بود . نمی دونم چه جوری این کارا رو بکنم از شما کمک می خوام یه جورایی هر کاری شما بگین بکنم می کنم و حرفاتون واسم حجته راستش من از روی خدام شرمنده ام نمی دونم چه جوری می تونم برگردم سمتش با این همه گناه و آلودگی دنیا یه نسخه واسم بپیچین که خوب شم. ازتون خیلی ممنونم من رو هم مثل خیلی های دیگه که به زندگی برگردوندین برگردونید راستی شب تاسوعا توی مسجد الهادی سخنرانی تون محشر بود از ساعت 7 شب منتظرتون بودم ... منتظر جواب شما میمونم می دانم در این آمد و رفت ها باید نیامده رفت نیومده رفتیم
- [سایر] سلام خلاصه و دسته بندی کردم، بیش تر نمی تونم ، شرمنده. منتظرم ، لطفا این بار جواب بدید، خواهش می کنم ، ممنون. 1- پسری هستم مشغول تحصیل در ترم 2 دانشگاه ... (ادامه تحصیل برام واقعا مهمه و یکی از اهدافمه) 2- خانواده ام مذهبی هستن ، خودم هم همین طور 3- تک فرزندم ولی به نظر خودم و بقیه وابستگیم به خانوادم زیادی نیست 4- قبل از عید از ( اوایل ترم 2 از یکی از دختر های هم کلاسیم خوشم اومد ولی هیچ عکس العملی در مقابلش نشون ندادم ( همیشه با ایشون سنگین برخورد کردم و یه جاهایی با ایشون بد برخورد کردم که باعث علاقه در ایشون نشه و رابطمون شکل دیگه ای نگیره) 5- می دونستم و می دونم و مطمئنم که الان شرایط ازدواج رو ندارم و اگه الان ازدواج کنم به نظر خودم ازدواجم موفق نخواهد بود و همه اهداف من و طرف مقابلم از بین میره 6- ایشون هم کاملا مذهبی هستن و خانوادشون هم مذهبی هستن. ( اشتراکات بین خانوادهامون زیاده ) 7- یکی دو ماه پیش واقعا خیلی اتفاقی و واقعا ناخواسته این مسئله بروز پیدا کرد (ما هرگز حضوری با هم در این رابطه صحبت نکردیم، با ایمیل و چت و دوبار با مشورت بقیه با تلفن ) 8- به نظرم یه مقدار بعد از بروز این مسئله رابطمون زیادی پیش رفت ( حالا هر جفتمون پشیمونیم ) 9- بعد از حدود سه هفته رابطمون رو با تصمیم هر دومون قطع کردیم ( خانواده هامون رو در جریان گذاشتیم، به طور کامل، و باهاشون مشورت کردیم) (ایشون پیش مشاور رفته و من هم با چند نفر مشورت کرده بودم که نتیجه قطع این رابطه شد ) 10- چون می دونستم که آینده رو نمی شه پیش بینی کرد به ایشون هرگز نگفتم برای من صبر کنه و حتی به ایشون گفتم که به خواستگار هایی که براشون میان همین جوری جواب رد نده و درباره اون ها تحقیق کنه و اگه به معیارهاش نزدیک بودن ووو 11- این رابطه هم برای من اولین تجربه بود و هم برای ایشون. مطمئنم. 12- بعد از قطع این رابطه من درباره معیارهام برای ازدواج به طور جدی با چند نفر مشورت کردم و ایشون رو به معیارهام خیلی نزدیک می دونم ، فقط یه اشکال وجود داره که ایشون حسشون در مورد من رو به من گفتن که نباید می گفتن ولی از اون جایی که مطمئنم این اولین و آخرین باری هست که این اتفاق برای ایشون افتاده به نظرم مشکلی نیست.( من خودم رو واقعا خیلی بیش تر از ایشون تویه این رابطه مقصر می دونم ) 13- سوالام : همون طور که گفتم ایشون به معیار هام واقعا نزدیک هستن و بعلاوه این رابطه بین ما به وجود اومده بود و واقعا من به ایشون حس خوبی دارم ، حالا من باید چی کار کنم ؟ هم خودم گفتم فقط برای من صبر نکنید (مطمئنم حرف درستی زدم) هم به نظرم واقعا برای من خیلی ایده آل هستند! من می دونم که حداقل تا دو سه سال دیگه نمی تونم شرایطم رو برای ازدواج کاملا فراهم کنم و باید تویه این مدت تویه یه کلاس با ایشون باشم، خودم رو چه طور کنترل کنم که اتفاق بدی نیافته و برخوردم رو چه طوری کنم؟ می ترسم تویه گناهی بیافتم که خدا نبخشدم. ( می دونم واقعا اشتباه بزرگی کردم ولی می خوام درستش کنم، رضایت خدا برام واقعا مهمه) اگه خصوصی بمونه متشکر می شم ولی اگه خواستید بذاریدش اسم رشته و دانشگاهم رو هرگز نذارید. ممنون التماس دعا واقعا درگیرم، جواب قبلی رو که ندادید ، جواب این رو بدید. لطف می کنید. اگر جواب هم ندادید بازم ممنون ولی جواب بدید. التماس دعا
- [آیت الله مکارم شیرازی] خدمت مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی دامت برکاته با سلام و احترام فروان اپراتور جدیدی در زمینه تلفن همراه در حال فراگیر شدن در کشور می باشد. این اپراتور علاوه بر ارتباط صوتی، امکان ایجاد ارتباط تصویری را بین طرفین مکالمه فراهم می سازد. همچنین به واسطه این اپراتور، مشترکین می توانند انواع تصاویر و فیلم ها را برای همدیگر ارسال کنند. راه اندازی این اپراتور مزایا و معایبی را به همراه دارد که در ذیل به برخی از آن مزایا و معایب اشاره می شود. مزایا: 1) امکان دریافت تصاویر تلویزیونی بر روی گوشی های تلفن همراه. 2) امکان دریافت کلیپ های تصویری بر روی گوشی تلفن همراه. 3) برقراری تماس تصویری ( به عنوان مثال با استفاده از این قابلیت، مادری که مدتهاست از فرزند خود دور است می تواند با او تماس تصویری بر قرار کند.) معایب: یکی از تفاوت های این اپراتور با اپراتور های قبلی، قابلیت تماس تصویری است که معایب عظیمی را در پی دارد. برخی از آن معایب عبارتنداز: 1) با توجه به اهمیت حریم بین زن و مرد نا محرم در اسلام، با آمدن این اپراتور بسیاری از مرزها و حریم ها مفهوم خود را از دست می دهند. 2) این اپراتور، زمینه دسترسی به گناه را برای فاسدان هموار می نماید. علاوه بر این، وسیله وسوسه انگیزی برای به فساد کشیده شدن دختران و پسران می باشد. و درنتیجه نگرانی ها و استرس های پدران و مادران صد چندان می شود. و در برخی موارد باعث سست شدن بنیان خانواده ها می گردد. 3) از آنجا که با برقراری تماس تصویری علاوه بر فرد مکالمه کننده، امکان رؤیت محیط و افراد دیگری که در اطراف فرد مکالمه کننده هستند وجود دارد جامعه زنان خصوصا زنان متدین احساس آرامش و امنیت نداشته و در هر جا که استفاده کننده از این اپراتور حضور داشته باشد باید با پوشش کامل باشند. 4) امکان ارسال فیلم به وسیله این اپراتور، بهترین موقعیت را برای فعالیت مخالفین فکری تشیع همچون وهابیت، مسیحیت، بهائیت و ... فراهم می سازد. آنها که تا به حال راه نفوذ جدّی غیر از ماهواره و اینترنت در کشور را نداشتند، با آمدن این اپراتور ، راه را برای فعالیت های خود هموار دیده و قطعا کمر همّت می بندند و تولیدات و فعالیت های خود را گسترش می دهند. 5) در آخر لازم به ذکر است که در صورت راه اندازی این اپراتور، به دلیل وجود فضای رقابتی اپراتور های دیگر نیز به احتمال قریب به یقین ، خود را به این امکانات تجهیز کنند، در این صورت تمام اپراتور ها مجهز به ارتباط صوتی تصویری خواهند شد. حال سؤال از آن مرجع عظیم الشأن این است که : با توجه به مفاسدی که برای این اپراتور ذکر شد و با توجه به اینکه اپراتور های قبلی نیاز های ضروری مشترکین را رفع می کنند، آیا جایز است شرکت های خصوصی یا نیمه دولتی اقدام به راه اندازی این اپراتور کنند؟ حکم مساعدت و معاونت در راه اندازی چنین اپراتوری چیست؟