رابطه موسیقی و نفاق چیست؟ و چه طور موسیقی موجب نفاق می‌شود؟

«موسیقی» در اصطلاح فقهی، آهنگی است که از آلات موسیقی پدید می‌آید، بنابراین، با «غنا» - آوازی که با حالت مخصوص از حنجره بیرون می‌آید- متفاوت است؛ اما در محاورات عرفی و نیز در برخی روایات، بین موسیقی و غنا فرقی گذاشته نمی‌شود.
موسیقی و غنا بر دو نوع هستند؛ حلال و حرام. آن دسته از موسیقی‌هایی که متناسب با مجالس خوشگذرانی و بی‌بند و باری نبوده، بلکه انسان را به معنویات و خدا سوق داده و به نوعی وجدان خفته او را بیدار می­کند؛ از نگاه بسیاری از فقها حرام نبوده و طبیعتاً نباید موجب نفاق شود. اما موسیقی و غنای حرام، دارای آثار سوء و مخرّبی است که به دلیل همین آثار و عواقب، از سوی شارع حرام اعلام شده است.[1]
یکی از پیامدهای منفی موسیقی حرام که در روایات بیان شده، آن است که؛ باعث رویش نفاق در دل می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرماید: «همان‌گونه که آب موجب رویش گیاه می‌شود، نواختن آلات موسیقی نیز موجب رویش نفاق در قلب می‌گردد».[2] چنان‌که امام(ع) در روایت دیگری گوش دادن به غنا و موسیقی را نیز موجب رویش نفاق می‌داند.[3]
در مورد رابطه موسیقی با نفاق و این‌که چگونه موسیقی موجب نفاق می‌شود؟ به نظر می‌رسد درک این رابطه چندان دشوار نیست؛ زیرا اولاً: تجربه نشان داده است بسیاری از افراد، تحت تأثیر غنا و موسیقی راه تقوا را رها کرده و به فساد روی می‌آورند؛ چرا که این‌گونه مجالس در بسیاری از موارد همراه با انواع مفاسد است.
ثانیاً: موسیقی و غنا انسان را از یاد خدا غافل می‌سازد؛ قرآن کریم می‌فرماید: «بعضی از مردم خریدار سخنان بیهوده‌اند تا به نادانی مردم را از راه خدا گمراه کنند و قرآن را به مسخره می‌گیرند، نصیب اینان عذابی است خوار کننده».[4] در این آیه یکی از عوامل گمراهی از سبیل الهی «لهو الحدیث» دانسته شده است. «لهو» آن چیزی است که انسان را به خودش آن‌چنان مشغول کند که باعث غفلت و بازماندن از کارهای مهم‌تر شود و در برخی روایات اسلامی، غنا از مهم‌ترین مصادیق گفتار بیهوده به شمار آمده است.[5]
با توجه به این‌که به صورت معمول، سرگرم شدن افراد به غنا، آنان را از تلاوت قرآن، مناجات با خدا و در کل یاد خدا بازمی‌دارد، عملاً تنها نام مسلمانی بر آنانی باقی مانده که خود را به غنای حرام مشغول کرده‌اند، اما از باطن و معنویت اسلام در وجود آنان خبری نیست و این خود نوعی نفاق است.
در پایان تذکر این نکته ضروری است که؛ منظور این نیست که موسیقی و غنا علت تامه و حتمی برای نفاق است؛ بلکه مقصود این است که زمینه را برای آن فراهم می‌آورد و به اصطلاح، مقتضی است؛ چنان‌که در روایت نیز به این نکته تصریح شده که نقش موسیقی برای نفاق مانند نقش آب است برای رویش گیاه و روشن است که آب علت تامه و حتمی رویش گیاه نیست، بلکه آب یکی از علل رویش گیاه است و زمینه آن‌را فراهم می‌کند و مقتضی آن است.   [1] . ر.ک: «دلایل حرمت و حلیت موسیقی»، سؤال 388. [2] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 6، ص 434، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3] . همان. [4] . لقمان، 6. [5] . ر. ک: «دلایل حرمت و حلیت موسیقی»، سؤال 388.