در آموزه‌‌های دینی ما برای نوافل(نمازهای مستحبی) آثار و پاداش‌هایی گزارش شده است که به برخی از آنها اشاره می‌شود. جبران کاستی‌های نماز واجب غیر از افراد ویژه‌‌ای که در نماز تمام توجهشان به حضرت حق است، دیگران کم و بیش در نمازشان توجهی به غیر خدا دارند؛ از این‌رو خداوند نمازهای نافله را قرار داد تا آن کوتاهی که به واسطه غفلت عارض شده، جبران شود. امام محمد باقر(ع) فرمود: از نماز انسان، گاهی نیم آن، یک سوم آن، یک چهارم و چه بسا یک پنجم آن به درگاه حق بالا می‏رود، آن مقداری از نماز به درگاه خدا بالا می‏رود که روی دل متوجه آن بوده باشد. ما برای این به خواندن نافله(نماز مستحب) مأمور شده‏‌ایم تا نقص فریضه(نماز واجب) را جبران نماییم.[1] راهی برای نزدیک‌شدن به خداوند الف. موسی بن بکر از امام موسی بن جعفر(ع) روایت کرده است: نمازهای نافله وسیله تقرّب انسان مؤمن به درگاه خداوندی است.[2] ب. حماد بن بشیر می‌گوید: از حضرت صادق(ع) شنیدم که فرمود: رسول خدا(ص) فرمود خدای عز و جل فرمود: ... همانا بنده‌ام با کمک مستحبات(مانند نماز نافله) به من نزدیک شود تا آن‌جا که من او را دوست بدارم، و هنگامی که او را دوست بدارم گوش او شوم همان گوشی که با آن می‌شنود و چشم او گردم همان چشمی که با آن ببیند، و زبانش شوم همان زبانی که با آن سخن گوید، و دست او گردم، همان دستی که با آن بگیرد، اگر مرا بخواند اجابتش کنم، و اگر از من خواهشی کند به او بدهم...[3] مباهات خداوند به نافله بندگانش امام صادق(ع) می‌فرماید: موقعی که انسان برخیزد و نماز نافله‌‏اش را قضا کند، خداوند، فرشتگان خود را به تحسین او بر می‏انگیزد و می‏گوید: ای فرشتگان من بنگرید. این بنده من، نمازی را قضا می‌کند که بر او فرض و لازم نکرده‏‌ام.[4] روشنایی قیامت از آثار نافله شب نماز در دل شب موجب روشنایی قیامت می‌شود.[5] بهشت پاداش نافله میان مغرب و عشاء وهب بن وهب از امام صادق(ع)، و آن‌حضرت از پدران بزرگوارش روایت کرده است که رسول خدا(ص) فرمود: نماز نافله در ساعت غفلت به جای آورید حتّی اگر به دو رکعت نماز مختصر باشد که موجب رسیدن به سعادت و کرامت و بهشت پر نعمت خداوندی است. سؤال کردند: ای رسول خدا! منظور از ساعت غفلت چیست؟! فرمود: فاصله زمانی(وقت) ما بین نماز مغرب و نماز عشاء است.[6] [1] . کلینی، کافی، ج 3، ص 363، تهران، اسلامیه‏، چاپ دوم، 1362ش‏.‏ [2] . صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 29، قم، دار الرضی‏، چاپ اول، 1406ق‏.‏ [3] . کافی، ج‏2، ص 352. [4] . همان، ج‏3، ص 488. [5] . قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، طیّب‏، ج ‏2، ص 25، قم، دار الکتاب‏، چاپ سوم، 1404ق‏.‏ [6] . صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 44.
در آموزههای دینی ما برای نوافل(نمازهای مستحبی) آثار و پاداشهایی گزارش شده است که به برخی از آنها اشاره میشود.
جبران کاستیهای نماز واجب
غیر از افراد ویژهای که در نماز تمام توجهشان به حضرت حق است، دیگران کم و بیش در نمازشان توجهی به غیر خدا دارند؛ از اینرو خداوند نمازهای نافله را قرار داد تا آن کوتاهی که به واسطه غفلت عارض شده، جبران شود.
امام محمد باقر(ع) فرمود: از نماز انسان، گاهی نیم آن، یک سوم آن، یک چهارم و چه بسا یک پنجم آن به درگاه حق بالا میرود، آن مقداری از نماز به درگاه خدا بالا میرود که روی دل متوجه آن بوده باشد. ما برای این به خواندن نافله(نماز مستحب) مأمور شدهایم تا نقص فریضه(نماز واجب) را جبران نماییم.[1]
راهی برای نزدیکشدن به خداوند
الف. موسی بن بکر از امام موسی بن جعفر(ع) روایت کرده است: نمازهای نافله وسیله تقرّب انسان مؤمن به درگاه خداوندی است.[2]
ب. حماد بن بشیر میگوید: از حضرت صادق(ع) شنیدم که فرمود: رسول خدا(ص) فرمود خدای عز و جل فرمود: ... همانا بندهام با کمک مستحبات(مانند نماز نافله) به من نزدیک شود تا آنجا که من او را دوست بدارم، و هنگامی که او را دوست بدارم گوش او شوم همان گوشی که با آن میشنود و چشم او گردم همان چشمی که با آن ببیند، و زبانش شوم همان زبانی که با آن سخن گوید، و دست او گردم، همان دستی که با آن بگیرد، اگر مرا بخواند اجابتش کنم، و اگر از من خواهشی کند به او بدهم...[3]
مباهات خداوند به نافله بندگانش
امام صادق(ع) میفرماید: موقعی که انسان برخیزد و نماز نافلهاش را قضا کند، خداوند، فرشتگان خود را به تحسین او بر میانگیزد و میگوید: ای فرشتگان من بنگرید. این بنده من، نمازی را قضا میکند که بر او فرض و لازم نکردهام.[4]
روشنایی قیامت از آثار نافله شب
نماز در دل شب موجب روشنایی قیامت میشود.[5]
بهشت پاداش نافله میان مغرب و عشاء
وهب بن وهب از امام صادق(ع)، و آنحضرت از پدران بزرگوارش روایت کرده است که رسول خدا(ص) فرمود: نماز نافله در ساعت غفلت به جای آورید حتّی اگر به دو رکعت نماز مختصر باشد که موجب رسیدن به سعادت و کرامت و بهشت پر نعمت خداوندی است. سؤال کردند: ای رسول خدا! منظور از ساعت غفلت چیست؟! فرمود: فاصله زمانی(وقت) ما بین نماز مغرب و نماز عشاء است.[6] [1] . کلینی، کافی، ج 3، ص 363، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1362ش. [2] . صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 29، قم، دار الرضی، چاپ اول، 1406ق. [3] . کافی، ج2، ص 352. [4] . همان، ج3، ص 488. [5] . قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، طیّب، ج 2، ص 25، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، 1404ق. [6] . صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 44.
- [آیت الله بهجت] آیا ثواب خواندن نماز آیات به جماعت همانند ثواب نماز جماعت یومیّه می باشد؟
- [آیت الله اردبیلی] انجام دادن چه کاری در بین نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا، باعث فاصله شدن بین دو نماز میشود تا بتوانیم ثواب خواندن نمازهای یومیه در پنج وقت را درک کنیم؟ آیا خواندن نماز نافله و یا تعقیبات نماز، باعث فاصله میشود؟
- [آیت الله اردبیلی] گفته میشود که ثواب نماز نافله در حالت نشسته، نصف ثواب آن در حال ایستاده است. حال اگر کسی بر اثر خستگی یا علت دیگر، مثلاً نافله صبح را نشسته بخواند، آیا تنها به نیمی از یک امر استحبابی عمل کرده و این عمل مستحبّی را به طور کامل به جا نیاورده است یا این که به دستور خواندن نافله نماز صبح به طور کامل عمل کرده، ولی با مرتبهای پایینتر (مثل خواندن نماز صبح به صورت انفرادی و جماعت که در هر دو صورت، به دستور خواندن نماز صبح به طور کامل عمل شده که در یکی ثواب کمتر و در دیگری ثواب بیشتر وجود دارد)؟
- [سایر] لطفاً در خصوص نماز نافله توضیح دهید که اولاً: نماز نافله چیست و ثانیاً: نحوه انجام دادن نمازهای نافله به چه صورتی است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا می شود به جای نافله برای پدر و مادر نماز قضا بجا آورد ؟ آیا ثواب نافله را هم می آورد ؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] خانمی بدون اذن شوهر به مدینه منوره آمده است، و سفر او سفر معصیت است و باید نمازهای یومیه را تمام بخواند، آیا نوافل نهاریه را نیز می تواند بخواند؟ و آیا روزه مستحبی می تواند بگیرد؟
- [سایر] شما چگونه و به چه صورت نماز نافله را بجا می آورید (لطفاً طریقه خواندن نماز نافله را توضیح دهید؟). نمازهای نافله را در چه زمان هایی می بایست انجام داد؟
- [سایر] فلسفه این ثواب های عجیب برای نمازهای مستحبّی در مفاتیح چیست؟
- [سایر] اهمیت نوافل (تهجد در شب) و آثار آن را بفرمایید. حکم نوافل فوت شده چیست؟ و آیا قضاء دارد؟ اگر قضاءدارد آیا هر وقت می شود خواند؟ حکم قضاء نوافل بر مریضی که از او فوت شده چیست؟ آیا در قضاء نوافل ترتیب هم شرط است؟
- [سایر] حدیث قرب نوافل را توضیح دهید؟
- [آیت الله اردبیلی] نمازهای نافله را بجز نماز وَتْر که یک رکعت میباشد، باید دو رکعتی بجا آورد و مستحب است در رکعت دوم نمازهای نافله و نیز در نماز وتر قنوت را بخوانند، ولی در نماز شفع اگر بخواهند قنوت را بجا آورند، احتیاطا آن را به امید ثواب انجام دهند.
- [آیت الله نوری همدانی] چیزهائی که در نماز یومیه واجب و مستحب است ، در نماز آیات هم واجب و مستحب می باشد ولی در نما ز آیات مستحب است بجای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند الصلاهُ .
- [آیت الله سبحانی] چیزهائی که در نماز یومیه واجب و مستحب است، در نماز آیات هم واجب و مستحب می باشد ولی در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند الصلاة.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چیزهائی که در نماز یومیه واجب و مستحب است در نماز آیات هم واجب و مستحب می باشد ولی در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند: اَلصَّلاة.
- [آیت الله مظاهری] چیزهایی که در نماز یومیه واجب و مستحب است در نماز آیات هم واجب و مستحب میباشد ولی در نماز آیات به جای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگوید: الصّلاة.
- [امام خمینی] چیزهایی که در نماز یومیه واجب و مستحب است، در نماز آیات هم واجب و مستحب می باشد، ولی در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند: "الصلاة".
- [آیت الله مکارم شیرازی] نمازهای مستحبی بسیار است و آنها را (نافله) گویند و از میان نمازهای نافله، نافله های شبانه روزی بیشتر سفارش شده است.
- [آیت الله بهجت] چیزهایی که در نماز یومیه واجب و مستحب است، در نماز آیات هم واجب و مستحب میباشد، ولی در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند: (اَلصَّلاة)، و مستحب است نماز آیات را به جماعت بخوانند و در این صورت مثل نمازهای یومیه قرائتهای نماز را امام میخواند و مستحب است قرائت این نماز را، حتی در آفتابگرفتگی بلند بخوانند.
- [آیت الله مظاهری] نمازهای نافله را حتّی نافله عشا را در سفر میتوان خواند بجز نافله نماز ظهر و عصر که نباید خوانده شود.
- [آیت الله جوادی آملی] .نمازهای نافله را حتماً باید دو رکعتی به جا آورد , مگر نماز وتر که یک رکعت است . نمازهای نافله را میتوان نشسته انجام داد, هرچند برای ایستادن عذری نباشد و لازم نیست دو رکعت نشسته را یک رکعت حساب کرد.