امام علی(ع) در جواب کسی که پرسید چرا دعاهای ما مستجاب نمی‌شود، چه فرمودند؟

در روایتی از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: «دعای چند دسته از امّتم پذیرفته نمی‌شود:
1. مردی که برای پدر و مادرش بد بخواهد؛
2. مردی که برای ناکامیابیِ طلبکاری دعا کند که مالی نزد او نهاده و نه از او رسید گرفته و نه شاهد گرفته؛
3. مردی که به زیان همسرش دعا کند، حال آن‌که خداوند خلاصی آن همسر را در دست او قرار داده؛
4. مردی که در خانه‌اش می‌نشیند و می‌گوید: پروردگارم! مرا روزی بخش؛ و خود بیرون نمی‌رود و روزی نمی‌جوید؛ پس خداوند به وی فرماید: بنده‌ام! آیا راه روزی جُستن و تکاپو در زمین با اعضای سالم را برای تو نگشوده‌ام تا میان من و خودت، برای روزی جستن به فرمان من عذر پذیرفته باشی و سربار خانواده خود نشوی؛ پس اگر می‌خواستم روزی‌ات می‌دادم و اگر می‌خواستم بر تو تنگ می‌گرفتم، در حالی که نزد من عذر پذیرفته نبودی.
5. مردی که خداوند به او مال بسیار عطا فرموده باشد و او همه را انفاق کند و سپس به دعا روی آورده، بگوید: پروردگارم! مرا روزی ده! پس خداوند به وی فرماید: آیا روزی فراخی به تو نداده بودم؛ پس چرا چنان که فرمانت دادم، در مصرف آن میانه‌روی نکردی؛ چرا اسراف ورزیدی، حال آن‌که تو را از اسراف بازداشته بودم؟
6. مردی که برای بریدنِ پیوند خویشاوندی دعا کند».[1]
همچنین فردی نزد امیر مؤمنان علی(ع) از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت: با این‌که خداوند فرموده: «دعا کنید من اجابت می‌کنم»،[2] چرا ما دعا می‌کنیم و به اجابت نمی‌رسد؟ امام(ع) در پاسخ فرمود: «برای این‌که دل‌های شما به هشت [چیز]، خیانت کرده است:
1. شما خدا را شناختید؛ ولی حقّ او را آن‌گونه که برایتان واجب کرد، ادا نکردید. پس شناختتان فایده‌ای به شما نبخشید.
2. شما به پیامبر او ایمان آوردید؛ ولی بر خلاف سنّت او رفتار کردید و شریعتش را می‌راندید. پس نتیجه ایمانتان کجاست؟
3. شما کتاب او را که بر شما فرو فرستاده است، خواندید؛ امّا به آن عمل نکردید و گفتید: شنیدیم و فرمان بردیم. سپس مخالفت کردید.
4. گفتید از آتش می‌ترسید، در حالی که هر زمان، با گناهانتان، بدن‌هایتان را به سوی آتش می‌برید. پس ترستان کجاست؟
5. گفتید خواهان بهشت هستید، در حالی که در هر زمان، کاری می‌کنید که شما را از آن دور می‌گرداند. پس بهشت‌خواهی شما کجاست؟
6. نعمت خدا را خوردید؛ ولی سپاس نگزاردید.
7. خدا شما را به دشمنی با شیطان فرا خواند و فرمود: "شیطان، دشمن شماست. پس شما نیز او را دشمن دارید"؛[3] امّا شما بی هیچ سخنی، با خدا دشمنی نمودید و بی هیچ مخالفتی، با شیطان دوستی کردید.
8. عیب‌های مردم را پیش چشم خود قرار داده‌اید و عیب‌های خود را پشت سرتان نهاده‌اید، و کسانی را سرزنش می‌کنید که خودتان به سرزنش، سزاوارتر از آنهایید».[4]
این حدیث تصریح می‌کند که؛ وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است نه مطلق، مشروط به آن‌که ما به وعده‌ها و پیمان‌های خود عمل کنیم. عمل به دستورات هشتگانه فوق که در حقیقت شرایط استجابت دعا است برای تربیت انسان و به کار گرفتن نیروهای او در یک مسیر سازنده و ثمر بخش کافی است.   [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏5، ص 67، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم‏»؛ غافر، 60. [3] . «إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً»؛ فاطر، 6. [4] . دیلمی، حسن بن محمد، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص 269 – 270، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.