کفاره تاخیر
كفاره‌ای كه به سبب تأخير قضای روزه بايد پرداخت شود.
در سال 92 چند روز روزه از من قضا شد که کفاره آنها را دادم، اما تا امروز قضایشان را نگرفتم، در سال 93 نیز چند روزه از من قضا شد. حال با توجه به این‌که تا رمضان آینده چند ماه باقی است و من هم تعدادی روزه‌ی قضا گرفته‌ام، این روزه‌‌ها برای چه سالی حساب میشود؟ اگر برای سال اخیر حساب میشود، آیا دیگر کفاره تأخیر ندارد؟
مراجع تقلید در این مسئله می‌گویند: اگر فردی از چند ماه رمضان، روزه قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد اشکالی ندارد. ولی اگر وقت قضای آخرین رمضان تنگ باشد (مثلًا از آخرین رمضان، پنج روز روزه قضا داشته باشد، در حالی‌که پنج روز هم به رمضان پیش‌رو باقی مانده است)، ابتدا باید[1] قضای روزه رمضان آخری را بگیرد.[2] بنابراین در انجام قضای روزه، قضای هر کدام از رمضان‌های گذشته را که نیت کنید، قضای همان سال محسوب می‌شود. و چنانچه تا قبل از رمضان آینده قضای روزه‌های رمضان آخری را بجا آورید، کفاره تأخیر نخواهد داشت. ولی اگر هنگام قضای آنها، در نیت معین نکنید که قضای کدام رمضان است، قضای آخرین سال حساب نمی‌شود که کفاره تأخیر از او ساقط شود، بلکه قضای سال اول حساب خواهد شد.[3] [1] . آیات عظام اراکی، فاضل و مکارم: (بنابر احتیاط باید..)؛ آیات عظام گلپایگانی، صافی و نوری: (بنا بر احتیاط مستحب..)؛ آیات عظام خوئی، تبریزی و سیستانی: (بهتر آن است که..)؛ زنجانی: (ولی اگر قضای رمضان‌های قبل را بگیرد معصیت کرده ولی روزه‌اش صحیح است). [2] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌‌هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج ‌1، ص 945، م 1698، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق. [3] . ر.ک: همان، م 1699.
مراجع تقلید در این مسئله می‌گویند: اگر فردی از چند ماه رمضان، روزه قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد اشکالی ندارد. ولی اگر وقت قضای آخرین رمضان تنگ باشد (مثلًا از آخرین رمضان، پنج روز روزه قضا داشته باشد، در حالی‌که پنج روز هم به رمضان پیش‌رو باقی مانده است)، ابتدا باید[1] قضای روزه رمضان آخری را بگیرد.[2] بنابراین در انجام قضای روزه، قضای هر کدام از رمضان‌های گذشته را که نیت کنید، قضای همان سال محسوب می‌شود. و چنانچه تا قبل از رمضان آینده قضای روزه‌های رمضان آخری را بجا آورید، کفاره تأخیر نخواهد داشت. ولی اگر هنگام قضای آنها، در نیت معین نکنید که قضای کدام رمضان است، قضای آخرین سال حساب نمی‌شود که کفاره تأخیر از او ساقط شود، بلکه قضای سال اول حساب خواهد شد.[3] [1] . آیات عظام اراکی، فاضل و مکارم: (بنابر احتیاط باید..)؛ آیات عظام گلپایگانی، صافی و نوری: (بنا بر احتیاط مستحب..)؛ آیات عظام خوئی، تبریزی و سیستانی: (بهتر آن است که..)؛ زنجانی: (ولی اگر قضای رمضان‌های قبل را بگیرد معصیت کرده ولی روزه‌اش صحیح است). [2] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌‌هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج ‌1، ص 945، م 1698، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق. [3] . ر.ک: همان، م 1699.
عنوان سوال:
در سال 92 چند روز روزه از من قضا شد که کفاره آنها را دادم، اما تا امروز قضایشان را نگرفتم، در سال 93 نیز چند روزه از من قضا شد. حال با توجه به این‌که تا رمضان آینده چند ماه باقی است و من هم تعدادی روزه‌ی قضا گرفته‌ام، این روزه‌‌ها برای چه سالی حساب میشود؟ اگر برای سال اخیر حساب میشود، آیا دیگر کفاره تأخیر ندارد؟
پاسخ:
مراجع تقلید در این مسئله می‌گویند:
اگر فردی از چند ماه رمضان، روزه قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد اشکالی ندارد. ولی اگر وقت قضای آخرین رمضان تنگ باشد (مثلًا از آخرین رمضان، پنج روز روزه قضا داشته باشد، در حالی‌که پنج روز هم به رمضان پیش‌رو باقی مانده است)، ابتدا باید[1] قضای روزه رمضان آخری را بگیرد.[2]
بنابراین در انجام قضای روزه، قضای هر کدام از رمضان‌های گذشته را که نیت کنید، قضای همان سال محسوب میشود. و چنانچه تا قبل از رمضان آینده قضای روزه‌های رمضان آخری را بجا آورید، کفاره تأخیر نخواهد داشت.
ولی اگر هنگام قضای آنها، در نیت معین نکنید که قضای کدام رمضان است، قضای آخرین سال حساب نمی‌شود که کفاره تأخیر از او ساقط شود، بلکه قضای سال اول حساب خواهد شد.[3] [1] . آیات عظام اراکی، فاضل و مکارم: (بنابر احتیاط باید..)؛ آیات عظام گلپایگانی، صافی و نوری: (بنا بر احتیاط مستحب..)؛ آیات عظام خوئی، تبریزی و سیستانی: (بهتر آن است که..)؛ زنجانی: (ولی اگر قضای رمضان‌های قبل را بگیرد معصیت کرده ولی روزه‌اش صحیح است). [2] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌‌هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج 1، ص 945، م 1698، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق. [3] . ر.ک: همان، م 1699.
- [سایر] زنی که در ماه رمضان بچه شیر میدهد و روزه گرفتن برای خود یا بچه اش ضرر دارد و تا رمضان سال آینده به علت شیردهی نتوانسته روزه هایش را قضا کند. حال: 1. آیا بر چنین زنی در دو سالی که شیر میدهد غیر از کفاره شیردهی، کفاره تأخیر نیز واجب است؟ 2. آیا بر این زن بعد از دو سال شیردهی که عملاً میتوانست روزه هایش را قضا کند و تا رمضان آینده قضا نکرد کفاره تأخیر واجب است؟ و باید دو کفاره پرداخت کند؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که نمیدانسته به تأخیر انداختن قضای روزه تا ماه رمضان بعد موجب کفاره میشود، اگر بعد از ماه رمضان سال بعد روزه قضا را بگیرد، آیا باز هم کفاره تأخیر بر او واجب است؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که در ماه رمضان مسافرت کرده، آیا علاوه بر قضا، باید کفّاره هم بدهد؟ج) خیر، تنها قضای روزه ها واجب است و کفّاره ندارد؛ ولی اگر قضای روزه ها را تا ماه رمضان سال بعد به تأخیر اندازد، به جهت تأخیر، باید برای هر روز یک مد طعام کفّاره بدهد.س2: آیا می شود در ماه رمضان، برای فرار از روزه مسافرت کرد؟
- [آیت الله مظاهری] آیا قضا و کفاره روزه، واجب فوری است یا می‌توان آن را تا قبل از ماه مبارک رمضان سال بعد به تأخیر انداخت؟
- [آیت الله خامنه ای] زنی به علت بارداری و نزدیکی وقت زایمان، نمی تواند روزه بگیرد و می داند که باید آنها را بعد از زایمان و قبل از ماه رمضان آینده قضا نماید، اگر به طور عمدی یا غیرعمدی تا چند سال روزه نگیرد، آیا فقط کفّاره همان سال بر او واجب است یا آنکه کفّاره تمام سالهایی که روزه را به تأخیر انداخته، واجب است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر پس از این‌که متوجه شده باید قضای روزه را تا قبل از رمضان سال آینده گرفت ، باز به تأخیر اندازد آیا قضاء یا کفاره تأخیر زیادتر می شود یا نه؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسانی که به جهت عذری مثل بیماری یا سفر، روزه ماه رمضان را نگرفته و می دانند تا رمضان سال آینده، قضای روزه ها را نمی گیرند، آیا صحیح است کفاره و فدیه آنها را بعد از ماه رمضان بدهند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی بر اثر جهل به وجوب قضای روزه تا قبل از ماه رمضان سال آینده قضای روزه هایش را به تأخیر اندازد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] زن باردار یا شیرده که روزه برای خودش یا بچه اش ضرر دارد باید کفاره روزههایش را بلافاصله پس از ماه رمضان بپردازد یا صبر کند اگر نتوانست تا سال بعد قضایشان را بگیرد آن موقع بپردازد؟
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی نداند که قضای ماه رمضان را باید تا رمضان بعد گرفت و گرنه کفّاره ی تأخیر دارد، در این صورت (ندانستن حکم)، اگر شخصی تا رمضان بعد روزه ی قضا را نگرفت، آیا کفاره ی تأخیر واجب می شود؟
- [آیت الله بروجردی] اگر قضای روزه‌ی رمضان را چند سال تأخیر بیندازد، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر قضای روزه چند ماه رمضان بر او واجب باشد و در نیّت معیّن نکند روزهای را که میگیرد قضای کدام ماه رمضان است ، قضای آخرین سال حساب نمی‌شود که کفاره تأخیر از او ساقط شود .
- [آیت الله اردبیلی] اگر قضای چند روز از ماه رمضان بر او واجب باشد، لازم نیست در نیّت تعیین کند که قضای کدام روز را میگیرد؛ ولی چنانچه برخی از آنها قضای رمضان سال قبل باشد و برخی قضای رمضان‌های پیش از آن، برای آن که قضای رمضان سال آخر حساب شود، باید آن را در نیّت تعیین کند و چنانچه در نیّت تعیین نکند که روزهای که میگیرد از کدام رمضان است، از رمضان آخر محسوب نمی‌شود. بنابراین چنانچه برخی از روزه‌های قضا تا رسیدن رمضان سال بعد باقی بماند و آنها را به جا نیاورد، باید کفّاره تأخیر قضای رمضان را بپردازد.
- [آیت الله سیستانی] اگر بخواهد روزه قضا یا کفاره بگیرد باید آن را معین نماید، مثلاً نیت کند که روزه قضا یا روزه کفاره میگیرم، ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزه ماه رمضان میگیرم، بلکه اگر نداند ماه رمضان است، یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت کند، روزه ماه رمضان حساب میشود. و در روزه نذر و مانند آن، قصد نذر لازم نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بخواهد غیر از روزه ماه رمضان روزه دیگری بگیرد باید ان را معین بنماید مثلا نیت کند که روزه قضا یا روزه نذر یا کفاره می گیرم ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزه ماه رمضان می گیرم بلکه اگر نداند ماه رمضان است یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت کند روزه ماه رمضان حساب می شود
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر قضای روزه چند رمضان بر او واجب باشد و در نیت معین نکند که قضای سال آخری است، قضای آن سال حساب نمی شود و کفاره تأخیر آن از او ساقط نمی گردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر قضای روزه ماه رمضان را چند سال به تأخیر بیندازد، باید قضا را بگیرد و از جهت تأخیر سالهای بعد چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر به واسطهی مرضی روزه‌ی رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او بر طرف شود، ولی عذر دیگری پیدا کند که نتواند تا رمضان بعد قضای روزه را بگیرد، باید روزههایی را که نگرفته قضا نماید و نیز اگر در ماه رمضان غیر مرض عذر دیگری داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر بر طرف شود و تا رمضان سال بعد به واسطهی مرض نتواند روزه بگیرد، روزههایی را که نگرفته باید قضا کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه قضای روزه ماه رمضان را چند سال به تأخیر اندازد باید قضا را به جا آورد و برای هر روز یک مد طعام به فقیر دهد و با گذشت سالها کفاره متعدد نمی شود.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر قضای روزه رمضان را چند سال تاخیر بیندازد؛ باید قضا را بگیرد و از جهت تاخیر در سال اول برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و اما از جهت تاخیر چند سال بعدی چیزی واجب نیست.